Ðáng chú ý, từ đầu năm 2019 đến nay, dịch tả lợn châu Phi làm thiệt hại kinh tế khoảng 28.000 tỷ đồng, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của ngành chăn nuôi. Ðể đáp ứng công tác phòng, chống dịch bệnh động vật thì việc nâng cao năng lực đội ngũ thú y cơ sở là rất cấp thiết.
Ngày 19-6-2015, tại kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XIII, Luật Thú y đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2016. Ðây là văn bản quy phạm pháp luật rất quan trọng để ngành thú y có cơ sở tổ chức triển khai nhiệm vụ quản lý chuyên ngành thú y; trong đó, theo quy định tại Ðiều 6 của Luật Thú y, ở Trung ương có Cục Thú y trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT), ở cấp tỉnh có chi cục quản lý chuyên ngành thú y (gọi tắt là Chi cục Thú y) trực thuộc Sở NN và PTNT, ở cấp huyện có Trạm Thú y trực thuộc Chi cục Thú y đóng trên địa bàn cấp huyện. Từ năm 2018 đến nay, các địa phương đã sắp xếp lại hệ thống thú y các cấp theo hướng giảm đầu mối, giảm số lượng người tham gia thực hiện công tác thú y. Cụ thể, có 7 trong số 63 tỉnh, thành phố sáp nhập Chi cục Thú y cấp tỉnh với các đơn vị khác của ngành nông nghiệp cấp tỉnh; 36 trong số 63 tỉnh, thành phố sáp nhập Trạm Thú y với các đơn vị khác của ngành nông nghiệp cấp huyện và chuyển thành Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp do UBND cấp huyện quản lý. Hiện có khoảng 6.300 người làm công tác thú y tại cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã bị cắt giảm, nghỉ việc. Những thay đổi này dẫn đến nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc tổ chức triển khai các nhiệm vụ quản lý chuyên ngành thú y các cấp, ảnh hưởng rất lớn đến việc thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh động vật từ Trung ương đến địa phương. Trao đổi về vấn đề này, Phó Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Long An Ðinh Thị Phương Khanh cho biết, tại địa phương, việc củng cố hệ thống thú y cấp xã còn bất cập, khi có đến 20% số cán bộ thú y bố trí không đúng năng lực, nhiệm vụ, có nơi công an viên cũng được giao nhiệm vụ kiêm thú y viên.
Trong khi 80% số cán bộ thú y mặc dù có trình độ nghiệp vụ nhưng kinh nghiệm giám sát dịch bệnh còn hạn chế. Ðã có nhiều cán bộ thú y cấp huyện trên địa bàn làm đơn xin nghỉ việc vì quá vất vả khi họ chỉ được hưởng mức lương khoảng hơn ba triệu đồng/tháng, song lại làm công việc của cả lực lượng thú y và khuyến nông. Có thể thấy, việc sáp nhập lực lượng thú y vào trung tâm dịch vụ nông nghiệp khiến hoạt động của lực lượng này chưa đạt hiệu quả như mong muốn, bởi theo chức năng nhiệm vụ, trung tâm dịch vụ nông nghiệp phải triển khai các công việc của lực lượng thú y trước đây nhưng khi giao nhiệm vụ thì họ trả lời, họ làm dịch vụ, có lãi thì làm. Ðại diện tỉnh Cà Mau cho biết thêm, lực lượng thú y của địa phương thậm chí còn được sáp nhập với cán bộ bảo vệ thực vật. Mặt khác, nhiều tỉnh, thành phố cũng không đủ nguồn nhân lực thực hiện việc kiểm soát giết mổ, hiện nay mới chỉ kiểm soát được 22% trong tổng số 24.655 cơ sở giết mổ nhỏ lẻ; nhiều địa phương không có nhân viên thú y thực hiện kiểm soát giết mổ tại cơ sở giết mổ động vật tập trung.
Các chuyên gia nông nghiệp cho rằng, để khắc phục những hạn chế nêu trên, Bộ NN và PTNT cần thống nhất với Bộ Nội vụ có văn bản hướng dẫn kiện toàn bộ máy thú y cơ sở để các địa phương làm căn cứ, thuận tiện trong việc triển khai Quyết định số 414/QÐ-TTg ngày 22-3-2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Ðề án tăng cường năng lực hệ thống cơ quan quản lý chuyên ngành thú y các cấp, giai đoạn 2021-2030. Ðồng thời phối hợp Bộ Tài chính có phương án điều chỉnh chế độ cho lực lượng thú y cơ sở. Cùng với đó, rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành quy định rõ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản lý chuyên ngành thú y các cấp bảo đảm phù hợp chủ trương của Ðảng, quy định của pháp luật và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Theo Thứ trưởng Bộ NN và PTNT Phùng Ðức Tiến, dịch bệnh trên động vật không chỉ có nguy cơ gây bệnh đối với con người mà còn đang gây tổn thất rất lớn về kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển ngành chăn nuôi, tác động lớn đến nguồn cung thực phẩm. Dịch bệnh cũng chính là rào cản kỹ thuật rất lớn đối với xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi có nguồn gốc động vật từ Việt Nam sang các nước hiện nay. Vì vậy, các địa phương cần tiếp tục quan tâm công tác phòng, chống dịch bệnh động vật, nâng cao năng lực quản lý của hệ thống thú y từ Trung ương đến địa phương, nhằm kiểm soát tốt dịch bệnh, đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm động vật sang các nước, góp phần gia tăng giá trị kinh tế cho ngành chăn nuôi.
Anh Quang
Ðề án tăng cường năng lực hệ thống cơ quan quản lý chuyên ngành thú y các cấp giai đoạn 2021-2030 có bốn dự án theo danh mục ưu tiên. Theo đó, sẽ tăng cường năng lực quản lý, kiểm soát dịch bệnh động vật, bệnh truyền lây giữa động vật và người. Tăng cường năng lực quản lý, kiểm dịch động vật, kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm đối với động vật, sản phẩm động vật. Nâng cao năng lực quản lý, nghiên cứu, sản xuất, kiểm nghiệm, khảo nghiệm thuốc, vắc-xin thú y bảo đảm chất lượng, an toàn và hiệu quả. Ðầu tư, nâng cấp, tăng cường năng lực quản lý, hệ thống các phòng thí nghiệm chẩn đoán, xét nghiệm bệnh động vật, vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm.
