Lục Ngạn trồng vải... “gai”

Vải “gai”

“Quả to, vỏ đỏ, hạt nhỏ, cùi dày” là đặc trưng riêng của quả vải thiều Lục Ngạn. Tuy nhiên, giữa mùa vải năm nay, đến vùng vải Lục Ngạn ở những điểm mua, bán vải nhộn nhịp nhất như Kim (xã Phượng Sơn), Kép (xã Hồng Giang) có nhiều vải “gai” vỏ sần sùi như gai mít, màu xanh ngai ngái. Hỏi một chủ hàng vải thì được cho biết chính hiệu vải Lục Ngạn. Anh giải thích: “Được giá thì hái bán chứ để quả to, vỏ đỏ mới bán thì chưa chắc được giá, lại mất thêm chi phí chăm sóc”.

Do lo ngại giá vải giảm, không ít người đã bán vải khi trái còn xanh, mà bỏ qua “thương hiệu” quả to, vỏ đỏ... Tại vườn vải của gia đình anh Thân Văn Toàn ở xã Tân Quang có hàng nghìn cây vải sắp cho thu hoạch, nhiều cây quả rất sai, bắt đầu ửng đỏ nhưng chỉ nhỏ bằng đầu ngón tay, có gai sần sùi.

Anh Toàn cho biết: “Năm nay thời tiết khô hạn nên không đủ nước tưới vải thiều. Việc đầu tư, chăm bón vải cũng không được quan tâm, vì thế năng suất vải mùa này rất thấp. Nhiều cây vải cho trái chỉ có hạt nên bán chẳng ai mua...”.

Người trồng vải như “con chim sợ cành cong”. Mấy năm trước được mùa nhưng có lúc giá vải rớt chỉ còn 1.500đồng/kg, những hộ có sản lượng vải càng lớn thì lỗ càng nhiều vì vẫn phải thuê người thu hoạch, đem bán giá rẻ như cho, nhưng nếu không thu hoạch đúng thời vụ thì lại ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây vải và mùa vụ năm sau...

Để tránh rơi vào tình cảnh khổ vì trúng mùa, một số người trồng vải chọn cách không chăm sóc, được đến đâu hay đến đó. Thiếu nước và không ngăn chặn sâu bệnh kịp thời nên nhìn chung năng suất vải thiều năm nay thấp hơn năm trước. Tuy nhiên sản lượng vải thiều toàn tỉnh ước đạt gần 100.000 tấn, vẫn cao hơn năm trước do diện tích vải mới cho thu hoạch tăng lên.

Trong khi vải tươi được giá, bán chạy thì cũng là lúc các lò sấy vải chịu cảnh đìu hiu. Nếu như những vụ vải trước có khoảng 2.000 lò sấy đỏ lửa, thu hút hàng nghìn lao động tham gia sấy vải thì năm nay chỉ có lèo tèo vài lò hoạt động. Các nhà lò vẫn chưa có được bài tính hiệu quả để có sản phẩm vải sấy xuất khẩu cho thị trường Trung Quốc. Sấy vải để tiêu thụ quanh năm, vốn được xem là một giải pháp của vùng vải nay lại rơi vào bế tắc. Xem ra bức tranh toàn cảnh của vùng vải Lục Ngạn vẫn khi sáng khi tối.

Lối ra?

Nếu như để vải “gai” tiếp tục xuất hiện ngày càng nhiều trên thị trường thì việc xây dựng thương hiệu vải thiều Lục Ngạn hay vải thiều Bắc Giang sẽ chỉ là “giấc mộng” xa vời. Không có hoặc không giữ được thương hiệu vải thiều thì cơ hội phát triển của vùng vải thiều Lục Ngạn sẽ ít đi. Có thể một số người trồng vải mới tính đến lợi ích trước mắt, nhưng sẽ không khả thi nếu nhà vườn vì mục tiêu xây dựng thương hiệu vải thiều mà phải chịu thua lỗ.

Vậy thì giải pháp nào hài hòa trước mặt và lâu dài cho người trồng vải thiều? Có ý kiến nhận định cho rằng giải bài toán cho vùng vải Lục Ngạn vẫn phải bắt đầu từ các nguyên nhân… không mới. Đó là nhà vườn vẫn chưa quen với sản xuất hàng hóa.

Chất lượng vải thiều chưa cao do khâu chọn giống, chăm sóc chưa được đầu tư đúng mức. Vẫn chưa có được các loại giống có chất lượng tốt để thay thế dần những giống chưa tốt, cây già cỗi và trồng rải vụ để kéo dài thời gian thu hoạch. Khâu bảo quản, chế biến và tiêu thụ vải thiều còn nhiều vấn đề.

Theo các chuyên gia, để tránh giá cả trồi sụt, cần đánh giá chính xác sản lượng vải thiều hằng năm để thông tin cũng như khuyến cáo các thương nhân, doanh nghiệp tính toán tỉ lệ tiêu thụ vải tươi, vải khô hợp lý. Khi nhà vườn đã quen với sản xuất hàng hóa, biết đầu tư khoa học kỹ thuật vào trồng, bảo quản và chế biến vải thiều thì đó là cách xây dựng thương hiệu vải thiều Lục Ngạn hiệu quả nhất.