Khắc phục ngay ô nhiễm môi trường tại bãi rác Ða Phước

Khu xử lý rác Ða Phước nằm trên địa bàn xã Ða Phước, huyện Bình Chánh, TP Hồ Chí Minh (gọi tắt là bãi rác Ða Phước) có tổng diện tích là 128 ha (năm 2006 đã giao 73 ha), do Công ty TNHH xử lý chất thải rắn Việt Nam (gọi tắt là VWS) đầu tư với số tiền là 90 triệu USD. Công suất chôn lấp là 24 triệu tấn, hoạt động 50 năm, trong đó thành phố phải trả tiền xử lý rác là 22 năm, 28 năm còn lại VWS tiếp tục xử lý nước rỉ rác và khí ga thoát ra...

Theo hợp đồng VWS ký với thành phố, toàn bộ công nghệ tại khu xử lý rác được nhập khẩu từ các quốc gia phát triển, với quy trình khép kín, có hệ thống quan trắc nước, khí thải, xử lý nước rỉ rác, sục khí, phát điện... Ngay khi tiếp nhận, rác sẽ được phân loại xử lý, một phần thành phân compost, một phần tái chế, phần còn lại không thể tái chế mới chôn lấp. Về nguyên tắc, tại dự án này, rác được xử lý gần như triệt để, do đó hầu như không phát sinh ô nhiễm môi trường.

Tuy nhiên, từ khi hoạt động (tháng 11-2007) đến nay, rác ở bãi này vẫn chủ yếu chôn lấp theo dạng truyền thống, chỉ một lượng nhỏ nước rỉ rác được xử lý, còn nhiều hạng mục quan trọng chưa hoàn thiện, làm mất vệ sinh, gây ô nhiễm môi trường không khí, môi trường nước. Hằng ngày mùi hôi từ bãi chôn lấp rác phát tán theo gió làm người dân sinh sống tại khu vực này phải hít thở bầu không khí nồng nặc khó chịu, nhất là buổi trưa nắng gắt và buổi chiều. Xã Phong Phú cách bãi rác hơn 3 km, cũng bị ảnh hưởng bởi mùi hôi từ bãi rác. Ngoài mùi hôi, vừa qua cơ quan chức năng phát hiện tại bãi rác Ða Phước có nhiều ổ ấu trùng ruồi, đây chính là nguồn gốc phát sinh dịch ruồi ở huyện Bình Chánh.

Theo nhân viên y tế, khoảng hơn một năm nay tỷ lệ người dân, nhất là trẻ em dưới 10 tuổi mắc bệnh đường hô hấp ở khu vực này có xu hướng tăng. Các chuyên gia về môi trường cảnh báo, nếu bãi rác này hoạt động hết công suất và nhà đầu tư không khẩn trương có biện pháp xử lý triệt để thì một phần huyện Nhà Bè và huyện Cần Giuộc (Long An) cũng khó tránh khỏi ô nhiễm mùi hôi, ô nhiễm nguồn nước từ bãi rác Ða Phước.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do nước rỉ rác tồn đọng gần hai năm nay chưa được xử lý là tác nhân gây ô nhiễm nguồn nước ở khu vực này. Theo tính toán, khi bãi rác Ða Phước tiếp nhận 3.000 tấn rác/ngày thì lượng nước rỉ rác phát sinh tương đương 800 m3/ngày. Tuy nhiên, theo báo cáo của Phòng Quản lý chất thải rắn, đến nay VWS chỉ mới vận hành hệ thống xử lý nước rỉ rác 280 m3/ngày. Như vậy, trung bình mỗi tháng còn gần 20.000 m3 nước rỉ rác chưa được xử lý và trong hai năm qua lượng nước rỉ từ rác thải là rất lớn. Báo cáo của Sở Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) TP Hồ Chí Minh cho biết, từ khi hoạt động đến nay, tại bãi rác Ða Phước tồn lưu một lượng lớn nước rỉ rác đậm đặc chưa được xử lý và mang nhiều yếu tố độc hại ảnh hưởng đến môi trường. Theo Phòng Cảnh sát môi trường thành phố thì một lượng lớn nước rỉ rác đã được hòa vào nước mưa, nước thủy triều và thải ra môi trường làm các con sông, rạch gần đó bị ô nhiễm.

Nhiều người dân sinh sống lâu năm tại địa bàn này cho biết, từ đầu năm 2008 đã thấy những luồng nước có mầu đen sẫm tại kênh, rạch và các chi lưu khu vực gần bãi rác đổ vào sông Cần Giuộc. Những luồng nước này thường xuất hiện vào ban đêm hoặc lúc có mưa to. Trong khi người dân khu vực này chưa có nước máy nên chủ yếu vẫn sử dụng nước sông, nước giếng phục vụ sinh hoạt. Hiện nay, dù nước sinh hoạt đã được xử lý qua phèn chua, nhưng người dân vẫn không yên tâm khi sử dụng.

Ðể xảy ra tình trạng ô nhiễm môi trường suốt thời gian dài là do nhà đầu tư chưa thực hiện đầy đủ các điều khoản cam kết xử lý rác theo hợp đồng. Chưa áp dụng triệt để các công đoạn kỹ thuật cần thiết khi chôn lấp rác. Cũng không loại trừ việc nhà đầu tư làm cẩu thả, bớt công đoạn để giảm chi phí xử lý, tăng lợi nhuận. Cụ thể, trong 25 hạng mục phải làm, đến nay VWS mới hoàn thành 15 hạng mục, 10 hạng mục quan trọng còn lại như: nhà máy xử lý nước rỉ rác công suất 1.200 m3 nước/ngày, nhà máy tái chế nhựa, nhà máy làm phân compost, sàn trung chuyển rác..., sau hai năm vẫn chưa được triển khai, hoặc đang làm dở dang. Trong khi đó, từ tháng 11-2007 đến nay, bãi rác Ða Phước đã tiếp nhận gần 2 triệu tấn rác và ngân sách thành phố đã chi trả VWS hơn 25 triệu USD, cộng thêm 9 triệu USD trả trước thì VWS đã nhận hơn 34 triệu USD. Với tiến độ xây dựng chậm, gây ô nhiễm môi trường như trên, rõ ràng nhà đầu tư bãi rác Ða Phước chưa đầu tư vốn thỏa đáng để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.

Ðiều đáng bàn là, số tiền mà thành phố trả cho Ða Phước theo hợp đồng là trả cho toàn bộ hoạt động của dự án xử lý rác, vậy tại sao nhiều hạng mục quan trọng chưa vận hành mà Công ty VWS vẫn nhận đủ 16,4 USD/tấn?

Qua việc VWS chậm xây dựng, vận hành các hạng mục xử lý rác, gây ô nhiễm môi trường tại xã Ða Phước và các xã lân cận cho thấy, trách nhiệm giám sát của cơ quan chức năng, trực tiếp là Sở TN-MT. Một dự án thành phố đã chi ra số tiền khá lớn, hoạt động gần hai năm nay nhưng thiếu sự kiểm tra tiến độ thực hiện, hạng mục xây dựng và quan trắc, đo đạc về môi trường. Ðầu tháng 9-2009, khi dư luận người dân bức xúc về ô nhiễm mùi, nguồn nước thì sở mới xuống lấy mẫu nước hồ để kiểm nghiệm.

Trước thực trạng nêu trên, thành phố yêu cầu đơn vị chủ quản, Công ty TNHH Xử lý chất thải rắn Việt Nam có văn bản báo cáo rõ tình hình tiến độ thực hiện dự án, cam kết về thời gian hoàn thành các hạng mục chưa thực hiện. Bên cạnh đó VWS cần có biện pháp xử lý triệt để mùi hôi, nguồn nước và khẩn trương đưa các hạng mục còn lại vào hoạt động, kết hợp trồng cây xanh cách ly với khu dân cư và thường xuyên kiểm soát chặt chẽ môi trường tại khu vực này.

Bài và ảnh: LÊ THẨM