Điều tiết ngân sách Trung ương để tạo công bằng giữa các địa phương

Khi “tấm chăn” ngân sách quá hẹp

Trong phiên thảo luận về kết quả thực hiện ngân sách nhà nước năm 2016; dự toán ngân sách nhà nước và phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2017, đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) cho rằng: “Ngân sách nhà nước như một tấm chăn nhỏ mà phải phủ ấm quá lớn nên lĩnh vực chi nào cũng chơi vơi, còn nhiều nhiệm vụ chi chưa bố trí đủ nguồn kể cả lĩnh vực người có công tăng chi bảo đảm các chính sách khi điều chỉnh chuẩn nghèo, các chương trình mục tiêu, nguồn tăng lương”...

Bộ Tài chính, Chính phủ như một quản gia trong một gia đình nghèo khó với nhiều yêu cầu chi của cấp có thẩm quyền trong một rừng nhu cầu chi theo thuyết minh của bộ, ngành đều cấp bách cả. Trong điều kiện quan niệm trông chờ bầu sữa ngân sách vẫn hiện hữu, chưa có những tư duy đột phá để tăng thu, tiết kiệm chi.

Còn bà Nguyễn Thị Quyết Tâm nói: “Chúng tôi đồng ý giảm nhưng giảm mức độ để bảo đảm cân đối ngân sách của TP, không giảm đột ngột. Bây giờ giảm đột ngột một lúc 5% mà một phần trăm của TP thì số tuyệt đối rất lớn, rất khó cho TP Hồ Chí Minh trong điều hành thực hiện nghị quyết Đại hội X của đảng bộ TP”.

Về vấn đề giảm ngân sách Trung ương, đại biểu Nguyễn Thanh Quang (Đà Nẵng) đề nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét lại số dư dự toán thu ngân sách nhà nước và tỷ lệ điều tiết của trung ương với Đà Nẵng, không tạo điều quá sốc đối với địa phương, tạo điều kiện cho địa phương hoàn thành tốt nhiệm vụ của Quốc hội, Chính phủ giao và chương trình hành động của Đảng bộ thành phố Đà Nẵng đề ra.

Các địa phương phải tăng khả năng tự cân đối

Trước ý kiến của nhiều đoàn đại biểu như TP Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Sóc Trăng, Đà Nẵng, Bắc Ninh và Lạng Sơn về tỷ lệ điều tiết ngân sách giữa các địa phương, chiều 1-11, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng đã có giải trình cụ thể về vấn đề này.

Tỷ lệ điều tiết các khoản thu phân chia và số bổ sung cân đối cơ bản được giữ ổn định trong thời kỳ ổn định ngân sách giai đoạn vừa qua 2011-2016. Giai đoạn 2017-2020 là dịp để chúng ta phân bổ điều tiết lại những bất hợp lý phát sinh trong thời kỳ ổn định ngân sách vừa qua.

Theo đó, đối với năm 2017, số bổ sung cân đối hay tỷ lệ điều tiết thu của từng địa phương là kết quả tính toán trên cơ sở dự toán thu và nhu cầu chi tính theo định mức để bảo đảm nguyên tắc hiến định trong quan hệ phân cấp ngân sách, ngân sách trung ương giữ vai trò chủ đạo.

“Các địa phương phải tăng khả năng tự cân đối, phát triển ngân sách địa phương…”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng cho biết, thu ngân sách trên địa bàn riêng thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh chiếm gần 50% tổng số thu của cả nước. Nếu tính chung cả 16 địa phương trọng điểm thu thì số thu chiếm tới 80% tổng số thu ngân sách của cả nước. Trong khi đó, chúng ta lại có những địa phương như Bắc Cạn thu ngân sách nhà nước cả năm chưa được 600 tỷ đồng, chưa bằng số thu bình quân 1 ngày của TP Hồ Chí Minh.

Chúng ta phải có trách nhiệm với các địa phương khó khăn, không để khoảng cách phát triển giữa các địa phương vùng miền doãng cách quá lớn mặc dù thực tế này đang ngày càng giãn ra. Việc này đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế nước ta là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng khẳng định.

Theo Bộ trưởng, trong số 63 tỉnh, thành của cả nước, có 16 địa phương nộp ngân sách về Trung ương và 47 địa phương nhận trợ cấp cân đối từ Trung ương. Giai đoạn 2017-2020, tăng ba địa phương so với giai đoạn 2011-2016 là Hải Dương 98%, Hưng Yên 93% và Quảng Nam 90%.

Tỷ lệ điều tiết của TP Hồ Chí Minh năm 2017 là 17%, giảm 6% so với thời kỳ 2011- 2016; Hà Nội là 42% xuống 32% giảm 10%, Hải Phòng từ 88% xuống 67%, giảm 21%, Đà Nẵng 85% xuống 55%, giảm 30%, Đồng Nai từ 51% xuống 41% giảm 7%, Bình Dương 40% xuống 34%, giảm 6%...

Làm gì để “gà tiếp tục đẻ trứng vàng”?

Bộ trưởng đã dành nhiều thời gian giải trình về TP Hồ Chí Minh - địa phương được xem là “con gà đẻ trứng vàng”. Theo đó, mặc dù trên số liệu, năm 2017, TP Hồ Chí Minh bị giảm từ 23 xuống 17%. Nhưng để TP Hồ Chí Minh có thêm nguồn lực, Chính phủ trình Quốc hội phân bổ thêm cho thành phố 1.823 tỷ đồng trong đó đầu tư phát triển là 1.447 tỷ đồng, chi thường xuyên là 376 tỷ đồng. Theo đó dự toán chi cân đối của ngân sách TP Hồ Chí Minh năm 2017 là 60.369 tỷ đồng.

Nhờ đó, tỷ lệ điều tiết phần ngân sách địa phương được hưởng đã nâng lên 18%, giảm 5% so với giai đoạn 2011-2016. “Mức này cao hơn mức chi bình quân của các địa phương trong vùng trọng điểm kinh tế Đông Nam Bộ”, Bộ trưởng nói.

Trong dự toán 2017, Chính phủ đang trình Quốc hội bổ sung có mục tiêu từ ngân sách Trung ương cho ngân sách thành phố là 7.316 tỷ gồm vốn trong nước là 3.282 tỷ và vốn nước ngoài là 4.034 tỷ đồng để thực hiện các dự án, công trình quan trọng. Kể cả khoản bổ sung có mục tiêu vốn ngoài nước thì tỷ lệ này riêng năm 2017 của TP Hồ Chí Minh khoảng 22%.

“Chúng tôi muốn nói như vậy để chia sẻ khó khăn với thành phố và mong thành phố và các địa phương có điều tiết khác chia sẻ chung với Chính phủ và với 47 địa phương nhận trợ cấp cân đối từ Trung ương”, ông Dũng nói.
Ngay sau giải trình của Bộ trưởng Tài chính, bà Nguyễn Thị Quyết Tâm cho rằng, việc bổ sung ngân sách là cho các địa phương không phải riêng TP Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, TP Hồ Chí Minh không bao giờ bàn lùi, một khi Quốc hội và Chính phủ đã quyết thì thành phố quyết tâm để tìm giải pháp thực hiện.

“Chúng tôi chỉ muốn ở đây, nếu có điều kiện thì Chính phủ và Quốc hội xem xét tạo điều kiện để TP Hồ Chí Minh có thể làm ra của cải nhiều hơn để đóng góp cho đất nước nhiều hơn”, bà Tâm nói.

Theo bà, TP Hồ Chí Minh hiện nay có nhiều “điểm nghẽn” như: kẹt xe, ngập nước, ô nhiễm môi trường, sĩ số học sinh trên 50 học sinh/lớp.., là do nhiều năm chúng ta đầu tư không thỏa đáng.