Hơi ấm trên đỉnh sương mây

Vượt chặng đường hơn 400 km, đoàn các nhà báo, doanh nhân từ Hà Nội đi Cao Bằng mới đến được khu vực gần xã Xuân Trường, thuộc huyện Bảo Lạc. Trung tá Nguyễn Hồng Vinh, Ðồn trưởng Biên phòng Xuân Trường ra đón chúng tôi trong bộ quân phục dính đầy bùn đất. Anh hỏi, trời đang mưa, đường vào còn khá xa lại không thuận lợi, mọi người có đi được không? "Khó mấy cũng đi!" - Cả đoàn đồng thanh. Ai cũng háo hức muốn chuyển thật nhanh 900 suất quà đến tận tay các cháu học sinh nghèo.

Sau một hồi bàn bạc, tranh thủ chỗ thân quen, đoàn nhờ thuê được bốn xe ô-tô U-oát. Ông Tuyên, một trong những chủ xe ái ngại cho mấy cô cậu làm báo chân yếu tay mềm: Ðường vào Xuân Trường trời mưa, dốc trơn trượt, dễ lao xuống vực lắm... Hết sức cẩn thận nhé!

Ðược biết, con đường này đã đi vào lịch sử từ gần 70 năm trước. Một phóng viên trẻ của Báo Cao Bằng kể: Cuối tháng 1-1945, Ðại tướng Võ Nguyên Giáp dẫn đầu Ðội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân bí mật hành quân qua hơn 100 km đường rừng Tam Kim - Nguyên Bình - Lũng Pán (Bảo Lạc), Ðồng Mu (nay là Xuân Trường) tiêu diệt đồn Ðồng Mu của Pháp. Nhờ vậy, đã phá tan âm mưu của địch chặn các tuyến đường: Bảo Lạc - Ðồng Mu (Cao Bằng), Ba Bể (Bắc Cạn) và Ðồng Mu - Sóc Hà (Hà Quảng, Cao Bằng). Trận đánh chiếm đồn Ðồng Mu, Tiểu đội trưởng Hoàng Văn Nhủng (tức Xuân Trường) đã chiến đấu và hy sinh anh dũng vào rạng sáng 5-2-1945, khi tuổi đời còn rất trẻ. Anh được công nhận là Liệt sĩ đầu tiên của Quân đội ta. Ðồng Mu vinh dự mang tên liệt sĩ Xuân Trường từ đó.

Mọi người hăng hái bốc dỡ hàng tấn quần áo, văn phòng phẩm, thực phẩm xuống xe, rồi lại bốc tiếp lên xe. Ðoàn xe nổ máy đi trong rừng sâu bồng bềnh sương đêm, vẳng tiếng thú hoang gọi bầy. Ðường lên dốc ba tầng "hành" xe và người tơi tả. Xe rú máy nhảy chồm chồm trên dốc đá dựng ngược. Một nhà báo thốt lên: Mình đã đi nhiều nơi, nhưng chưa gặp con đường nào xóc đến thế này.

Hỏi chuyện mọi người trong xe mới hay, theo quy định của Chương trình "Áo ấm biên cương", việc giúp đỡ học sinh nghèo vùng cao, nhất là vùng khó khăn, vùng biên giới là việc làm mang tính tự nguyện. Các cá nhân tham gia chuyến đi tự túc chi phí. Nguyên tắc của Chương trình là không sử dụng tiền ủng hộ vào chi phí đi lại, không gây phiền phức cho cơ sở nơi đến. Phương tiện đi lại cũng tự lo. Ðể tránh lãng phí, những người tham gia chuyến đi thường phải tự tay chuyên chở, bốc xếp... Mỗi thành viên đều trang bị đầy đủ lương khô, mì tôm, nước lọc, thuốc chữa bệnh thông thường, đèn pin, ngoài ra còn có cuốc, xẻng để sẵn sàng đào đường và đẩy xe.

Ðang đi, chiếc U-oát bỗng khựng lại. Mọi người nhảy ào xuống, ra sức đẩy xe. Trong đêm, đèn ô-tô, đèn pin loang loáng. Ba đến năm lần đẩy xe như thế mới vượt qua được dốc "ba tầng" cheo leo bên vực sâu. Chưa hết, khi lao dốc mới thật sự nguy hiểm, phanh, bánh xe trượt ngang trên bùn, đất đỏ nhão nhoét, dập dềnh xe và người cứ chực lao xuống vực.

Cuối cùng, sau hơn bốn giờ đồng hồ, chúng tôi cũng vượt được hơn 25 km đường rừng, tập kết hàng tại Ðồn Biên phòng Xuân Trường. Cả đoàn tiến hành kiểm tra từng mặt hàng sau vận chuyển: 16 thùng cá cơm và nước mắm, hơn  150 thùng sách vở, quần áo, đồ gia dụng, đồ chơi trẻ em, tổng cộng hơn 20 mặt hàng, trị giá hơn 200 triệu đồng, vẫn nguyên vẹn, an toàn.

Việc chuyển và trao quà tận tay học sinh Xuân Trường là tâm nguyện của mỗi người trong đoàn. Bạn Nguyễn Minh Tuân, Vũ Ðình Ðiệp (Công ty VINALINK- Hà Nội) và nhà báo Lê Thanh Thúy, Báo Sức khỏe và Ðời sống tâm sự: Chương trình vận động hỗ trợ cho học sinh Xuân Trường được chúng tôi khởi động từ tháng 8-2012, nay mới thực hiện được. Ðây là tấm lòng của các công ty, nhà hảo tâm nên nếu thiếu một phần quà, chúng tôi có lỗi lớn với mọi người.

Trước khi lên đường, hơn 10 nhà báo, bạn trẻ tình nguyện ở Hà Nội, Hải Phòng đã cặm cụi làm việc ba ngày đêm, phân loại, đóng gói hai tấn hàng cho các trường học ở Xuân Trường. Ông Nguyễn Danh Hải, Giám đốc Công ty CPTM tổng hợp Cao Bằng đi cùng, đem bát đĩa i-nốc, xô, chậu, ti-vi... ủng hộ các cháu học sinh. Ông nói giản dị: "Mình chẳng mấy khi đến được Xuân Trường, có chút gọi là tấm lòng giúp các cháu".

Sáng hôm sau, Ðồn trưởng Nguyễn Hồng Vinh và cán bộ, chiến sĩ Ðồn Biên phòng Xuân Trường dậy sớm hơn thường ngày, họp, phân công từng nhóm cùng chúng tôi đi tặng quà. Thiếu tá Nông Văn Hà, Chính trị viên cảm động nói: Xuân Trường nổi tiếng với cái rét dưới 0oC, nơi khác chưa lạnh thì ở đây đã rét căm căm rồi. Những đợt gió mùa đông bắc mạnh về, bà con đưa trẻ chạy cả lên đơn vị tránh rét. Nói thật từ 5 đến 10 cháu thì đơn vị giúp được, nhưng từ 50 đến 100 cháu thì không đủ điều kiện. Hôm nay, 300 cháu nhỏ mẫu giáo được tặng áo, mũ len, chăn ấm, 600 học sinh tiểu học, THCS có cặp mới, sách bút... anh em đơn vị mừng lắm.

Chuẩn bị xuất phát chuyển hàng đến các trường học, trời lại mưa to. Mặc kệ. Trong sương, mây, mưa vần vũ, cả đoàn vẫn chất hàng lên các xe máy, khoác áo mưa đi. Không thể lỡ hẹn với 900 học sinh đang háo hức chờ nhận quà - một thành viên trong đoàn nói.

Tại Trường THCS và Tiểu học Xuân Trường, không khí thật náo nhiệt. Nhìn những học sinh khuôn mặt rạng rỡ xếp hàng ngay ngắn chờ nhận quà, chúng tôi thấy thật bõ công lặn lội đường rừng. Cặp sách, bánh kẹo được phân ra từng loại, được các anh, chị, cô chú trong đoàn trao tận tay cho từng em học sinh. Có cặp sách mới, nhiều em xuýt xoa: "Cặp mới đẹp quá! Lại có vở, bút, bánh, kẹo nữa...". Em Nông Thị The, lớp 7A và Nông Văn Hưng lớp 4B mắt rơm rớm: "Ðã mấy năm đi học, giờ con mới có cặp sách mới!".

Cô giáo Mông Thị Thúy, Hiệu trưởng Trường THCS Xuân Trường nói: "Học sinh của trường đa số là người dân tộc Mông, Dao, Nùng... sống trên núi cao. Gia đình các em lo cái ăn còn khó, nói gì đến mua áo quần, cặp mới. Phần quà này sẽ động viên các em cố gắng học tập...".

Còn tại Trường mầm non Xuân Trường, các cháu rúm cả lại, có cháu òa khóc vì chẳng mấy khi thấy đông người đến thế. Mang gấu, thỏ bông, áo mới, mũ len ra tặng, dỗ dành cưng nựng, hồi lâu, các cháu mới cười vui, xòe bàn tay bé xíu ra nhận quà...

Sau khi ăn trưa bằng mì tôm, lương khô, chúng tôi lại cùng các chiến sĩ biên phòng hăm hở thồ hàng đến điểm trường Lũng Mật, gần cột mốc biên giới. Ðường đi nhiều chỗ dốc đứng, quanh co gồ ghề đá nhọn. Chính trị viên Nông Văn Hà cho biết: Lũng Mật còn gọi là Lũng sương mây, vì bốn mùa sương mù bao phủ. Mùa đông cả tháng không thấy ánh mặt trời, phơi quần áo cả tuần không khô. Nhiều trường học nằm chênh vênh trên vách núi, cơ sở vật chất rất khiêm tốn. Xuân Trường được mệnh danh đỉnh sương mây nơi địa đầu Tổ quốc là thế.

Ðiểm trường Lũng Mật chỉ có vài dãy nhà tạm, xiêu vẹo ngang lưng núi. Năm lớp học liền kề, vách ken bằng nứa và ván gỗ xộc xệch, hở hoác. Các cháu mẫu giáo và học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 quần áo mỏng manh, đi chân đất, ngồi co ro trên bàn ghế ọp ẹp đánh vần con chữ. Cô Nông Thị Lan, thầy Tô Văn Hoàng mời các em ra nhận quà. Các em ngây thơ nhìn chúng tôi lạ lẫm... Quà của các con đây. Cô, chú trong đoàn ân cần mặc áo ấm, đội mũ len cho từng cháu. Sẩn A Phiên, Phùng A Phú, Chảo A Sỉ (mẫu giáo), mạnh dạn hơn các bạn reo lên: "Cô, chú ơi, con ấm rồi!". Mọi người ôm các cháu thật lâu...

Cô giáo Lan nghẹn ngào: "Các em đi học không có áo ấm. Mùa đông, chúng tôi đốt than củi sưởi cho các em học. Nơi núi cao trong sương mây này, bữa ăn chỉ có cháo ngô với rau rừng để chống lại cái rét cắt da cắt thịt...".

Tôi hỏi Sẩn A Lý, Sẩn A Sềnh, học sinh lớp 2: Nhà các con ở gần trường không?

- Nhà con trên núi sương mù kia, gần cột mốc, con đi bộ hai tiếng mới đến được trường...

Câu trả lời hồn nhiên làm chúng tôi xúc động. Ngày ngày, đôi chân trần bé xíu kia vẫn bấm vào vách núi giăng trắng sương mây đi học, để mai này trở thành những công dân tốt, bảo vệ cuộc sống bình yên nơi biên cương đất nước.

"Giày, dép mới đây! Ði vào cho ấm chân, em nhé!". Cả đoàn, ai cũng ứa nước mắt.

Bài dự thi xin gửi về địa chỉ: Ban Thư ký - Biên tập, Báo Nhân Dân, 71 phố Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Email: banthukyÚnhandan.org.vn