Hương vị ổi Bo

Truyền thuyết ổi Bo

Hiện có rất nhiều loài ổi khác nhau như ổi Thái (Hưng Yên), ổi Găng (Thanh Trì), ổi Dé (Phủ Lý)... và ổi Bo (Thái Bình). Theo lời kể của bác Phạm Đình Phụ, cái tên ổi Bo được xuất phát từ chính tên của miền đất mà cây ổi được trồng lên, đó là xã Bo (năm 1956) và ngày nay là xã Hoàng Diệu. Tương truyền rằng cách đây đã lâu lắm rồi, không còn ai nhớ đó là khi nào có một người đàn ông của làng Bo ra bờ sông Trà Lý hóng mát. Bất ngờ ông nhìn thấy một quả ổi trôi dạt vào chỗ ông đứng. Thấy lạ, ông mang về trồng tại đất vườn nhà mình. Chẳng bao lâu cây lên xanh tốt rồi đơm hoa kết trái, quả ăn ngon ngọt vị rất lạ. Người này truyền lại cho người kia cứ thế cây ổi được người dân trong đang trồng mỗi ngày một nhiều. Cũng từ đó làng Bo có giống ổi như ngày nay. Ổi Bo rất dễ trồng và được nhân giống bằng hạt.

Để có cây giống khoẻ mạnh, khi gieo hạt người gieo phải nắm vững kỹ thuật riêng: bám nhỏ đất, đổ ải, sau đó giải một lớp gio mộc và phủ thêm lớp đất nữa. Ngay cả hạt  cũng phải lựa chọn kỹ, phải lấy quả của cây ổi mới bói,  chọn quả to nhất và để chín nhừ, ăn hết cùi và giữ ruột. Bảo quản ruột trong một tuần, sau đó cho vào giá vo gạo sát nhẹ cho tướp hết ruột, tiếp tục cho vào chậu nước đãi thật  sạch, phần hạt được giữ lại đem gieo xuống đất đã được làm kỹ. Cây con mọc khoảng một năm đánh ra trồng là tốt nhất. Cây ổi Bo cao quá đầu người, cành nhỏ, mềm dễ gãy, là là trên mặt đất, thân cây nhẵn bóng. Từ khi trồng đến khi ra quả bói đầu tiên phải mất ít nhất ba năm. Để phân biệt ổi Bo với các loại ổi khác, khi mua ổi chớ tham to, quả ổi Bo chỉ nhỉnh hơn nắm tay, quả tròn và có ngấn, khi nhấc quả ổi thấy chắc nịch và nặng, rất đầm tay. Khi bổ đôi, lớp cùi của quả ổi Bo dày, hạt ít và mềm, dễ dàng ăn cả hạt. Khác hẳn với các loại ổi khác, ổi Bo ăn giòn, ngọt đượm và có mùi thơm đậm đà. Cũng là giống ổi Bo nhưng khi trồng ở vùng đất khác, quả không được thơm ngon mà thường thì chát hơn, rắn hơn và không to. Trong quả ổi Bo hội tụ đủ năm mùi ngọt, bùi, thơm, chát, mềm. Đến mùa thu hoạch, cây to có thể cho tới 70 kg quả/vụ, cây nhỏ từ 40 – 50 kg/vụ. Giá bán của ổi Bo luôn luôn cao hơn các loại ổi khác từ 5.000 - 7.000 đồng/kg.

Có chăng nguy cơ mất giống?

Cách đây một vài năm khi đến xã Hoàng Diệu (Thái Bình), từ đầu xã đến cuối xã  nhà nào cũng trồng ổi Bo, nhà trồng ít thì 1 hoặc 2 gốc, có những nhà trồng nhiều đến gần trăm gốc. Còn ngày nay, đếm quanh làng chỉ có vẻn vẹn 4 đến 5 nhà còn trồng nhiều ổi.

Là một trong những xã của thành phố Thái Bình nằm ven đường quốc lộ, Hoàng Diệu không nằm ngoài xu hướng đô thị hoá của cả thành phố. Đường quốc lộ nối thành phố Thái Bình với Hải Phòng được mở rộng, giá cả đất đai mỗi lúc một lên cao. Ngày tháng trôi qua, diện tích ao vườn của hầu hết người dân trong xã đều giảm , không còn nhiều như trước nữa. Cứ mỗi một ngôi nhà mọc lên là có tới hàng chục gốc ổi bị đốn làm củi khô và hàng trăm mét vuông diện tích ao bị san lấp.

Theo lời kể, 15 năm về trước nhà bác Phụ còn nằm sâu trong xã Bo. Nhà bác có khu vườn rộng tới gần 2.000 m² được trồng toàn ổi Bo. Cứ đến mùa, ổi chín vặt không xuể rụng kín mặt đất. Nhìn ổi rụng mà bác suýt xoa vì tiếc, nhưng biết làm thế nào vì ngày đó vẫn chưa có nhiều người mua ổi như bây giờ, hơn nữa cả làng nhà nhà đều trồng ổi, không những đủ mà còn thừa ăn, vậy biết bán cho ai.

Cây ăn quả duy nhất bác trồng trong vườn là cây ổi Bo. Cả vườn có tới hàng trăm gốc ổi nhưng khi các con trai bác lập gia đình bác đã chia cho mỗi người 100m². Đến nay, chung quanh vườn nhà bác có cả thảy khoảng 40 gốc ổi. Cây nào cây nấy sai trĩu quả, nằm lúc lỉu ngửa bụng lên như để hứng gió biển, nắng trời, ướp thêm vị thơm ngọt rất riêng cho giống ổi Bo của cả một vùng quê trù phú.

"Ổi Bo" cũng cần thương hiệu

Cho đến nay, người trồng ổi có rất nhiều thiệt thòi. Làng Bo bây giờ không còn nhiều người thiết tha với giống ổi này nữa. Nguyên nhân là do ổi Bo năng suất kém hơn các giống ổi mới như ổi Thái-lan. Thị trường tiêu thụ của ổi Bo đang bị sự lấn sân của các giống ổi này.