Nét đẹp trong cách ăn mặc của dân tộc Tây Bắc

 
Vẻ đẹp của người con gái các dân tộc Tây Bắc không chỉ là các hoa văn, họa tiết; không chỉ là sắc mầu rực rỡ và trang sức. Mặc dù những chi tiết đó phản ánh sâu sắc quan niệm về cái đẹp của các dân tộc, lớn hơn, mỗi người con gái Tây Bắc đều tỏa ra một vẻ đẹp trong trẻo, thuần khiết.

Với người con gái Thái, từ khi còn nhỏ đã được các bà, các mẹ dạy cách thắt "xài yêu", thắt lưng bằng vải, để lớn lên có "eo kíu mang po", thắt đáy lưng con tò vò. Chính vì vậy khi trưởng thành, các cô gái Thái đều uyển chuyển với những đường cong tuyệt mỹ. Chiếc "xửa cỏm", một loại áo dài tay bó sát người cũng góp phần không nhỏ làm nên vẻ đẹp của người con gái Thái, vừa tôn eo lưng thon thả, vừa vun đầy bộ ngực thanh xuân. Ngay hàng cúc áo bằng bạc hình con bướm cũng có tiếng nói và ý nghĩa nhân sinh tinh tế. Một bên là hàng bướm đực, một bên là hàng bướm cái. Con gái chưa chồng hàng cúc có số lẻ, con gái có chồng hàng cúc mang số chẵn. Váy của con gái Thái mầu đen, mặt trong gấu váy táp vải mầu rực rỡ, mỗi bước đi chân váy thấp thoáng sắc mầu lượn sóng kín đáo mà duyên dáng. Khăn piêu được đội hờ hững trên đầu như cánh bướm dịu dàng trên nhành xuân. Con gái chưa chồng tóc búi sau gáy, có chồng tóc búi trên đỉnh đầu, gài trâm bạc gọi là "tằng cẩu".

Ngày đầu về nhà chồng, bà mối và mẹ chồng dùng những sợi tóc của bà, của mẹ lựa gom lại sau mỗi lần chải tóc, để dành cho con trai đi lấy vợ, kết cùng tóc của con dâu. Rồi còn vòng cổ, vòng tay, xà tích bằng bạc buông lơi bên hông. Tất cả làm nên một vẻ đẹp khỏe mạnh, thanh tân mà dịu dàng ý nhị.

Người Dao ở Tây Bắc có nhiều ngành khác nhau: Dao đỏ (còn gọi là Dao Sừng, Dao Ðại Bản); Dao Quần Chẹt (còn gọi là Dao Nga hoàng, Dao Sơn đầu); Dao Quần Trắng, Dao Làn Tuyển.

Sự khác nhau giữa các nhóm Dao chủ yếu ở trang phục. Với người Dao đỏ, khăn, quần áo được thêu cầu kỳ nhiều hoa văn, họa tiết, chủ yếu là hình vết hổ, các tua len trên khăn được làm bằng nhiều mầu, trang trí các họa tiết hình cây thông - "xỏm pẹ" và hoa bạc.

Trên áo mặc trong họa tiết chủ yếu thêu ở cổ, ngực và lưng. Trên ngực đính những hoa bạc theo chiều dọc giữa áo. Áo dài mặc ngoài được trang trí hai hàng quả bông đỏ, mỗi bên 7 quả và các tua len nơi xẻ tà. Tà áo và đầu ống tay trang trí các hình sôm, dấu chân hổ, viền răng cưa. Dây lưng được thêu ở hai đầu các hình sôm, hình dấu chân hổ, cây thông, hình thập ngoặc và hình người mặc váy. Quần của người Dao đỏ được thêu rất tỉ mỉ, trang trí họa tiết ở nửa dưới hai ống quần với các họa tiết hình vuông, chữ nhật... bằng các mầu rực rỡ.

Dân tộc Mông sống trên các triền núi cao Tây Bắc có nhiều ngành: Mông hoa, Mông trắng, Mông đỏ, Mông xanh... Ngoài phụ nữ ngành Mông trắng để nguyên vải mộc, các ngành Mông khác váy áo đều cùng vải lanh nhuộm chàm và ghép vải mầu. Nổi tiếng nhất là kỹ thuật vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải. Chân váy của phụ nữ Mông xếp nếp cầu kỳ, mỗi bước đi rộn ràng muôn đợt sóng mầu hài hòa tinh tế. Ngoài ra người phụ nữ Mông còn tận dụng tối đa trang sức: vòng cổ, vòng tay bằng bạc, hạt cườm, tua vải mầu, hoa tai, nhẫn... tạo ấn tượng bắt mắt và âm thanh xao xuyến qua mỗi bước đi như hòa tấu của thiên nhiên rộn ràng trong trẻo mà hình ảnh con người luôn hiện lên với sức sống mạnh mẽ, nghị lực phi thường, dân dã mà duyên dáng sống động.

Người Lự có cách ăn mặc rất đẹp, áo thêu nhiều họa tiết, gắn nhiều đồng tiền bạc hoặc kim loại mầu trắng. Con gái đội khăn piêu. Tóc của con gái chưa chồng búi trên đầu lệch sang phải rồi gài trâm bạc, có chồng búi tóc trên đỉnh đầu không gài trâm. Ngay số vòng bạc trên cổ tay cũng là một thông điệp kín đáo. Nếu số vòng lẻ là hoa chưa có chủ, số vòng chẵn là gái đã có chồng.

Một số dân tộc chịu ảnh hưởng của văn hóa Thái như: Khơ Mú, phụ nữ cũng dùng khăn piêu, "xửa cỏm" đen, váy đen, thắt "xài yêu". Hàng "mắc pém" hình khối chữ nhật đối diện. Ngực "xửa cỏm" có bộ dải hình mặt trời tròn và mặt trời khuyết. Con gái Thái đội khăn piêu bằng cách vắt khăn lên đầu, thiếu nữ Khơ Mú quấn khăn quanh đầu rồi luồn khăn qua vòng quấn, vắt ra ngoài...

Người Mường, con gái chưa chồng mặc "xửa cỏm" trắng, tuổi trung niên áo mầu đen. Cổ "xửa cỏm" là cổ đứng viền vải mầu xanh hoặc đỏ, hàng cúc là đôi ve sầu bằng bạc, thắt lưng xanh, đeo xà tích bạc. Con gái Mường đội khăn đen, hai đầu thêu chỉ mầu đỏ, trắng, xanh. Váy đen dài kéo cao đến nách có cạp mầu xanh, đỏ, trên và ở gấu váy.