Các đại dương tạo ra 50% lượng oxy mà con người hít thở, đồng thời cung cấp protein và chất dinh dưỡng thiết yếu cho hàng tỷ người mỗi ngày. Bao phủ hơn 2/3 bề mặt Trái Đất, các vùng biển cũng làm dịu tác động của biến đổi khí hậu đối với sự sống trên đất liền, nhưng nhận lại những thiệt hại vô cùng nặng nề.
Vì lẽ đó, những biện pháp khắc phục tình trạng suy thoái của các đại dương trên toàn cầu sẽ là nội dung chính của Hội nghị Đại dương LHQ tại Lisbon, với sự tham gia của hàng nghìn nhà hoạch định chính sách, giới chuyên gia và những người ủng hộ dự án này.
Việc hấp thụ khoảng 1/4 khí CO2 trên toàn cầu - ngay cả khi lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính này đã tăng gấp rưỡi trong 60 năm qua - đã đẩy nhanh quá trình axit hóa nước biển, đe dọa chuỗi thức ăn thủy sản và ảnh hưởng tới nỗ lực rút carbon từ đại dương.
Trong khi đó, việc các đại dương hấp thụ hơn 90% lượng nhiệt dư thừa từ hiện tượng ấm lên toàn cầu cũng đã tạo nên những đợt sóng nhiệt khổng lồ trên biển, giết chết các rạn san hô quý và mở rộng những vùng biển thiếu oxy.
Bà Charlotte de Fontaubert - người phụ trách dự án nền kinh tế xanh toàn cầu của Ngân hàng Thế giới (WB) - nhấn mạnh: “Nhân loại mới chỉ bắt đầu hiểu mức độ tàn phá của biến đổi khí hậu đối với sức khỏe đại dương”.
Theo Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), điều khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn là những hành động gây ô nhiễm không ngừng diễn ra, bao gồm rác thải nhựa - ước tính mỗi phút có 1 "xe tải" rác thải nhựa xả vào lòng đại dương.
Một báo cáo gần đây của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cảnh báo, nếu xu hướng hiện tại vẫn tiếp tục, lượng rác thải nhựa hằng năm sẽ tăng gần gấp 3 lần, lên 1 tỷ tấn vào năm 2060.
Các hạt nhựa siêu nhỏ đã được tìm thấy trong băng ở Bắc Cực và trong bụng của những loài cá sống ở các rãnh sâu nhất của đại dương. Những vi hạt này ước tính có thể giết chết hơn 1 triệu loài chim biển và hơn 100 nghìn động vật có vú ở biển mỗi năm.
Do đó, các giải pháp đối với rác thải nhựa, như tái chế hay giới hạn sản lượng nhựa trên toàn cầu, cũng sẽ được đưa ra thảo luận tại hội nghị ở Lisbon.
Một vấn đề khác cũng được thảo luận là nghề cá toàn cầu. Bà Kathryn Matthews - nhà khoa học cấp cao thuộc tổ chức phi chính phủ Oceana có trụ sở tại Mỹ - cho biết: “Ít nhất 1/3 trữ lượng cá tự nhiên bị đánh bắt quá mức, trong khi có chưa tới 10% diện tích đại dương được bảo vệ. Nếu được quản lý đúng cách, cá sống trong môi trường hoang dã ở đại dương có thể cung cấp nguồn protein vi chất dinh dưỡng thân thiện với khí hậu, có thể cung cấp cho 1 tỷ người bữa ăn hải sản lành mạnh mỗi ngày - và mãi mãi ”.
Dự kiến, các đại biểu cũng sẽ hối thúc tạm đình chỉ khai thác kim loại hiếm ở biển sâu - vốn là yếu tố cần thiết cho lĩnh vực chế tạo pin xe điện đang bùng nổ.
Theo các nhà khoa học, hệ sinh thái dưới đáy biển hiện chưa được hiểu rõ và rất mong manh, có thể mất nhiều thập kỷ hoặc lâu hơn để chữa lành một khi bị phá vỡ.
Hội nghị Đại dương LHQ vốn được lên kế hoạch tổ chức vào tháng 4/2020 và do Bồ Đào Nha và Kenya cùng đăng cai.
Cuộc họp tại Lisbon lần này sẽ kéo dài trong 5 ngày, với sự tham gia của các bộ trưởng và một số nguyên thủ quốc gia, trong đó có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Mặc dù đây không phải là 1 hội nghị chính thức, nhưng các bên tham gia sẽ thúc đẩy xây dựng những chương trình nghị sự mạnh mẽ về đại dương tại 2 hội nghị thượng đỉnh quan trọng vào cuối năm nay: Hội nghị lần thứ 27 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP27) tại Ai Cập trong tháng 11, và Hội nghị lần thứ 15 các bên tham gia Công ước khung về Đa dạng sinh học (COP15) tại Canada trong tháng 12.
Các đại dương hiện là trọng tâm của dự thảo hiệp ước đa dạng sinh học, được xây dựng với mục tiêu ngăn chặn "nguy cơ tuyệt chủng hàng loạt" đầu tiên trong 65 triệu năm - điều mà nhiều nhà khoa học đang cảnh báo.
Hiện gần 100 quốc gia đã ủng hộ 1 điều khoản nền tảng về việc dành 30% diện tích đất liền và đại dương trên hành tinh làm các khu bảo tồn.
Đối với biến đổi khí hậu, trọng tâm hướng tới sẽ là tăng cường khả năng hấp thụ CO2 của đại dương, song song với phục hồi sức khỏe môi trường biển.
