Chuẩn bị cho Liên hoan Sân khấu thử nghiệm 2015 dự kiến tổ chức vào tháng 11 tới, tạo cơ sở lựa chọn các tác phẩm cho Liên hoan Sân khấu thử nghiệm quốc tế lần thứ ba, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam (NSSKVN) đã mở trại sáng tác kịch bản sân khấu có yếu tố thử nghiệm. Do đặc trưng riêng của loại hình có sự gò bó nhất định trong không gian, thời gian cho nên sự đổi mới, cách tân sân khấu không hề dễ dàng. Đã nhiều thập niên nay, sân khấu vẫn còn lệ thuộc vào bục bệ nặng nề, vào những xử lý không gian, thời gian đã rất cũ kỹ.
NSND Trần Ngọc Giàu cho rằng, nguyên nhân ban đầu của tình trạng đó chính là do kịch bản của chúng ta rất ít thay đổi cấu trúc. Nếu không có sáng tạo ngay từ khâu đầu tiên này thì các đạo diễn cũng khó có thể thay đổi được, bởi từ công tác biên kịch mới tạo cơ sở cho đạo diễn, diễn viên tung hoành, sáng tạo... Khi công tác biên kịch và thói quen xử lý không gian, thời gian sân khấu của các đạo diễn không thay đổi nhiều, sẽ khiến cho hình thức các vở diễn của sân khấu dần trở nên đơn điệu và nhàm chán... Cũng cùng quan điểm này, theo PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái, sân khấu hiện nay đang thiếu vắng những xung đột đích thực từ cuộc sống và điều đó đi trái với bản chất của sân khấu. Vì thế, những trại sáng tác kịch bản có yếu tố thử nghiệm là hết sức cần thiết bởi sẽ tập trung thử viết theo một cách mới để có cơ hội thử nghiệm dàn dựng, diễn xuất xem như thế nào, nếu công chúng chấp nhận thì sẽ phát huy để nhân lên...
Nhận thức rõ vai trò quan trọng của kịch bản, nhất là với những đổi mới mang tính thử nghiệm cho nên trại viết lần này của Hội đã cố gắng mở rộng diện mời tham gia, chấp nhận nhiều sự thay đổi, mặc dù chưa được kiểm chứng từ thực tế đời sống sân khấu. Tham gia trại viết có tác giả đã thành danh như Nguyễn Hiếu, Lê Huy Quang, Nguyễn Kháng Chiến... cho tới các tác giả mới lần đầu đến dự. Thành viên của trại cũng đủ mọi lứa tuổi, đủ mọi kịch chủng. Từ tác giả Thanh Lương viết chèo đã hơn 80 tuổi với dự định dùng chèo diễn tả tích của sân khấu cổ điển châu Âu, đến cô gái Bùi Thanh Lê vốn chưa phải là hội viên nhưng đã “dám” đi vào lĩnh vực vốn được coi là khuôn vàng thước ngọc, khó thay đổi nhất như tuồng Võ Tam Tư trảm Hồ... Hay một kịch bản cho rất nhiều loại rối nhằm kể lại một cốt truyện của NSND Lê Tiến Thọ. Rồi kịch bản viết cho nhiều loại hình gồm cả xiếc, ca nhạc... như của tác giả Mai Thắm.
Giữ cách làm vốn được coi là có hiệu quả được rút ra từ những lần trước, Hội đã gửi công văn tới các đơn vị nghệ thuật, có thông báo tới các tác giả có tên tuổi cũng như các nhà biên kịch trẻ để họ nộp đề cương chi tiết kịch bản. Trên cơ sở thẩm định từ hội đồng nghệ thuật, mời những người viết có những sáng tạo mới tham gia trại sáng tác để trao đổi, nâng cao tác phẩm của mình. Với sáu tác giả từ TP Hồ Chí Minh, tám tác giả ở phía bắc, sau 10 ngày tập trung cao độ cho sáng tạo, trại đã thu hoạch được chín kịch bản kịch nói, một kịch bản chèo, hai kịch bản rối tổng hợp, một kịch bản xiếc tổng hợp và một kịch bản kịch hát khai thác đề tài tuồng cổ. Theo ý kiến của Ban tổ chức khi nghiệm thu kịch bản thì các kịch bản này có ẩn chứa những nét mới trong tư duy, cách khai thác đề tài, kỹ thuật thể hiện...
Sau trại viết lần này, câu hỏi đau đáu về kết quả của những ngày đêm miệt mài sáng tạo trên “cánh đồng” chữ nghĩa, liệu có đạt tới đích là ra mắt công chúng những kịch bản sân khấu đích thực đạt yêu cầu. Để các tác phẩm ở trại viết có thể tiếp cận các đơn vị nghệ thuật, nhất là với những thử nghiệm đôi khi còn ở ý tưởng sáng tạo mang màu sắc rất tổng hợp và điều này là không đơn giản. Đơn cử, với kịch bản của tác giả Mai Thắm, do có các yếu tố như xiếc, múa, ca cải lương cho nên các đơn vị cần đầu tư nhiều thì mới đạt hiệu quả tốt. Sân khấu kịch có thể chấp nhận sự giúp sức của các nghệ sĩ xiếc, nhưng liệu các đơn vị xiếc có chấp nhận dựng kịch bản này bởi các diễn viên xiếc lại không thể hát cải lương được và điều đó ắt phải dùng tới kỹ thuật lồng tiếng cho phần ca...
Để tìm “đầu ra” cho các kịch bản của trại sáng tác, các lãnh đạo của Hội NSSKVN đã cố gắng tìm biện pháp “đỡ đầu” cho các tác phẩm thu hoạch được, trở thành cầu nối giữa tác giả với các đơn vị nghệ thuật. Nội dung tóm tắt của tất cả các kịch bản cùng những ý đồ thử nghiệm do chính các tác giả tự viết sẽ được giới thiệu trên website của Hội và Tạp chí Sân khấu, thậm chí sẽ tổ chức cả các buổi đọc kịch bản tại cơ quan Hội cho các đạo diễn, chỉ đạo nghệ thuật của các đơn vị và dự kiến có hỗ trợ kinh phí cho các đơn vị nhận dàn dựng.
Mong rằng, với sự quan tâm đầu tư của Hội NSSKVN cho khâu kịch bản vốn có giá trị tiên quyết, sân khấu sẽ đổi mới theo hướng tích cực hơn và có những kết quả khả quan đúng như chờ đợi của các nghệ sĩ cũng như đông đảo công chúng nước nhà để sau hơn một năm nữa, sân khấu Việt Nam sẽ tỏa sáng với bạn bè quốc tế tại Liên hoan Sân khấu thử nghiệm quốc tế lần thứ ba.
