Ðồng ruộng các tỉnh phía bắc trong những ngày giá rét

Chủ động đưa nước về đồng

Chúng tôi có mặt tại tỉnh Vĩnh Phúc vào ngày 11-2, khi đợt xả nước thứ ba bước sang ngày thứ tư. Trong tiết trời lạnh giá, các đồng chí lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các phòng, ban đã về tận các xã để kiểm tra tiến độ gieo cấy vụ xuân muộn. Gặp Phó Giám đốc Lê Văn Dũng vừa ra đồng về, đồng chí cho biết, đến nay, hầu hết các xã, thị trấn trong tỉnh đã gieo cấy xong trà lúa xuân sớm và đang triển khai lấy nước đổ ải đợt ba để gieo cấy vụ xuân muộn. Ði đầu trong việc thực hiện kế hoạch gieo cấy vụ lúa này là huyện Yên Lạc. Tính đến nay, 17 xã, thị trấn trong huyện đã gieo cấy được 459 ha trà lúa xuân sớm và 1.226 ha trà lúa xuân muộn trên tổng số 4.636 ha. Giám đốc Công ty TNHH MTV thủy lợi Liễn Sơn Phạm Gia Quyền khẳng định, hơn 90% diện tích đất gieo cấy, canh tác của tỉnh Vĩnh Phúc đã đủ nước. Ðây là kết quả ít ai ngờ, bởi kết thúc đợt xả nước thứ hai, Vĩnh Phúc là một trong số các tỉnh có diện tích lấy nước đạt thấp. Vì vậy để việc lấy nước, tích nước đợt ba đạt hiệu quả, tất cả trạm bơm của các công ty, xí nghiệp thủy lợi trên địa bàn tỉnh đều vận hành hết công suất (24/24 giờ) bơm nước trực tiếp vào hệ thống kênh mương nội đồng và tận dụng hệ thống 10 hồ chứa với dung tích gần 70 triệu m3 nước để chứa nước.

Không chỉ có Vĩnh Phúc mà các tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh... cũng là những địa phương có nhiều diện tích vụ xuân muộn, cho nên ngay sau Tết Giáp Ngọ đã phải chạy đua với thời gian để đưa nhanh nước về đồng. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hưng Yên Ðoàn Thị Chải cho chúng tôi biết: Vụ này, toàn tỉnh gieo cấy 40.300 ha lúa, nhưng lượng nước đổ ải năm nay nhận được thấp hơn so với mấy năm trở lại đây, vì vậy việc phân bổ nguồn nước và trữ nước cũng chưa được như mong muốn. Ðể tháo gỡ khó khăn nêu trên, tỉnh đã ưu tiên các xã ở xa nguồn nước chủ động lấy và tích nước trong hai đợt xả đầu, còn các xã ở khu vực cửa sông và cuối nguồn hệ thống thủy nông Bắc Hưng Hải lấy nước trong đợt xả thứ ba. Ðến nay, hầu hết diện tích đất gieo cấy đã đủ nước. Số diện tích còn lại do có những bất cập về dòng chảy nên chưa đủ nước, tỉnh sẽ huy động ngành thủy lợi sử dụng các máy bơm dã chiến và tận dụng thuỷ triều lên tại sông Luộc để bơm nước về. Ngay sau khi có thông tin các nhà máy thủy điện sẽ ngừng xả nước trước hai ngày so với kế hoạch, lãnh đạo UBND tỉnh đã có công điện khẩn gửi tất cả các địa phương trong tỉnh, bằng mọi biện pháp để đưa nước vào đồng.

Ðược biết, để nông dân yên tâm, giải tỏa nỗi lo về nguồn nước phục vụ sản xuất nói chung và tưới dưỡng lúa nói riêng, nhiều năm qua tỉnh Hưng Yên đã dành kinh phí khá lớn nâng cấp hệ thống kênh mương nội đồng. Cùng với đó, kiên quyết xử lý những cá nhân, tổ chức có hành vi lấn chiếm dòng chảy, vi phạm an toàn của các công trình thủy lợi. Riêng năm 2013, huyện Tiên Lữ đã xử lý 70 trường hợp vi phạm hành lang dòng chảy, góp phần bảo đảm an toàn hệ thống kênh mương thủy lợi.

Sáng 13-2, tức là chỉ còn một ngày nữa là kết thúc việc xả nước đợt ba, chúng tôi có mặt tại Bắc Ninh và được Phó Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Bắc Ninh Vũ Minh Hiếu cho biết, vụ này toàn tỉnh có 36 nghìn ha trồng lúa, đã đổ ải được gần 30 nghìn ha. Hiện còn một số nơi chưa lấy đủ nước như Phú Lâm, Lạc Vệ, Ðại Ðồng (huyện Tiên Du); Tương Giang, Phù Khê (thị xã Từ Sơn). Ðể khắc phục tình trạng này, Sở đã chỉ đạo Công ty TNHH một thành viên Khai thác công trình thủy lợi Bắc Ðuống phối hợp Công ty TNHH một thành viên Khai thác công trình thủy lợi Hà Nội hỗ trợ nguồn nước từ cống Cổ Loa, trạm bơm Cống Thôn và một số công trình khác, tập trung đưa nước vào kênh Nam Trịnh Xá để tưới nước cho các khu vực nêu trên. Ðồng thời, tỉnh yêu cầu các địa phương phát huy tối đa công suất các trạm bơm cục bộ và các phương tiện lấy nước dã chiến khác để đưa nước lên ruộng. Cùng với việc chủ động đưa nước về đồng, Sở yêu cầu các địa phương chuẩn bị đầy đủ nguồn giống cây trồng, có kế hoạch trữ nước, bảo đảm đủ nước cho làm đất và tưới dưỡng cho lúa sau cấy, mở rộng diện tích gieo thẳng, phấn đấu gieo cấy xong trước tháng hai, bảo đảm kế hoạch đề ra.

Cần sự phối hợp đồng bộ

Năm nay, theo kế hoạch, các hồ thủy điện Tuyên Quang, Hòa Bình, Thác Bà thực hiện ba đợt xả nước với khối lượng hơn 5 tỷ m3. Trong đó có hai đợt đã xả nước vào các ngày trước Tết Giáp Ngọ (từ ngày 14-1 đến 18-1 và từ 25-1 đến 29-1). Kết quả đã có hơn 500 nghìn ha lúa có nước, chiếm hơn 80% diện tích đổ ải. Riêng đợt ba được thực hiện sau Tết, bắt đầu từ ngày 8-2 và dự kiến kết thúc vào ngày 16-2, nhưng đến ngày 14-2 Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thông báo kết thúc đợt xả nước trước hai ngày so với kế hoạch. Việc cắt nước đột ngột này đã gây không ít khó khăn cho một số địa phương có diện tích đủ nước hai đợt đầu thấp, như Bắc Ninh, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hà Nội... Nhất là một số nơi trông chờ chủ yếu vào nguồn nước đợt ba này để làm vụ xuân muộn.

Theo ghi nhận của chúng tôi, sự thay đổi về lịch xả nước đã gây ra không ít bị động, lúng túng cho các địa phương. Bởi hầu hết các địa phương có diện tích đủ nước đổ ải sau hai đợt đầu thấp là do nằm sâu trong nội địa; hoặc mực nước tại các trạm bơm không đủ để vận hành các tổ máy bơm theo thiết kế; một số diện tích chân ruộng quá cao, xa kênh mương dẫn nước. Do đó, để có đủ nước trước khi các nhà máy thủy điện ngừng xả, các đồng chí lãnh đạo ở hầu hết các địa phương này đã dành khá nhiều thời gian cho việc đi kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo trực tiếp đến tận xã đang thiếu nước đổ ải. Các công ty thủy nông cần huy động đến mức cao nhất các trạm bơm hoạt động hết công suất để bơm nước vào hệ thống kênh mương, hồ chứa dẫn đến "quá tải" hệ thống kênh dẫn, hoặc chi phí phục vụ sản xuất bị "đội" lên.

Trạm trưởng Trạm bơm điện Ðại Ðịnh, thuộc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Liễn Sơn (Vĩnh Phúc) Nguyễn Văn Tịnh cho biết, những ngày qua, sáu máy bơm của trạm đã hoạt động hết công suất, do đó kinh phí sử dụng điện, xăng, dầu, cũng như chi phí bảo dưỡng, sửa chữa máy bơm điện, bơm dầu đều tăng cao. Ngoài ra để tận dụng lượng nước "sót lại" sau khi các nhà máy thủy điện ngừng xả nước, công ty đã cho lắp đặt 20 máy bơm dã chiến để ứng trực. Còn tại tỉnh Bắc Ninh, sáng 13-2, tuy đang trong giai đoạn xả nước, nhưng mực nước tại thượng lưu cống Long Tửu chỉ đạt 2,3 m, thấp hơn mực nước thiết kế gần 30 cm cho nên việc bơm nước gặp khó khăn. Thậm chí ngay trong quá trình vận hành bơm ngược nước lên kênh dẫn cấp I, Trạm bơm Thái Hòa đã phải dừng máy, do xảy ra sự cố vỡ kênh tại đoạn K1+300 với chiều dài gần 6 m gây ắch tắc dòng chảy. Công ty TNHH MTV Bắc Ðuống đã phải xử lý bằng cách tạm thời đắp các bao tải đất để trạm bơm có thể hoạt động trở lại...

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Vĩnh Phúc Lê Văn Dũng lo lắng: Việc lấy nước đổ ải đã đành, nhưng còn nước dự trữ cho thời kỳ tưới dưỡng lúa sắp tới, nhiều khả năng một số diện tích không được cấp đủ, nhất là 16 nghìn ha đất phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nước sông Lô và sông Hồng. Mặc dù đang khẩn trương lấy nước vào ruộng nhà mình, song ông Nguyễn Văn An, nông dân huyện miền núi Lập Thạch cũng không giấu nổi sự lo lắng khi hằng năm cứ đến đầu tháng ba là nguồn nước dự trữ lại cạn. Ông cho biết: Chính quyền chỉ đạo khoan giếng chống hạn tại chỗ, nhưng do địa hình phức tạp, lượng nước bị thất thoát lớn, kéo theo chi phí sản xuất tăng, cho nên nông dân cố gắng lắm cũng chỉ đủ ăn là tốt rồi. Bác Nguyễn Thị Phiếu (xã Minh Tiến, huyện Phù Cừ, Hưng Yên) tâm sự: Gia đình có 1,4 mẫu đều cấy lúa xuân muộn, do thời tiết trước và sau Tết Nguyên đán ấm, cho nên mạ phát triển tốt, bây giờ cấy là xong. Chúng tôi lo khâu tưới dưỡng, nếu trữ nước không đủ coi như "xôi hỏng, bỏng không".

Thiết nghĩ, những băn khoăn, lo lắng của nhà nông về một vụ đông xuân bội thu ít nhiều phụ thuộc vào sự phối hợp nhịp nhàng giữa các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công thương, Tập đoàn Ðiện lực Việt Nam (EVN), Tổng cục Thủy lợi,... trong việc xây dựng kế hoạch xả nước của các nhà máy thủy điện sao cho bảo đảm đúng khung thời vụ, cung cấp nước đầy đủ,... Nhất là sau khi ngừng xả, các nhà máy thủy điện nên duy trì một lưu lượng nước nhất định để tạo nguồn cho hệ thống thủy lợi lấy nước tưới dưỡng lúa xuân.