Cô em họ tôi ở một ngôi nhà xinh xắn trên phố Phan Ðình Phùng có hàng sấu cổ thụ rợp bóng mát. Ngày nghỉ tôi đến chơi, mới bước chân đến cầu thang đã nghe thấy tiếng nhạc từ một căn phòng phát ra. Tôi bước vào phòng, Hà - cô em họ của tôi vẫn say sưa ngồi trên chiếc ghế bọc da chăm chú nhìn vào màn hình đang hiện lên một tốp bốn cô gái nhuộm tóc vàng rất trẻ trung mặc váy đỏ vừa kéo violon vừa hát, bản nhạc hay qúa đến nỗi Hà không biết tôi đã đứng ở ngay đằng sau ghế. Ngay trước mặt tôi là chiếc giá để đĩa to không kém cái giá để sách kê liền đó.
Hồi nhỏ, Hà đã tham gia đội ca nhạc thiếu nhi của Cung văn hóa, nay đã trở thành sinh viên đại học. Tôi thầm nghĩ lớp trẻ ngày nay sướng thật, lứa chúng tôi ngày trước làm gì có điều kiện thưởng thức âm nhạc "tại gia" đầy đủ vừa có âm thanh nổi vừa có hình ảnh sống động, không khác gì đứng trước sân khấu như thế này. Thời trước, tôi chỉ có chiếc máy cattset âm thanh mono với vài chiếc băng cũ, đang chạy có khi rối băng hoặc đứt.
Quả thật đĩa CD và DVD bây giờ ưu việt mà lại có nhiều chương trình nữa. Bữa trước tôi đến làm việc với Hãng Hồ Gươm Audio càng thấy rõ sự tiến bộ của công nghệ sản xuất đĩa. Trung tâm Hồ Gươm Audio-Video đã có chín năm liền đạt danh hiệu "Hàng Việt Nam chất lượng cao". Nơi đây dựng nhiều album đầu tiên cho các nghệ sĩ, ca sĩ: NSND Lê Dung, Quang Thọ, tài tử Ngọc Bảo, nhiều ca sĩ: Ngọc Tân, Thanh Tâm, Mỹ Linh, Thu Huyền, nghệ sĩ hài Xuân Hinh... Năm 2007, hãng phát hành khoảng 30 chương trình với nhiều thể loại nhạc dân tộc, ca khúc truyền thống, thơ... Trong dịp 2-9, hãng phát hành CD, VCD ca nhạc Việt Nam quê hương tôi với 10 ca khúc về quê hương đất nước.
Chị Thu Hiền, Trưởng trung tâm nghe nhìn Hồ Gươm Audio-Video để trên mặt bàn đủ các loại băng với những vỏ bằng bìa cứng in hình các ca sĩ rất đẹp, rồi nhìn tôi với ánh mắt hãnh diện:
- Ngày trước người ta rất hâm mộ băng đĩa của hải ngoại, vì chương trình vừa lạ, đĩa tốt âm thanh in hình ảnh đẹp rất nét. Bây giờ đĩa của chúng tôi cũng rất tốt, chương trình dàn dựng công phu, nội dung phong phú. Trong nước không chỉ có hãng của chúng tôi mà còn có hàng chục hãng nổi tiếng như: Thăng Long Audio, Bến Thành A &V, Sài Gòn Audio... Dòng nước như chảy ngược lại, bà con Việt kiều ở khắp nơi trên thế giới khi về thăm quê hương đã tìm mua băng đĩa ở trong nước để làm quà.
Tôi rất vui khi nghe bà con nói: Ðây chính là hồn của quê hương!
... Khi hết chương trình trên đĩa, Hà chợt quay lại nhìn thấy tôi giật mình:
Chị đến lúc nào thế ? Em xin lỗi.
Tôi nhẹ nhàng đặt tay lên vai Hà:
- Không sao. Thưởng thức âm nhạc phải say mê như thế chứ.
Tôi đến bên giá băng thấy đủ các loại, được sắp xếp ghi chú như thư viện: nhạc nhẹ nước ngoài và trong nước, nhạc dân gian dân tộc, những bài ca cách mạng, có cả một ô để băng đĩa sân khấu tuồng, chèo, cải lương... Tôi gật gù khen ngợi.
- Em đúng là nhà sưu tầm băng đĩa, mà toàn đĩa gốc cả.
Hà nhìn tôi dò xét thái độ rồi mới nói:
- Vậy mà mấy đứa bạn em cứ bảo em mua băng gốc là dại, mua băng sao chép chất lượng một chín một mười, lại rẻ hơn nhiều lần. Em nghĩ khác, em đã được vào một hãng sản xuất, quá trình sản xuất băng đĩa rất công phu và tốn kém, nào là phải mời ca sĩ nổi tiếng, mời nhạc sĩ hòa âm phối khí... rồi vào phòng thu trang bị đủ máy móc hiện đại biểu diễn như ở trên sân khấu nhưng không khán giả, phải làm đi làm lại nhiều lần đạt tiêu chuẩn mới thôi. Ra một đĩa gốc tốn kém, kỳ công như thế, vậy mà đĩa vừa hoàn thành đã bị sao chép hàng loạt tung ra bán. Họ có đầu tư gì đâu mà đĩa chẳng rẻ. Như vậy có khác gì là của ăn cắp phải không chị.
Tôi tán thành suy nghĩ của Hà, giá như mọi người đều có suy nghĩ, hành động như vậy thì thị trường băng đĩa sao chép lậu đâu đến nỗi cứ ngày càng phình to ra, khó bề kiểm soát.
Hiện nay, công nghệ sao chép băng sử dụng máy móc tối tân hơn trước nhiều, ngày trước mất 24 giây, nay chỉ mất có bốn giây, đĩa ra hàng loạt. Một lần, tôi đi theo đoàn kiểm tra liên ngành đã phát hiện kẻ sao chép lậu giấu máy móc vào trong phòng ngủ. Trong phòng để hàng loạt cây CPU, mỗi cây in liền một lúc sáu đĩa và "xẹt" một cái là hàng loạt đĩa được in ra như một "nhà máy sản xuất vậy". Từ nơi sản xuất ấy lập tức có một đội quân phân phát băng đĩa đi khắp nơi.
Ở TP Hồ Chí Minh, ngoài phố Huỳnh Thúc Kháng là trung tâm mua bán băng đĩa lớn nhất thành phố, còn có đội quân bán dạo. Chỉ cần một chiếc hòm gỗ nhỏ hoặc những túi xách bằng vải, những người bán hàng dạo chủ yếu là phụ nữ và trẻ em len lỏi khắp các phố phường "bỏ mối" cho các đại lý, bán cho người qua đường, thậm chí mang đến tận nhà khách quen.
Nhiều cửa hàng trong tủ kính bày đĩa có dán tem che mắt cơ quan kiểm tra, còn dưới gậm giường, gậm tủ có hàng rổ băng đĩa lậu, khách tha hồ mà lựa chọn. Tình trạng này cũng diễn ra phổ biến ở Hà Nội. Trong dịp Ngày Quốc tế Thiếu nhi 1-6 vừa qua, đứa cháu tôi cứ nằng nặc đòi tôi đi mua đĩa ca nhạc của bé Xuân Mai:
- Bác phải mua cho cháu đĩa thật tốt đấy.
Tôi ghé vào cửa hàng băng đĩa ở Cửa Nam. Chị bán hàng đon đả mời chào nhưng khi hỏi mua đĩa có dán tem nhãn, chị dừng lại nhìn tôi rồi nói:
- Loại đó em vừa hết rồi. Mà tội gì, chị mua loại không tem chỉ có sáu nghìn thôi, vừa rẻ mà chất lượng cũng tương đối. Một đời ta muôn vàn đời nó, việc gì phải kén, chị cứ mua bao nhiêu đĩa cũng có.
Tất cả các hãng Hồ Gươm Audio-Video, Thăng Long Audio cũng như các hãng băng khác đang gặp rất nhiều khó khăn trước nạn kinh doanh và sản xuất băng đĩa lậu như hiện nay. Hồ Gươm Audio-Video cũng có một số biện pháp đối phó với tình trạng này như phối hợp nghệ sĩ cùng đầu tư dựng chương trình, nâng cao chất lượng nghệ thuật, thành lập các câu lạc bộ "Fan hâm mộ quay lưng với hàng giả, hàng lậu".
Ðối với từng sản phẩm chú trọng khâu in bao bì sao cho thật bắt mắt, hấp dẫn và khó làm giả, hoặc có sản phẩm tặng kèm (mua CD, tặng VCD, mua CD tặng sách nhạc). Công ty nghe nhìn Thăng Long lại có cách phát hành đĩa đặc biệt. Năm nào cũng thế, đĩa hài của công ty trong dịp Tết Nguyên đán chỉ sau mấy tiếng đồng hồ đã bán hết.
Anh Phạm Ðông Hồng, đạo diễn, Chủ tịch Hội đồng quản trị của Công ty cho biết: "Chưa một hãng nào phát hành được như thế, chúng tôi phát hành từ 7 giờ đến 9 giờ sáng, trước đó chúng tôi tuyên truyền rất mạnh, từ mấy hôm trước, các đại lý đã đến ngủ trọ ở quanh cơ quan để sáng hôm sau khi chúng tôi phát hành là chen nhau lấy luôn chỉ trong vòng hai tiếng đồng hồ, năm nào cũng thế.
Chúng tôi đánh tụt giá là một hình thức chống hàng lậu nghĩa là ở "Chợ Giời" người ta bán độ 6 đến 7 nghìn đồng, còn chúng tôi đầy đủ tem nhãn chỉ bán 9-10 nghìn, hoặc 15 nghìn đồng thôi. Ðúng ra giá sản phẩm đĩa CD của chúng tôi hiện nay bán ra cho người tiêu dùng phải là 35 nghìn, đĩa DVD là 42 nghìn; ở "Chợ Giời" người ta bán cân thì chỉ 4 nghìn đồng, hoặc 3 nghìn đồng/đĩa...
Một số biện pháp trên có thể hạn chế phần nào tình trạng băng đĩa lậu hiện nay chứ không thể cạnh tranh được về giá thành sản phẩm, vì đầu nậu không hề mất chi phí đầu tư cho chương trình, trong khi các hãng sản xuất phải tự bỏ chi phí rất lớn cho việc này".
In sao băng đĩa lậu không chỉ vi phạm quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ của các nhà sản xuất mà nó còn tung vào thị trường những loại băng đĩa có nội dung xấu độc. Ngày 19-7, Ðoàn kiểm tra liên ngành TP Hồ Chí Minh phát hiện một đối tượng vận chuyển hai bao hàng từ khu vực quận 5 trên đường Lê Hồng Phong đến điểm kinh doanh băng đĩa số 92 Paster, phường Bến Nghé, quận 1. Kiểm tra hai bao hàng cho thấy một lượng lớn đĩa DVD chương trình ca nhạc do Trung tâm Thúy Nga ở hải ngoại phát hành.
Ðây là đĩa nhạc có nhiều nội dung xấu mà các cơ quan chức năng văn hóa và phương tiện truyền thông đã lên án. Trong tháng 7, lực lượng Công an quận Hoàn Kiếm, Hà Nội bắt quả tang Nguyễn Thành Công đang giao hàng cho khách tại một quán cà-phê trên đường Lý Thường Kiệt. Tang vật thu giữ gồm 73 đĩa DVD, trong đó có 35 đĩa nội dung đồi trụy. Kiểm tra nơi ở đối tượng, lực lượng chức năng thu giữ hơn 400 bộ phim đồi trụy.
Cũng trong đầu năm nay, lực lượng chức năng ở Hà Nội kiểm tra một cửa hàng ở "Chợ Giời", chủ hộ là Nguyễn Duy Bình ở 38 phố Yên Bái kinh doanh băng, đĩa thu được 157.200 đĩa CD và DVD không tem nhãn, đang chờ xử lý...
Các bà buôn bán ở khu chợ Long Biên cũng đang ồn lên chuyện mua phải băng đĩa "sex". Nghe lời mời chào cứ tưởng là đĩa tình cảm, nhưng đem về nhà mở ra xem thì chao ôi... thật là kinh tởm. Có bà cho biết, ông chồng tức giận quá đập nát cả đĩa và còn mắng cho nữa.
Thấy tôi nói nhiều về những hiện tượng tiêu cực của thị trường băng đĩa, Hà liền hỏi:
- Chả lẽ ta cứ chịu bó tay để nạn băng đĩa lậu hoành hành mãi?
Câu hỏi của Hà cũng chính là câu hỏi tôi đưa ra khi làm việc với đồng chí Tô Văn Long, Trưởng phòng Cục Bản quyền tác giả văn học nghệ thuật. Với vẻ mặt trầm ngâm, anh trả lời:
- Ðây là vấn đề nhức nhối từ nhiều năm nay, chúng tôi đã có nhiều văn bản, chỉ thị để thực hiện Luật Sở hữu trí tuệ, song nạn băng đĩa lậu ngày càng tinh vi, sử dụng công nghệ hiện đại. Hơn nữa, người tiêu dùng chưa có thái độ phê phán dứt khoát, cứ thấy rẻ là mua, có biết đâu các băng lậu đều có sự chọn lọc để đánh vào thị hiếu tầm thường và nguy hiểm hơn nữa là có những băng mang nội dung tư tưởng phản động và rất nhiều băng kích dâm, kích thích bạo lực sao chép từ băng đĩa nước ngoài hoặc qua các "chảo ngoài trời".
Chúng tôi tiến hành dán tem để chống lại nạn in băng đĩa lậu. Tuy nhiên, để có kết quả còn phải tiến hành đồng bộ các giải pháp tuyên truyền, giáo dục ý thức của người tiêu dùng, thường xuyên kết hợp thanh tra, kiểm tra, đặc biệt phải xử lý thật nghiêm, phạt thật nặng những trường hợp vi phạm. Trong lĩnh vực này, ở những nước phát triển trên thế giới người ta làm rất quyết liệt. Băng đĩa có mã số, mã vạch, có tem và có công nghệ cao chống sao chép in lậu. Họ còn sử dụng thông tin ở các đại lý bán băng đĩa, trao giải thưởng lên đến hàng nghìn USD cho những ai phát hiện những kẻ in sang đĩa lậu.
Câu chuyện về thị trường băng đĩa đã lôi cuốn hai chị em chúng tôi, bàn luận rất sôi nổi. Trời tối lúc nào không biết, thành phố đã lên đèn. Một trận mưa rào đổ ập xuống. Hà bật một đĩa nhạc về Hà Nội nghe thật du dương và tha thiết. Những hàng nước mưa rơi trước cửa sổ qua ánh đèn điện long lanh trong suốt như thủy tinh. Hai chị em nhìn nhau, cùng một suy nghĩ cảm xúc trong những âm thanh thật trong lành, xua đi những điều vẩn đục qua câu chuyện thị trường băng đĩa.
