Ghi chép ở chốt điều tiết giao thông đường thủy

Tôi cứ nhớ mãi hình ảnh lúc chiều gặp Chốt trưởng Trịnh Ðình Kiêm. Anh cứ xuýt xoa: Tiếc quá! thế mà anh không xuống ngay từ hôm đầu tiên làm lễ khởi công xây dựng trụ cầu đường sắt. Ðông vui lắm. Vì đây là cầu đường sắt, nên mọi người nô nức đến xem và chứng kiến giờ phút trọng đại đó. Thậm chí, các đoàn tàu lai dắt, tàu tự hành cũng đỗ lại để xem. Và sau đó, cả khúc sông rùng rùng chuyển động. Anh em ở chốt được một phen vất vả để hướng dẫn cho tàu thuyền đi lại.

Gió sông mát rượi thổi tới xua đi cái nóng hầm hập ban chiều. Cơm nước xong thì đêm đã phủ kín mặt sông. Ðêm ấy chúng tôi cùng anh em trong chốt thao thức, hàn huyên đủ thứ chuyện. Nhưng, cuốn hút nhất vẫn là chuyện xoay quanh nhiệm vụ mà anh em đang ngày đêm đảm trách bảo đảm an toàn cho mỗi chuyến tàu qua lại khu vực thi công cầu đường sắt Phả Lại. Ðêm dần khuya, nhưng khúc  sông Lục Ðầu liên tục bị khuấy động bởi tiếng máy tàu và tiếng sóng từ hai bên mạn tàu vỗ ì oạp vào mạn chiếc tàu công tác và cũng chính là "trụ sở nổi" của chốt. Dưới ánh điện cao áp tỏa ra từ khu vực cảng Nhà máy nhiệt điện Phả Lại, từng đợt sóng liên tục dềnh lên, ập vào rồi tan ra,  lấp lánh, như có người đứng trên thuyền vốc từng nắm sao tung xuống mặt nước.

Công trình điều tiết khống chế phục vụ thi công cầu đường sắt Phả Lại gồm hai chốt: Chốt hạ lưu được đặt bên bờ hữu tại Km 01+800 - Sông Thái Bình cách công trường xây dựng 500m -  800 m phía dưới vị trí xây dựng cầu đường sắt. Chốt thượng lưu đặt bên bờ hữu tại Km 0 - Sông Thái Bình cách công trường xây dựng  500 m - 700 m về phía thượng lưu và nằm phía trên cầu đường bộ (vì hai cây cầu này chỉ cách nhau một khoảng ngắn). Bên cạnh chốt thượng lưu là bức phù điêu đứng uy nghi giữa mặt nước mênh mông, ghi lại chiến công oanh liệt của quân và dân ta chiến thắng "giặc trời" Mỹ năm xưa trên trận tuyến Lục Ðầu Giang. Tại mỗi chốt đều được trang bị một chiếc tàu công tác 150 mã lực (CV); xuồng cao tốc 25 CV và trang bị hỗ trợ khác như loa tay, cờ hiệu, còi... 

Trải rộng tấm sơ đồ khu vực công trình điều tiết khống chế, Chốt trưởng chỉ cặn kẽ vị trí từng trụ cầu đường sắt đang dựng lên và từng vị trí phao kẹp luồng giới hạn luồng đi lại cho tàu thuyền được sơ họa một cách đầy đủ và được tô mầu cái xanh, cái đỏ, sắp thành hai hàng bên trái - bên phải thẳng tắp dẫn qua khu vực thi công cầu kéo dài cả cây số. Các biển báo bao gồm: "Chú ý nguy hiểm bất ngờ";  "Ðược phép đậu đỗ"; "Cấm quay trở"; "Cấm vượt"; "Chiều rộng lai dắt hạn chế"; "Chiều dài lai dắt hạn chế"; "Ðiều khiển đi lại"; "Kích thước luồng bị hạn chế"... Nhìn vào, tôi cứ hoa cả mắt, nhưng đối với người có chuyên môn như anh em trong chốt và những người lái phương tiện thủy thì những chiếc biển báo hiệu đó chính là tai, mắt để dẫn dắt cho phương tiện xuôi - ngược qua khu vực thi công một cách an toàn và thuận tiện.

Cũng theo bản thuyết trình này, cầu đường sắt Phả Lại được xây dựng tại Km 01 - trên sông Thái Bình (thuộc khu vực hợp lưu của sáu con sông từ vùng núi phía bắc đổ về, bao gồm: sông Cầu, sông Ðuống, sông Thương, sông Thái Bình, sông Kinh Thày và sông Lục Nam  rồi dồn cả về tuyến sông Thái Bình. Do khu vực thi công cầu nằm giáp ranh với ba tỉnh (Bắc Ninh, Quảng Ninh và Hải Dương) trên vùng rốn nước của sáu con sông, cho nên tình hình thủy văn khu vực này hết sức phức tạp, mực nước chênh lệch giữa các mùa rất lớn, trung bình 6,0 m/năm. Về mùa này, đang vào thời điểm trung tâm của mùa lũ, nên nước lũ của sáu con sông dồn về với lưu lượng rất lớn. Có đợt lũ dâng cao, dâng nhanh tới 2,0 m/ngày - đêm. Ðiển hình như đầu tháng 7 vừa rồi. Nước lũ từ những trận mưa lớn ở các tỉnh miền núi vùng thượng nguồn sông Lục Ðầu chưa kịp rút, thì đã nhận được tin cơn bão số 4 sẽ đổ bộ vào đất liền, anh em trong chốt vừa làm nhiệm vụ điều tiết khống chế, vừa tổ chức hướng dẫn cho các đoàn tàu, thuyền đang neo đậu ngoài sông vào vị trí tránh bão phía sâu bên trong các cửa sông nhanh chóng và an toàn. Ấy vậy mà có một chiếc tàu tự hành chở đầy hàng vẫn không chịu chấp hành hiệu lệnh và biển báo hiệu dẫn luồng, cố vượt lên để định đi tắt vào cửa sông Cầu. Nào ngờ, đâm ngay vào bờ của chân ruộng thấp ngập sâu dưới làn nước lũ và bị mắc kẹt ở đó đến gần 10 ngày, mà không làm cách nào kéo ra được.

Bên cạnh lũ, khu vực này gần biển, nên còn bị  ảnh hưởng của thủy triều. Vào mùa mưa lũ, cả vùng này mênh mang những nước là nước, y như là cửa biển vậy. Chỉ cho tôi những vạch xanh  ngoằn ngoèo, to nhỏ khác nhau, anh Kiêm cho biết, đó là những luồng giao thông vận tải đường thủy đi qua khu vực này. Ðối với những người điều khiển phương tiện cũng hết sức phức tạp, có người am hiểu và cũng có nhiều người không hiểu biết về Luật Giao thông đường thủy nội địa. Nhiều thuyền trưởng nắm rất chắc Luật Giao thông đường thủy, nhưng vẫn cố tình "lờ luật".

Bình minh của một ngày mới vừa ló dạng, cũng là lúc một ca trực mới bắt đầu. Khi thấy phương tiện xuất hiện, anh em chủ động quan sát, phất cờ hiệu cho phương tiện giảm tốc độ và đi xuồng ra đôn đốc, nhắc nhở và yêu cầu các chủ phương tiện kiểm tra chiều cao mớn nước (phần nổi), chiều dài, chiều rộng (hoặc số tầm, số hàng sà-lan) của phương tiện (hoặc đoàn phương tiện) của mình, cũng như cắt ghép đoàn nếu vượt quá giới hạn theo quy định. Nhìn anh em  tác nghiệp thành thục theo các động tác hiệu lệnh theo quy định, cứ y như người lính chỉ huy lúc xuất trận. Trước khi qua cầu, các phương tiện hoặc đoàn phương tiện cần phải thực hiện đúng các yêu cầu sau: Không được chở quá tải; mớn nước phải nhỏ hơn độ sâu cho phép của luồng  thực tế từ 20 cm trở lên; đi lại, đậu đỗ, cắt đoàn phù hợp với hệ thống báo hiệu đường thủy nội địa đang triển khai tại khu vực. Khi đủ điều kiện qua công trường phải tuyệt đối tuân theo hướng dẫn, điều hành phương tiện đi lại theo một trật tự nhất định. Với các phương tiện không bảo đảm an toàn kiên quyết đình chỉ hoạt động.

Tôi hỏi:  "Ðối với người điều khiển phương tiện thủy thì sao?"

Chỉ vào tấm bảng quy chế đi lại đối với các phương tiện, anh Kiêm điềm tĩnh nói: "Tại các chốt còn có quy định đối với các thuyền trưởng, khi chưa nắm chắc tình hình, phải làm việc trực tiếp với các chốt điều tiết khống chế để nhận sự hướng dẫn cụ thể khi qua khu vực công trường. Khi có báo hiệu cấm đi lại tuyệt đối các phương tiện phải tuyệt đối chấp hành". Khi qua khu vực công trường, các phương tiện phải thực  hiện nghiêm chỉnh chế độ ưu tiên trong quy tắc phòng ngừa va chạm tàu thuyền. Các phương tiện hành trình qua khu vực công trường phải bảo đảm khoảng cách theo đúng quy định, không vượt, không quay trở phương tiện ở khu vực. Tuyệt đối chấp hành sự hướng dẫn của người làm công tác bảo đảm an toàn giao thông đường thủy nội địa tại các chốt điều tiết khống chế".

Gần trưa, cái nắng như đổ lửa xuống mặt sông. Cả con tàu nóng rân rân như một cái chảo rang. Ðể chống nóng, anh em cùng vớt những đám bèo tây trôi trên sông phủ lên mái tôn. Quả là một sáng kiến độc đáo. 

Chia tay anh em dưới chốt, nhìn những đoàn tàu nối đuôi nhau ngược xuôi qua khu vực thi công cầu theo hiệu lệnh cờ phất lên, phất xuống nhịp nhàng của những người làm nhiệm vụ điều tiết, trong tâm trí tôi bỗng hiện ra hình ảnh cây cầu đường sắt vươn mình qua sông, chở những đoàn tàu chở đầy hàng băng băng lao qua, đi khắp mọi miền làm giàu cho Tổ quốc. Ðể có những chuyến tàu ấy trong tương lai, có một phần không nhỏ mồ hôi, công sức của những người công nhân ở các chốt điều tiết khống chế hôm nay.

LƯU HÙNG MẠNH