Gà vào tục ngữ, ca dao

Thứ Hai, ngày 07/02/2005 - 09:00

Tranh Gà Đại cát
của dòng Đông Hồ. — Tranh Gà Đại cát của dòng Đông Hồ.

Trong chăn nuôi, bốn yếu tố quan trọng quyết định năng suất là giống, thức ăn, chuồng trại, kỹ thuật chăm sóc và phòng trừ bệnh tật. Giống là khâu quan trọng nhất. Tục ngữ khuyên nhiều điều về chọn giống gà:

- Gà dài lưng thì tốt, chó cụt lưng thì hay.

- Gà nâu chân thấp mình to, đẻ nhiều trứng lớn con vừa khéo nuôi; Chả nên nuôi giống pha mùi, đẻ không được mấy con nuôi vụng về.

Gà giống nên chọn những con mình to, lưng dài, chân ngắn, lông mượt thuần. Đặc biệt không nên chọn gà giống chân màu đen, không chọn gà đuôi cúp lông xù:

- Gà đen chân trắng mẹ mắng cũng mua, gà trắng chân chì mua chi giống ấy.

- Vịt rằn, gà cúp chớ nuôi.

Chi phí thức ăn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong nguồn vốn cần đầu tư chăn nuôi gà, tục ngữ có câu:

- Một tiền gà, ba tiền thóc.

- Nuôi con tốn tiền quà, nuôi gà tốn tiền thóc.

Chuồng trại đóng vai trò hết sức quan trọng. Kinh nghiệm dân gian không nên làm chuồng gà hướng đông vì gió đông làm cho gà xơ xác, dễ mắc bệnh tật.

- Chuồng gà hướng đông, cái lông chẳng còn.

Kỹ thuật quyết định sự thành bại trong chăn nuôi. Tục ngữ giúp ta nhiều kinh nghiệm hay. Thí dụ:

- Vịt thả, gà nhốt (nuôi vịt nên thả rông ngoài đồng ruộng, nuôi gà nên nhốt trong chuồng).

- Chó thiến già, gà thiến non (thiến gà được nên thiến sớm, gà ít tháng tuổi).

- Chó già, gà non (thịt chó già ăn không tanh, thịt gà non ăn mới mềm).

Đặc biệt có một kinh nghiệm rất có ích khi ta đem gà đi bán:

- Chớ bán gà ngày gió, chớ bán chó ngày mưa.

Tranh Gà đàn.

Gió to làm cho lông gà xơ xác, xấu mã; chó gặp nước mưa làm cho lông bết sũng, nói chung làm cho ngoại hình xấu xí, khách hàng sẽ chán nản không muốn mua.

Tục ngữ tổng kết:

- Giàu lợn nái, lãi gà con.

- Giàu nuôi lợn nái, nghèo nuôi chó cái, gà con.

Trong chăn nuôi lợn, lợn nái đẻ là lãi nhất, còn nên nuôi gà thương phẩm. Nuôi lợn nái cần nhiều vốn, nhà có kinh tế khấm khá mới nuôi được, còn nuôi gà con không cần vốn nhiều, nhà nghèo cũng nuôi được.

Trong thơ ca dân gian, con gà hiện lên mang một sắc thái tình cảm riêng rất phong phú, đa dạng như là gửi gắm nỗi niềm của những người dân quê chân chất, mộc mạc. Không những vậy, nó còn xuất hiện nhiều trong ca dao, tục ngữ để khuyên nhủ nhắc nhở hay chê trách một điều gì đó:

* Khôn ngoan đá đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.

* Con gà tức nhau tiếng gáy.

* Gà què ăn quẩn cối xay.

* Gà trống nuôi con.

* Trông gà hóa cuốc.

* Lúng túng như gà mắc tóc.

* Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua,
Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy.

Tranh Gà vinh hoa.

* Chó quen nhà, gà quen chuồng.

* Ngây ngô như gà mờ, lờ đờ như đom đóm đực.

* Gà đẻ gà cục tác.

* Cơm gà cá gỏi.