Nhân tố quyết định thành công trong đổi mới giáo dục

Phóng viên (PV): Để đổi mới thành công cần có nhiều yếu tố. Khi thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, Bộ GD và ĐT xác định đội ngũ giáo viên có vai trò như thế nào, thưa đồng chí?

Đồng chí (ĐC) Nguyễn Vinh Hiển: Có thể khẳng định, giáo viên là lực lượng nòng cốt làm nên thành công của đổi mới. Nói cách khác, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, thì đổi mới giáo dục là sự nghiệp của giáo viên. Nếu không đổi mới phương pháp giảng dạy, thì chương trình hay đến mấy học sinh vẫn không phát triển được năng lực. Đội ngũ thầy giáo, cô giáo trong nhà trường là nhân tố quyết định đến phương pháp giáo dục. Mỗi giáo viên phải là người tiên phong trong tiến trình đổi mới. Do đó, muốn đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục thì đòi hỏi người giáo viên không chỉ có kiến thức tổng hợp, kỹ năng, phương pháp giảng dạy, mà còn phải có nhân cách tốt…

Đặc biệt, khi đổi mới, nhà trường được tự chủ về thực hiện chương trình giáo dục thì giáo viên cần phải linh hoạt, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm về bảo đảm chất lượng theo yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, năng lực học sinh. Việc thực hiện một chương trình, nhiều sách giáo khoa, tăng cường các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, hoạt động nghiên cứu khoa học - kỹ thuật đòi hỏi giáo viên phải có năng lực sáng tạo trong tổ chức, hướng dẫn và đánh giá các hoạt động đó… Tất cả đều tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên có năng lực phát triển chương trình, chủ động, linh hoạt lựa chọn nguồn tài liệu đa dạng, phong phú, phù hợp với đặc điểm học sinh, điều kiện nhà trường để thực hiện phát triển năng lực, hình thành kỹ năng mềm thông qua nhiều hoạt động giáo dục và dạy học đa dạng. Chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi giáo viên đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích hợp, phân hóa, phát huy tính chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp học, đổi mới kiểm tra đánh giá theo yêu cầu vì sự tiến bộ và phát triển năng lực học sinh.

PV: Khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, theo đồng chí, đội ngũ giáo viên hiện đang đứng lớp liệu có phải thay đổi cách giảng dạy để đáp ứng được yêu cầu?

ĐC Nguyễn Vinh Hiển: Đội ngũ giáo viên phổ thông hiện nay cơ bản đủ về số lượng, gần 100% đạt chuẩn và trên chuẩn đào tạo, có tinh thần trách nhiệm trong công việc, tích cực học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của các nhà trường. Các thầy giáo, cô giáo cũng chủ động trong việc đổi mới nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác giáo dục, giảng dạy và quản lý.

Tuy nhiên, hạn chế của phần lớn giáo viên phổ thông hiện nay là quen dạy theo phương pháp truyền thụ kiến thức một chiều, ít gắn với việc vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống dẫn tới việc học sinh thụ động ghi nhớ kiến thức rời rạc, có sẵn, không được vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong học tập và cuộc sống. Tỷ lệ giáo viên, cán bộ quản lý có trình độ đạt chuẩn đào tạo cao nhưng chưa tương xứng với yêu cầu về chất lượng, năng lực nghiệp vụ, đặc biệt là các năng lực sư phạm. Tỷ lệ giáo viên, cán bộ quản lý chưa đạt chuẩn nghề nghiệp, đặc biệt là tại các vùng dân tộc thiểu số (DTTS), các vùng khó khăn còn nhiều; đội ngũ cán bộ, giáo viên cốt cán đầu ngành chưa đủ mạnh, phương pháp giảng dạy chậm đổi mới, khả năng sử dụng ngoại ngữ và tin học còn hạn chế... Vì vậy, hơn lúc nào hết, giáo viên cần đổi mới tư duy, nhận thức và phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận mới. Giáo dục nước ta đang thoát ly dần phương pháp tiếp cận truyền thống, từ nền giáo dục trang bị kiến thức, kỹ năng cho người học chuyển sang phát triển phẩm chất và năng lực cho họ. Để đạt được yêu cầu này, đội ngũ giáo viên các cấp học phải tiếp cận mục tiêu theo phương pháp hiệu quả hơn, đổi mới cách tiếp cận, thiết kế nội dung, phương pháp, hình thức phù hợp.

PV: Như đồng chí vừa trao đổi thì cần sự thay đổi của mỗi giáo viên trong đổi mới. Vậy ngành GD và ĐT sẽ hỗ trợ thông qua việc đào tạo bồi dưỡng giáo viên ra sao?

ĐC Nguyễn Vinh Hiển: Trước hết, chương trình đào tạo của các trường sư phạm cần được đổi mới để có thể đào tạo ra các thế hệ giáo viên đáp ứng yêu cầu mới. Chương trình phải phù hợp, sinh viên sư phạm cũng phải được học, được kiểm tra, trải nghiệm theo phương pháp mới thì sau khi ra trường mới có thể dạy, kiểm tra, tổ chức trải nghiệm cho học sinh theo phương pháp mới. Các trường sư phạm phải căn cứ vào yêu cầu chuẩn nghề nghiệp giáo viên để xây dựng chuẩn đầu ra cho sinh viên. Vì thế các trường sư phạm phải đổi mới phương pháp dạy học, để đáp ứng yêu cầu trang bị cho sinh viên ra trường có đủ phẩm chất và năng lực, phát huy kinh nghiệm từ chính những trải nghiệm mà họ tích lũy được ở trường đại học.

Đáng chú ý, Bộ GD và ĐT đang khẩn trương xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo, bảo đảm điều kiện triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa (SGK) mới. Mục tiêu của đề án này là phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, tập trung vào đổi mới chương trình và tổ chức đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm và xây dựng chương trình bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục phục vụ trực tiếp cho việc triển khai chương trình, SGK mới; sắp xếp lại hệ thống, tổ chức và phân công lại nhiệm vụ các cơ sở đào tạo sư phạm hiện nay…

PV: Giữa các vùng miền vẫn có một sự khác biệt lớn về điều kiện tiếp cận thông tin, cơ sở vật chất… đặc biệt là giáo viên ở vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn. Đồng chí cho biết Bộ GD và ĐT có những hỗ trợ thiết thực nào cho thầy giáo, cô giáo ở những khu vực này để đổi mới hiệu quả?

ĐC Nguyễn Vinh Hiển: Trong những năm qua, nhiều chính sách về GD và ĐT đối với vùng khó khăn, vùng có đông đồng bào DTTS đã được ban hành, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực cho các địa phương nhằm phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh và giữ vững chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia. Các chính sách về giáo dục tập trung vào việc phát triển mạng lưới trường, lớp đến các xã, thôn, bản, tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị; các chế độ, chính sách hỗ trợ cho cán bộ, giáo viên công tác ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, các trường chuyên biệt vùng DTTS và các chính sách cho người học là người DTTS, người có hoàn cảnh khó khăn và các đối tượng chính sách, bảo đảm cơ hội học tập cho mọi người nhằm tạo công bằng xã hội trong giáo dục. Bên cạnh đó, một số sở GD và ĐT tích cực tham mưu với UBND tỉnh, thành phố ban hành chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ và thu hút khác như chính sách thu hút đối với cán bộ quản lý và giáo viên mầm non về công tác ở những địa bàn khó khăn đặc thù tại các tỉnh Bạc Liêu, Trà Vinh; chế độ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức và thu hút cán bộ trình độ cao ở các tỉnh Hà Tĩnh, Lào Cai; ưu tiên sắp xếp nhà công vụ cho giáo viên ở xa đến công tác tại Đồng Tháp… Có thể nói, những năm qua, dù chưa thể đáp ứng hết nhu cầu, khắc phục hết khó khăn nhưng ngành GD và ĐT đã nỗ lực để giáo viên yên tâm công tác với nghề.

PV: Nhân Ngày nhà giáo Việt Nam, đồng chí có chia sẻ những thông điệp gì đến các thầy giáo, cô giáo để động viên tinh thần tiếp tục phấn đấu, phát huy năng lực sáng tạo cho giáo dục nước nhà?

ĐC Nguyễn Vinh Hiển: Các thầy giáo, cô giáo cần phát huy thành tựu, khắc phục những thiếu sót, cố gắng, nỗ lực tâm huyết với nghề, tiếp tục đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục, đẩy mạnh giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục đạo đức lối sống, giáo dục hướng nghiệp và giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên. Đồng thời, mỗi thầy giáo, cô giáo không ngừng sáng tạo, tìm ra các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, có tinh thần đoàn kết và trách nhiệm cao.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!