Nhà lãnh đạo luôn biết lắng nghe và hết mình vì công việc

Nhất là khi Anh làm Thủ tướng Chính phủ, tôi lại được Anh mời làm việc trong Tổ Nghiên cứu Kinh tế đối ngoại, trực tiếp giúp việc cho Anh nên càng có cơ hội được hiểu Anh nhiều hơn.

Là người được đào tạo bài bản, vừa có bề dày công tác trải rộng từ Trung ương đến địa phương và nhất là những năm làm việc tại một thành phố đầy năng động như TP Hồ Chí Minh, có thể nói anh Khải là người có rất nhiều kinh nghiệm về quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế vĩ mô. Thời kỳ những năm 1986, TP Hồ Chí Minh luôn là địa phương đi đầu trong công cuộc đổi mới với mục tiêu xóa bỏ cơ chế tập trung, quan liêu bao cấp và xây dựng một nền kinh tế thị trường. Thành quả này có được phải kể đến đóng góp rất lớn của tập thể lãnh đạo thành phố thời bấy giờ, trong đó có Chủ tịch UBND thành phố Phan Văn Khải. Cũng từ những kinh nghiệm thực tiễn quý báu có được tại TP Hồ Chí Minh, khi làm Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch nhà nước vốn là cơ quan tham mưu cho Chính phủ trong điều hành kinh tế vĩ mô, hay tại vị trí Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Phó Thủ tướng Chính phủ giúp việc cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt, anh Khải tiếp tục có những đóng góp vô cùng quan trọng cho quá trình đổi mới đất nước, chuyển đổi từ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp sang kinh tế thị trường. Đây là thời kỳ mang đậm dấu ấn về quyết tâm đổi mới của Đảng, của Chính phủ, thí dụ như khuyến khích lưu thông hàng hóa, xóa bỏ tình trạng “ngăn sông, cấm chợ” trên khắp cả nước; đề ra những đổi mới trong công nghiệp; thúc đẩy doanh nghiệp dần chuyển sang kế hoạch hóa ba phần rồi hoạt động theo cơ chế thị trường;…

Đặc biệt, trong giai đoạn từ năm 1991 đến 1997, doanh nghiệp quốc doanh đã có nhiều thay đổi cơ bản, đóng vai trò quan trọng vào tăng trưởng kinh tế giai đoạn đầu đổi mới. Bên cạnh đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ, giai đoạn này cũng đạt được nhiều thành tựu quan trọng đưa đất nước hội nhập với nền kinh tế quốc tế như sự kiện Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN vào tháng 7-1995, sau đó tham gia Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) năm 1996. Một sự kiện vô cùng quan trọng khác là vào năm 1994, Tổng thống Mỹ B.Clin-tơn tuyên bố bãi bỏ hoàn toàn cấm vận Việt Nam và lập cơ quan liên lạc giữa hai quốc gia. Tiến đến ngày 11-7-1995, Mỹ tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam, sự kiện ghi dấu ấn việc đất nước chính thức gỡ bỏ gánh nặng bị bao vây, cấm vận kinh tế của các cường quốc phương Tây trong suốt hàng thập kỷ. Ngoài ra, cũng trong năm 1995, Việt Nam còn ký hiệp định khung với Liên minh châu Âu (EU), đề ra hướng hợp tác giữa Việt Nam và các nước trong khối. Đây là thành quả to lớn của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, trong đó có không ít đóng góp của Anh trong cương vị Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Phó Thủ tướng phụ trách giúp việc Thủ tướng về lĩnh vực kinh tế đối ngoại.

Ngay khi bắt đầu đảm nhiệm cương vị Thủ tướng năm 1997, cùng với đất nước, Chính phủ do anh Khải đứng đầu đã phải đối mặt ngay với những thách thức to lớn chưa từng có. Đó là cuộc khủng hoảng tài chính khu vực nổ ra vào năm 1997, bắt đầu từ Thái-lan rồi lan rộng ra các nước trong khu vực như Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a, Phi-li-pin rồi xa hơn là Hồng Công (Trung Quốc), Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc,… Mặc dù Việt Nam lúc đó chưa tham gia nhiều vào thị trường tài chính quốc tế, không bị ảnh hưởng trực tiếp nhưng ảnh hưởng gián tiếp rất lớn, đặc biệt trong hai lĩnh vực thu hút đầu tư nước ngoài và xuất khẩu. Trong điều kiện như vậy, dưới sự chỉ đạo của Đảng, Chính phủ mà đứng đầu là Thủ tướng Phan Văn Khải đã làm được những việc quan trọng. Đó là, ban hành Luật Doanh nghiệp vào năm 1999 với phương châm thay đổi tư duy, từ người dân và doanh nghiệp “làm gì cũng phải xin phép” đến “được làm những điều pháp luật không cấm”. Không chỉ ban hành luật, Thủ tướng Phan Văn Khải còn có nhiều chỉ đạo đúng đắn để đưa luật đi vào được cuộc sống. Với những nỗ lực đó, giai đoạn 2000-2006, số lượng doanh nghiệp tư nhân tăng rất nhanh. Cả thời kỳ này, nước ta có hơn 300 nghìn doanh nghiệp ra đời. Điều này mang lại ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác tiềm lực kinh tế và năng lực kinh doanh của người dân, là thế mạnh mà Việt Nam trước đây chưa biết tận dụng; thúc đẩy doanh nghiệp trong nước phát triển; đồng thời khắc phục được những khó khăn của nền kinh tế khi đầu tư nước ngoài và xuất khẩu đang giảm sút nghiêm trọng.

Cũng trong giai đoạn anh Sáu Khải làm Thủ tướng, hội nhập kinh tế quốc tế được đẩy mạnh với việc Việt Nam tham gia Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào năm 1999, để đến năm 2006, Việt Nam lần đầu đứng ra tổ chức thành công Hội nghị cấp cao APEC với sự tham gia của nhiều nguyên thủ các quốc gia trên thế giới như Mỹ, Nga, Trung Quốc,… Trong khu vực, Việt Nam cũng tham gia tích cực, đưa ra nhiều ý tưởng quan trọng thúc đẩy sự hình thành của Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) với khoảng 650 triệu dân và tổng GDP khoảng 3.000 tỷ USD. Ở tầm thế giới, năm 2000, chúng ta đã ký Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ (BTA), tạo tiền đề đưa thặng dư thương mại giữa hai nước từ vài trăm triệu USD lên khoảng 50 tỷ USD hằng năm như hiện nay. Đây cũng là giai đoạn quan trọng để Việt Nam chuẩn bị gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Đến đầu năm 2007, chúng ta đã chính thức trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức này.

Về cá nhân, anh Sáu Khải là người rất thân thiện, cởi mở, bình dân. Cả khi Anh làm Thủ tướng, chúng tôi vẫn hay ngồi ăn cơm cùng nhau, thậm chí thỉnh thoảng còn tếu táo chia sẻ không ít chuyện vui. Về công việc, Thủ tướng Phan Văn Khải là người kế thừa xuất sắc sự nghiệp đổi mới do Đảng lãnh đạo, phát huy tốt những dấu ấn quan trọng do các đời Thủ tướng trước và nhất là Thủ tướng Võ Văn Kiệt để lại, để từ đó nâng lên một tầm cao mới: “hội nhập sâu, rộng hơn; điều hành kinh tế vĩ mô tốt hơn”. Anh còn là người luôn hết mình vì công việc. Hầu như người ta không thể tìm thấy những động cơ cá nhân của một người đứng đầu Chính phủ khi Anh làm Thủ tướng. Đặc biệt, điểm ấn tượng nhất với tôi là Anh rất biết lắng nghe. Khi làm Thủ tướng, Anh cho tổ chức hai cơ quan tư vấn là Ban Nghiên cứu của Thủ tướng lo tư vấn chính sách kinh tế vĩ mô trong nước; Tổ Nghiên cứu Kinh tế đối ngoại chuyên lo các vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài, mậu dịch quốc tế và du lịch, dịch vụ quốc tế. Anh đã tập hợp được đội ngũ chuyên gia giỏi, giàu kinh nghiệm để giúp tham mưu nhiều quyết sách đúng và quan trọng trong quá trình điều hành đất nước. Di sản của Thủ tướng Phan Văn Khải để lại, bao gồm những thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội cũng như kinh nghiệm trong điều hành kinh tế vĩ mô là rất quý báu.

GS, TSKH NGUYỄN MẠI

Nguyên thành viên Tổ Nghiên cứu Kinh tế đối ngoại của Thủ tướng Phan Văn Khải