Ngày 29/9/2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 131/2018/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Theo đó, Ủy ban được giao thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại 19 tập đoàn, tổng công ty hoạt động trong 16 ngành kinh tế, kỹ thuật.
Chủ trương đúng đắn
Sau khi được chuyển giao từ các bộ về Ủy ban, 19 tập đoàn, tổng công ty đều sản xuất, kinh doanh và đầu tư phát triển liên tục, ổn định.
Trong bối cảnh chịu ảnh hưởng tiêu cực của dịch Covid-19 liên tiếp trong 3 năm vừa qua và tình hình bất ổn trên thế giới, tổng vốn nhà nước tại 19 tập đoàn, tổng công ty vẫn được bảo toàn, phát triển cả về doanh thu, lợi nhuận và nộp ngân sách nhà nước; giá trị vốn đầu tư phát triển thực hiện và thu nhập bình quân người lao động cũng tăng lên, góp phần phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
So với năm 2018, đến nay, tổng vốn chủ sở hữu hợp nhất của 19 doanh nghiệp đã tăng thêm hơn 150 nghìn tỷ đồng, tổng tài sản tăng hơn 130 nghìn tỷ đồng.
Đến năm 2023, ước tính về thị phần trong nước, các tập đoàn, tổng công ty do Ủy ban làm đại diện chủ sở hữu đã đóng góp khoảng 48% điện năng, 50% xăng dầu bán lẻ, 100% khí khô, 70% khí hóa lỏng, 70% phân bón. Về khối lượng hàng hóa, dịch vụ, các tập đoàn, tổng công ty đã cung cấp cho nền kinh tế 242,7 tỷ kW giờ điện, 10,84 triệu tấn dầu thô, 8,08 tỷ m3 khí, 42,2 triệu tấn than sạch, 13,76 triệu m3 xăng dầu, 5,78 triệu tấn Alumin,...
Riêng năm 2022, tổng doanh thu hợp nhất của các đơn vị thuộc Ủy ban đạt 1 triệu 871 nghìn tỷ đồng; tổng lợi nhuận trước thuế hợp nhất đạt 103 nghìn 310 tỷ đồng; tổng giá trị nộp ngân sách nhà nước hợp nhất đạt 227 nghìn 990 tỷ đồng, tăng cao so với các năm trước.
Không chỉ thể hiện vai trò nòng cốt trong nhiều ngành, lĩnh vực kinh tế, các đơn vị còn tạo nhiều việc làm cho người lao động, thực hiện tốt an sinh xã hội, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh và chủ quyền quốc gia.
Sau 5 năm thành lập và hoạt động, dưới sự chỉ đạo sát sao, thường xuyên, liên tục của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả từ các bộ, ngành, cơ quan Trung ương, địa phương, Ủy ban đã cố gắng cao nhất trong mọi công việc, nhiệm vụ, đồng hành cùng với các doanh nghiệp trực thuộc, đem lại những kết quả khả quan.
Đánh giá chung, thống nhất của các cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình tổng kết việc thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị về Đề án “Thành lập cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với DNNN và vốn nhà nước tại doanh nghiệp” theo Thông báo số 40-TB/TW ngày 14/9/2017 cho thấy, Ủy ban đã thực hiện cơ bản đầy đủ chức năng, nhiệm vụ đại diện chủ sở hữu nhà nước quy định tại Nghị định số 131/2018/NĐ-CP của Chính phủ.
Các công việc Ủy ban đã làm được trong 5 năm qua rất nhiều, nhưng có thể tóm lược trong sáu nhóm vấn đề lớn:
Thứ nhất, hoàn thành xử lý hầu hết công việc chuyển giao từ các bộ còn xử lý dở dang, phức tạp, vướng mắc, tồn đọng qua nhiều thời kỳ.
Thứ hai, tiếp nhận vai trò Cơ quan Thường trực và Chủ tịch Ủy ban làm Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo xử lý yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành công thương. Đến nay, việc xử lý nhiều dự án, doanh nghiệp có tiến triển quan trọng, đạt kết quả tích cực.
Thứ ba, kiểm tra, giám sát về tài chính doanh nghiệp; đốc thúc doanh nghiệp triển khai các dự án đầu tư lớn, quan trọng; chỉ đạo tổ chức thực hiện tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước với mục tiêu bảo toàn và phát triển vốn nhà nước.
Thứ tư, làm đầu mối tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp về đầu tư; quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước; sắp xếp lại, xử lý đất đai; quản lý, sử dụng tài sản công; cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Ủy ban đã chủ động đề xuất và phối hợp với các cơ quan quản lý tham mưu cho Chính phủ ban hành nhiều nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tồn tại từ nhiều năm để thúc đẩy tiến độ nhiều dự án đầu tư của doanh nghiệp.
Thứ năm, tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách pháp luật.
Theo đó, đã phối hợp với Bộ Giao thông vận tải xử lý vướng mắc đối với hoạt động quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng giao thông của một số doanh nghiệp đã chuyển quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về Ủy ban (cảng hàng không, cảng biển, đường sắt, đường cao tốc).
Cùng với đó, phối hợp với Bộ Tài chính hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Quy chế Quản lý tài chính của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam; hướng dẫn việc xử lý chênh lệch tỷ giá của Tổng công ty Phát điện 3 và các vấn đề liên quan đến tài chính doanh nghiệp; làm rõ về lĩnh vực đầu tư, thẩm quyền quyết định dự án đầu tư của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước; sắp xếp đất đai thuộc các tập đoàn, tổng công ty.
Bên cạnh đó, phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông nghiên cứu giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các doanh nghiệp viễn thông, tạo cơ chế phối hợp giữa các doanh nghiệp viễn thông; các nhiệm vụ về quản lý nhà nước trong lĩnh vực viễn thông.
Đồng thời, phối hợp với Văn phòng Quốc hội, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nắm tình hình, giám sát theo nhiệm vụ của Quốc hội; phối hợp với cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty thực hiện đúng quy định pháp luật và kết luận thanh tra, kiểm tra.
Thứ sáu, Ủy ban đã chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty chủ động triển khai chiến lược Chuyển đổi số doanh nghiệp; 2 doanh nghiệp thuộc Ủy ban là VNPT và Mobifone đã tích cực tham gia Chiến lược Chuyển đổi số quốc gia, thực hiện tốt vai trò dẫn dắt trong xây dựng hạ tầng số, phát triển kinh tế số đất nước.
Tiếp tục hoàn thiện mô hình Ủy ban
Các tập đoàn, tổng công ty thuộc Ủy ban đã nỗ lực rất lớn trong xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng quan trọng quốc gia và đẩy mạnh hoạt động đầu tư phát triển.
Đến năm 2023, ước tính về thị phần, các tập đoàn, tổng công ty do Ủy ban làm đại diện chủ sở hữu chiếm khoảng 49% vận tải hành khách hàng không nội địa, quản lý 21/22 cảng hàng không dân dụng trên cả nước, 16% hàng hóa vận tải biển, 100% điều hành và vận tải giao thông đường sắt, 45% thuê bao di động, 41% băng rộng cố định mặt đất; vận chuyển đạt 126 triệu lượt hành khách, 114,5 triệu tấn hàng hóa.
Trong thời gian tới, nhiệm vụ, mục tiêu đặt ra đối với Ủy ban và các tập đoàn, tổng công ty rất nặng nề và có ý nghĩa quan trọng để thực hiện các chiến lược của Đảng và Nhà nước đề ra.
Do đó, Ủy ban sẽ hết sức nghiêm túc, quyết liệt thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp theo định hướng tiếp tục hoàn thiện mô hình Ủy ban là cơ quan thuộc Chính phủ như Thông báo kết luận số 5863-CV/VPTW ngày 5/1/2023 và 5979-CV/VPTW ngày 31/1/2023 của Bộ Chính trị về đánh giá, tổng kết việc “Thành lập cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với DNNN và vốn nhà nước tại doanh nghiệp”.
Theo đó, cần tiếp tục hoàn thiện mô hình Ủy ban; giao chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm cho Ủy ban phù hợp hơn.
Vì vậy, nhiệm vụ chính của Ủy ban sẽ tập trung vào định hướng xây dựng và phê duyệt chiến lược, kế hoạch sản xuất, kinh doanh, đầu tư phát triển của doanh nghiệp; giám sát, đánh giá hiệu quả đối với doanh nghiệp trong việc thực hiện chiến lược, kế hoạch sản xuất, kinh doanh, đầu tư phát triển, bảo toàn, phát triển vốn nhà nước tại doanh nghiệp, bảo đảm các cân đối lớn cho nền kinh tế, cho nguồn thu ngân sách và giải quyết việc làm, thu nhập cho người lao động và thực hiện đúng tiến độ, chất lượng các dự án đầu tư lớn, trọng điểm.
Bên cạnh đó, phối hợp với các cơ quan quản lý khác chỉ đạo doanh nghiệp thực hiện theo yêu cầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước hoàn thiện chính sách, quy hoạch để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động; tạo sự chủ động cho doanh nghiệp, người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp và tích cực hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả; theo nguyên tắc không can thiệp vào hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư của doanh nghiệp.
Ủy ban sẽ tập trung triển khai giải pháp căn bản, lâu dài là phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi quy định của Luật số 69/2014/QH13 làm cơ sở pháp lý để đẩy mạnh phân công, phân cấp cho Hội đồng thành viên, Người đại diện phần vốn nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty do Ủy ban làm đại diện chủ sở hữu; đề xuất sửa đổi các quy định để có thể điều tiết được các nguồn vốn đầu tư giữa các DNNN; kết nối hoạt động kinh doanh giữa các tập đoàn, tổng công ty theo chuỗi; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hoạt động của doanh nghiệp và Ủy ban.
Bên cạnh đó, Ủy ban sẽ tiếp tục cải tiến, đổi mới phương thức làm việc; hoàn thiện thể chế quản lý nội bộ thống nhất, hiệu quả; nâng cao chất lượng, trình độ chuyên môn đội ngũ cán bộ, ưu tiên tuyển dụng cán bộ có trình độ chuyên môn sâu về ngành nghề kinh tế, kỹ thuật, đầu tư về Ủy ban để đáp ứng tốt hơn nhiệm vụ được giao.
Ủy ban cũng phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan trong quá trình chỉ đạo hoạt động của doanh nghiệp theo đúng chiến lược, kế hoạch, nhiệm vụ được giao.
Có thể khẳng định rằng, sau 5 năm đi vào hoạt động, Ủy ban đã hoạt động ngày càng chuyên nghiệp hơn, hiệu lực, hiệu quả hơn trong việc thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với 19 tập đoàn, tổng công ty trực thuộc.
Những kết quả nêu trên đã khẳng định tính đúng đắn, hiệu quả của việc thành lập Ủy ban là cơ quan chuyên trách thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với doanh nghiệp và vốn nhà nước tại doanh nghiệp trong việc thúc đẩy tiến trình đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả DNNN của Đảng và Nhà nước.
