10 năm, thông qua 238 luật, pháp lệnh
Theo GS, TS Trần Ngọc Đường nhìn lại những thành tựu và hạn chế trong hoạt động lập pháp của Quốc hội 10 năm qua (từ 2005 đến 2015) đã đạt được những thành tựu đặc biệt quan trọng. “Hoạt động lập pháp của Quốc hội được thực hiện một cách sôi nổi, mạnh mẽ, quyết liệt với quyết tâm nâng cao cả về chất lượng lẫn số lượng các dự án luật được thông qua, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn các đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống”.
Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhận định: Chưa có thời kỳ nào mà số lượng các dự án Luật được Quốc hội ban hành nhiều như trong thời kỳ đổi mới, nhất là trong 10 năm trở lại đây.
Ông đưa ra những số liệu trong bài tham luận để chứng minh kết thúc mỗi nhiệm kỳ các khóa Quốc hội đều hoàn thành một chương trình lập pháp khổng lồ.
Theo ông, sau gần 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành số lượng Luật, Pháp lệnh gấp 8 lần so với 41 năm trước (từ 2-9-1945 đến 30-2-1986, nước ta ban hành 63 Luật, Pháp lệnh; từ ngày 1-1-1987 đến ngày 30-12-2013, nước ta đã ban hành được 483 Luật, Pháp lệnh).
| Chỉ riêng từ tháng 5-2005 đến tháng 6-2015, Quốc hội đã thông qua 238 Luật và Pháp lệnh (30 Pháp lệnh, 208 Luật). Trong đó gồm 40 văn bản thuộc lĩnh vực tổ chức và hoạt động của các thiết chế trong hệ thống chính trị và pháp luật về quyền con người, quyền công dân; 66 văn bản trong lĩnh vực kinh tế; 74 văn bản trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ, y tế, thể thao, du lịch, dân tộc tôn giáo, dân số gia đình… 42 văn bản trong lĩnh vực pháp luật về an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội. (Theo số liệu của báo cáo tham luận tại Hội thảo). |
Đặc biệt, trong nhiệm kỳ Khóa XIII, GS, TS Trần Ngọc Đường nhìn nhận, Quốc hội đã tiến hành sửa đổi Hiến pháp năm 1992, “nhằm bảo đảm cơ sở hiến định cho việc đẩy mạnh công cuộc đổi mới một cách toàn diện đất nước và chủ động hội nhập quốc tế”.
Nhiều luật rất mới lần đầu tiên được ban hành
Cho rằng trong số các dự án Luật đã được thông qua, có nhiều luật rất mới lần đầu tiên được ban hành ở nước ta , ông Trần Ngọc Đường dẫn chứng, trong lĩnh vực kinh tế có Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Quản lý và sử dụng tài sản nhà nước, Luật Quản lý nợ công. Trong lĩnh vực tổ chức bộ máy nhà nước có Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước; Luật Công chức, viên chức; trong lĩnh vực xã hội có Luật Bình đẳng giới; trong lĩnh vực khoa học công nghệ có Luật Năng lượng nguyên tử, Luật Công nghệ cao, Luật Đa dạng sinh học...
Về chất lượng, GS,TS Lê Minh Thông, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; PGS, TS. Bùi Xuân Đức, Giám đốc Trung tâm công tác lý luận Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam; cùng một số đại biểu khác có chung nhận xét: Nội dung của các dự án luật được thông qua khá phong phú, điều chỉnh các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội từ việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, theo định hướng xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân.
Bên cạnh đó, quá trình xây dựng pháp luật nhằm tiếp tục đổi mới và hoàn thiện cơ chế và công cụ quản lý nhà nuớc về các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, an ninh quốc phòng và đối ngoại....
Nêu nội dung của các dự án luật được Quốc hội các khóa XII, XIII ban hành đều là “những vấn đề bức xúc của đời sống xã hội, phản ánh đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống, phù hợp với thực tiễn của đất nước và tiếp thu có chọn lọc các giá trị tiến bộ của nhân loại”, GS, TS Trần Ngọc Đường cho rằng, “nhìn chung các luật đã ban hành đáp ứng các đòi hỏi của cuộc sống”.
Ông cho biết thêm, lĩnh vực kỹ thuật lập pháp được Quốc hội đặc biệt quan tâm và đòi hỏi ngày càng gay gắt, nên tình trạng luật chỉ quy định nguyên tắc chung chung, không trực tiếp điều chỉnh các quan hệ xã hội mà phải thông qua văn bản dưới luật cụ thể hoá thi hành đã giảm nhiều, hạn chế dần luật sau khi ban hành phải chờ đợi nghị định và thông tư mới đi vào cuộc sống.
Đổi mới trong hoạt động lập pháp
Từ kết quả hoạt động lập pháp của Quốc hội các khoá XII, XIII, nhiều đại biểu Quốc hội và giới chuyên gia luật pháp, nhà nghiên cứu lịch sử thống nhất đánh giá, trong 10 năm qua, hoạt động lập pháp bao quát hầu khắp các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Từ việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các thiết chế trong hệ thống chính trị; về bảo đảm quyền con người, quyền tự do dân chủ của công dân; về thể chế, kinh tế thị trường định hướng XHCN đến xây dựng và hoàn thiện pháp luật về giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ, y tế, văn hóa, thông tin, thể thao, dân tộc, tôn giáo, dân số, gia đình và về quốc phòng, an ninh...
Thực tế cho thấy, hoạt động lập pháp đã có bước tiến bộ về chất lượng và số lượng, góp phần làm cho hệ thống pháp luật đồng bộ hoá, đầy đủ hơn, nhất là từ sau khi Hiến pháp năm 2013 có hiệu lực thi hành.
Bên cạnh đó, nhìn vào số lượng các dự án luật đã được thông qua trong các nhiệm kỳ Quốc hội 10 năm qua, có thể thấy rằng các dự án luật sửa đổi bổ sung chiếm một tỷ lệ lớn (gần một nửa).
Nhìn nhận điểm mới này, ông Trần Ngọc Đường cho rằng, điều đó thể hiện một mặt với nỗ lực của các khóa Quốc hội trước đây, nhất là Quốc hội khóa XI đã ban hành một khối lượng luật rất lớn; trên hầu hết các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội đã có các đạo luật cơ bản điều chỉnh.
Mặt khác, qua thời gian cũng cho thấy, các đạo luật đã ban hành chất lượng chưa cao, chưa dự báo được thực tiễn vận động phong phú, phức tạp của các quan hệ xã hội. Vì vậy, song song với việc ban hành các đạo luật mới, Quốc hội khóa XII, XIII phải đảm đương nhiệm vụ bổ sung và hoàn thiện các đạo luật do Quốc hội các khoá trước đó ban hành để kịp thời đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn.
| Có thể nói Quốc hội các khóa XII, XIII là Quốc hội mở đầu một thời kỳ mới - thời kỳ xây dựng hệ thống pháp luật theo chiều sâu và chấm dứt thời kỳ xây dựng hệ thống pháp luật theo chiều rộng. (Theo GS, TS Trần Ngọc Đường) |
Một số tồn tại cần khắc phục
Mặc dù cả về lượng và chất của các dự án luật được Quốc hội ban hành trong 10 năm qua đã có sự tiến bộ, tuy nhiên, theo GS, TS Trần Ngọc Đường và một số đại biểu tham dự Hội thảo, so với đòi hỏi của thực tiễn và mong muốn của nhân dân, hoạt động lập pháp của Quốc hội cũng còn một số tồn tại chủ yếu.
Cụ thể, về chất lượng lập pháp, trong một số đạo luật còn chứa đựng những quy định phản ảnh không đầy đủ nhu cầu của cuộc sống nên tác dụng điều chỉnh không cao, một số quy định còn thể hiện ý chí chủ quan, tính dự báo không cao, tính khả thi còn thấp, nên sức sống của một số điều luật và đạo luật không dài.
Việc ủy quyền lập pháp cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền còn nhiều nên việc cụ thể hóa luật không kịp thời, làm cho luật chậm đi vào cuộc sống, gây khó khăn cho việc thực hiện luật.
“Về hình thức thể hiện tuy có tiến bộ nhưng nhiều điều luật vẫn còn quy định dài dòng, thiếu rõ ràng minh bạch và thiếu chế tài cụ thể”. Ông Trần Ngọc Đường nhận xét.
Đề cập vấn đề “dân chủ hóa trong hoạt động lập pháp có tiến bộ nhưng vẫn còn hình thức”, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, vẫn chưa thu hút được đông đảo các chuyên gia, các nhà quản lý, các đối tượng trực tiếp chịu sự tác động của các quan hệ xã hội vào hoạt động soạn thảo, thẩm tra, thẩm định, thảo luận và xem xét thông qua các dự án luật.
“Các hội thảo và hội nghị góp ý kiến vào các dự án luật tổ chức còn hình thức, chưa thực chất...”. Ông nói.
