Đồng Xuân “gồng mình” chống hạn

Người thiếu nước uống, đất bỏ hoang

Chưa bao giờ người dân huyện miền núi này chịu cảnh thiếu nước sinh hoạt trầm trọng như hiện nay. Đến thời điểm này đã có hơn 2.700 hộ dân thiếu nước sinh hoạt tại các xã Phú Mỡ, Xuân Lãnh, Xuân Phước, Xuân Quang 1, Xuân Quang 2.

Nhiều ngày qua, cả thôn 134 Phú Đồng, xã vùng cao Phú Mỡ, người dân phải vượt gần 8 km xuống sông Bà Đài gùi từng can nước về cắt cơn “khát”. Tương tự, 53 hộ dân thuộc thôn Phú Hải (xã Phú Mỡ) cũng phải xuống suối Chăng Băng xa khu dân cư hơn 2 km và suối Bọc Bà thuộc địa phận tỉnh Bình Định, cách khu dân cư gần 1 km về tắm, giặt. Mặc dù được Nhà nước đầu tư tám giếng đào, nhưng hiện thôn Phú Hải chỉ còn hai giếng còn nước dùng tạm để uống. Ông So Minh Thương, Trưởng thôn Phú Hải cho biết: “Biết là nước suối không hợp vệ sinh nhưng cũng phải dùng, chờ mưa xuống chứ không còn cách nào khác”.

Cả tháng qua, ngày nào vợ chồng ông Nguyễn Tấn Hậu ở thôn Tân Vinh, xã Xuân Sơn Nam cũng phải đắp, vét từng vũng nước dưới ao cạn để bơm tưới cho cỏ trồng và lấy nước uống cho sáu con bò. “Mỗi ngày, tôi phải chạy máy bơm hai lần tưới cỏ, mỗi lần không quá 30 phút là hết nước. Nếu khoảng hai tuần nữa không có mưa, giọt nước cuối cùng dưới ao này cũng không còn, đồng nghĩa với đám cỏ bên bờ soi sẽ chết khô, bò thiếu nước uống”, ông Hậu rầu rĩ.

Tại huyện Đồng Xuân hiện có nhiều cánh đồng rộng hàng trăm ha, vụ hè thu này phải bỏ hoang do không nước tưới. Hồ Phú Xuân là công trình thủy lợi lớn nhất huyện, hàng năm phục vụ tưới 455 ha cho các xã Xuân Phước, Xuân Quang 3, nhưng nay chỉ bảo đảm tưới cho 200 ha thuộc thôn Phú Xuân, xã Xuân Phước và một phần diện tích của thôn Thạnh Đức, Xuân Quang 3.

Nhiều diện tích mía ở xã Xuân Quang 2, huyện Đồng Xuân bị chết khô do nắng hạn.

Theo thống kê của Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân, diện tích gieo sạ lúa vụ hè thu toàn huyện năm nay giảm 18% so với vụ trước. Ông Nguyễn Văn Tri, Phó phụ trách Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân cho hay, đã có gần 233 ha lúa không có khả năng gieo sạ, đang bỏ đất trống ở các xã Xuân Phước, Xuân Quang 3, Xuân Quang 1, Phú Mỡ. Những diện tích trên chủ yếu hưởng nước từ hồ Phú Xuân và các đập dâng Cây Vừng, Mò O, Suối Cối 2, Suối Hàn, Ba Quân, nhưng không thể chuyển sang cây trồng khác vì rủi ro quá lớn. Trong khi đó, ¾ diện tích mía trồng mới gặp nắng hạn, tỷ lệ nảy mầm thấp; diện tích xuống giống sắn cũng giảm đáng kể, trong đó có hơn một nửa bỏ trống, phá bỏ do sắn không nảy mầm và chết. Theo ông Tri, ước tổng thiệt hại các loại cây trồng gần 13 tỷ đồng.

Đó là chưa kể hàng ngàn ha rừng trồng của các đơn vị doanh nghiệp và cá nhân đang chết khô và trước nguy cơ cháy rất cao. Đã có gần 40 ha rừng bị cháy, chủ yếu là rừng trồng từ bốn đến sáu năm tuổi của các doanh nghiệp. Cách đây vài tháng, dọc tuyến đường qua các xã Xuân Quang 2, Xuân Quang 1, Phú Mỡ rừng trồng xanh bạt ngàn, phủ kín các ngọn đồi, thì giờ đây ngả màu vàng, nhiều đám rừng chết khô trải dài trên các ngọn đồi. Toàn huyện Đồng Xuân có hơn 13.000 ha rừng trồng, chủ yếu là keo và bạch đàn, ước tính đến thời điểm này có gần 1.000 ha vàng lá và chết; trong đó thiệt hại nặng nhất là Công ty TNHH Bình Nam.

“Gồng mình” chống hạn

Theo ông Nguyễn Lý Nguyên, Phó chủ tịch UBND huyện Đồng Xuân, trước tình hình nắng hạn gay gắt, để khắc phục nước sinh hoạt cho người dân, UBND huyện Đồng Xuân đã kịp thời hỗ trợ kinh phí theo định mức 20.000 đồng/hộ/1 chuyến vận chuyển nước về sử dụng trong hai ngày (thời gian dự kiến trong vòng một tháng) cho 134 hộ ở thôn dân tộc thiểu số Phú Đồng.

Ngoài ra, UBND huyện Đồng Xuân cũng đang tích cực chỉ đạo các địa phương vận động người dân nạo vét giếng sâu hơn và đào thêm giếng mới ở các khu vực có nguồn nước ngầm; đồng thời hỗ trợ nhau dùng chung giếng nước và lấy nước từ các con sông, suối để sử dụng; khắc phục hệ thống các công trình nước sạch hiện có để khai thác tối đa nguồn nước; đưa gia súc đến nơi có nguồn nước để chăn thả và bổ sung thức ăn, che chắn bóng mát…

Để hạn chế thấp nhất thiệt hại cây trồng do nắng hạn gây ra, huyện Đồng Xuân vừa trích ngân sách hỗ trợ các hợp tác xã nạo vét vũng hút nước, khơi thông dòng chảy vào các trạm bơm, tiết kiệm và luân phiên tưới nước cứu lúa.

“Chúng tôi cũng đã huy động 22 máy bơm công suất lớn hoạt động liên tục; cắt giảm diện tích lúa ở khu vực đập dâng Cây Vừng và Mò O, đồng thời huy động nhân công nạo vét, khơi thông dòng chảy ở thượng lưu các con suối, đặt máy bơm tại các vũng nước để bơm bổ sung cho số diện tích còn lại. Đối với các trạm bơm lấy nước lấy nước từ sông Kỳ Lộ, phải nạo vét bể hút, xử lý bồi lấp, bơm tăng ca vượt định mức giờ, đưa nước vào đồng ruộng; vận động nhân dân chấp hành lịch phân phối nước, ngăn chặn tranh chấp, lấy nước tùy tiện”, ông Nguyễn Văn Tri, Phó phụ trách Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân cho biết.

Ông Bùi Văn Định, Trưởng Trạm quản lý thủy nông Phú Xuân cho biết, do nắng hạn nên ngay từ đầu vụ đơn vị đã chủ động cắt giảm hơn ½ diện tích lúa hè thu. Ngoài hệ thống tự chảy, đơn vị còn sử hệ thống trạm bơm điện dọc sông Trà Bương bơm bổ sung vào kênh phục vụ tưới cho 50 ha thuộc cánh đồng thôn Thạnh Đức. Tuy nhiên, mực nước hồ Phú Xuân đã hạ thấp đến dưới mực nước chết. Ban quản lý hồ Phú Xuân tiếp tục huy động nhân lực cùng hai máy bơm điện để bơm nước cứu lúa.

Cả thôn Phú Hải, xã Phú Mỡ, huyện Đồng Xuân phải dùng chung hai giếng đào gần kiệt nước.

Theo Sở NN-PTNT Phú Yên, toàn tỉnh hiện có gần 10.000 ha lúa hè thu thiếu nước hoặc bị hạn. Ngoài ra, toàn tỉnh cũng đã có gần 1.000 ha đất sản xuất lúa ở vùng cao và xa hệ thống nước tưới, được nông dân chuyển sang trồng một số loại cây trồng khác khả năng chịu hạn cao.

Để khắc phục tình trạng khô hạn, hiện Công ty TNHH một thành viên thủy nông Đồng Cam đang điều tiết nước theo quy trình vận hành tưới tiết kiệm trên toàn hệ thống thủy lợi, gồm đập Đồng Cam và các hồ chứa nước lớn trên địa bàn tỉnh. Ngoài ra, đơn vị này còn huy động 20 máy bơm công suất 1.000 m3/giờ lấy nước từ các sông lên bổ sung nước vào hệ thống kênh tưới; phối hợp với các hợp tác xã nông nghiệp đào 28 giếng, đặt 20 máy bơm lấy nước từ các kênh tiêu, ao hồ để cứu lúa.

Ông Nguyễn Trọng Tùng, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT cho hay, hiện các huyện Sông Hinh, Sơn Hòa, Tây Hòa, Tuy An, Đồng Xuân... cũng đã huy động hàng trăm máy bơm lấy nước từ các sông, suối lên tưới lúa chống hạn. Dự kiến, tỉnh sẽ cân đối nguồn vốn ngân sách gần 29 tỷ đồng hỗ trợ các địa phương khắc phục hậu quả hạn hán vụ lúa hè thu.