Đến năm 2025, cơ bản hoàn thành xây dựng đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông

Dự án đặc biệt quan trọng

Sáng 4/1, tại Kỳ họp bất thường lần thứ nhất, Quốc hội khóa XV nghe các báo cáo về chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông, giai đoạn 2021-2025.

Trình bày Tờ trình tóm tắt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh, hành lang vận tải trên trục bắc-nam có vai trò rất quan trọng trong hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông cả nước. Trên hành lang vận tải này, tuyến đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông theo quy hoạch dài 2.063km, đã đưa vào khai thác 478km, đang đầu tư 829km, còn lại 756km chưa đầu tư.

Dự án khi hoàn thành đưa vào khai thác đồng bộ, có năng lực lớn, an toàn giao thông, tốc độ cao sẽ giúp kết nối các trung tâm kinh tế, chính trị, các khu kinh tế, khu công nghiệp trọng yếu, đặc biệt là các vùng kinh tế trọng điểm, từng bước hoàn thiện kết cấu hạ tầng đồng bộ với các công trình hiện đại, tạo sức lan tỏa để thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng-an ninh, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chiến lược phát triển kinh tế-xã hội.

Với vai trò là trục xương sống đối với sự phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước, Bộ trưởng Giao thông vận tải nhấn mạnh sự cần thiết phải sớm hoàn thành dự án này cơ bản vào năm 2025, như mục tiêu đề ra tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kết luận số 11-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 16/2021/QH15 của Quốc hội.

Theo quy hoạch, tuyến cao tốc bắc-nam phía đông có quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế-chính trị lớn quy mô 8-10 làn xe, đoạn Cần Thơ-Cà Mau quy mô 4 làn xe.

Theo quy hoạch, tuyến đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông giai đoạn 2021-2025 dự kiến đầu tư 729km trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh)-Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi-Nha Trang và Cần Thơ-Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập (27km còn lại gồm đoạn Hòa Liên-Túy Loan triển khai theo dự án riêng và cầu Cần Thơ 2 đầu tư sau 2025).

Căn cứ kết quả dự báo nhu cầu vận tải, Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu nhiều phương án về quy mô như: đầu tư hoàn chỉnh ngay theo quy hoạch; phân kỳ đầu tư 2 làn xe, 4 làn xe bề rộng nền đường 24,75m và 4 làn xe bề rộng nền đường 17m. Trên cơ sở phân tích, đánh giá ưu, nhược điểm của từng phương án, căn cứ khả năng cân đối nguồn vốn, Chính phủ kiến nghị đầu tư phân kỳ theo quy mô 4 làn xe bề rộng nền đường 17m, toàn bộ các yếu tố kỹ thuật khác đáp ứng tốc độ thiết kế 100-120km/h; giải phóng mặt bằng thực hiện 1 lần theo quy mô quy hoạch (tương tự như các dự án giai đoạn 2017-2020 được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 52/2017/QH14).

Dự kiến bổ sung 72.497 tỷ đồng từ phần vốn nhà nước

Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án được tính toán, xác định tuân thủ quy định của pháp luật về xây dựng. Theo đó, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 146.990 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021-2025 bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng (chiếm 81,4%). Tại Nghị quyết số 29/2021/QH15 Quốc hội đã bố trí 47.169 tỷ đồng, phần còn thiếu (khoảng 72.497 tỷ đồng) Chính phủ kiến nghị cân đối từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội và từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước đã bố trí cho ngành giao thông vận tải trong giai đoạn 2021-2025.

Giai đoạn 2021-2025, bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng (chiếm 81,4%). Giai đoạn 2026-2030, bố trí khoảng 27.324 tỷ đồng (chiếm 18,6%, gồm chi phí dự phòng và chi phí bảo hành công trình). Kinh phí giải phóng mặt bằng, tái định cư khoảng 19.097 tỷ đồng.

Nhất trí với sự cần thiết đầu tư dự án nhằm cụ thể hóa Kết luận số 11-KL/TW ngày 13/7/2021 của Hội nghị Trung ương khóa XIII và Nghị quyết số 16/2021/QH15 của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trong Báo cáo thẩm tra dự án khẳng định, dự án thuộc các tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, cơ bản phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 đã được phê duyệt.

Về hình thức đầu tư, Ủy ban Kinh tế nhận định, thị trường vốn còn hạn chế, các doanh nghiệp chưa thông qua thị trường vốn để huy động vốn cho các dự án đầu tư hạ tầng mà chủ yếu là huy động vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại. Cùng với đó là những bất cập như các dự án đường bộ cao tốc có tổng mức đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài, trong khi nguồn thu chủ yếu có thể sụt giảm mạnh do tác động của nhiều yếu tố, nên tiềm ẩn nhiều rủi ro và không hấp dẫn các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng; các nhà đầu tư khó khăn tiếp cận vốn tín dụng từ ngân hàng; các ngân hàng thương mại, nhà đầu tư quan ngại việc tiếp tục đầu tư các dự án giao thông BOT sẽ gia tăng rủi ro nợ xấu.

Nếu những bất cập nêu trên vẫn chưa được khắc phục thì khả năng các ngân hàng thương mại cho các nhà đầu tư vay vốn để thực hiện dự án theo phương thức PPP là rất thấp. Do đó, Ủy ban Kinh tế cho rằng, việc Chính phủ đề xuất đầu tư dự án theo hình thức đầu tư công để bảo đảm thực hiện thành công mục tiêu đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông là có cơ sở.

Về nguồn vốn và giải ngân vốn, Chính phủ dự kiến phần vốn nhà nước bổ sung 72.497 tỷ đồng sẽ cân đối từ “Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội”. Ủy ban Kinh tế nhận thấy, dự án đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong giai đoạn tới, do đó cần tập trung ưu tiên bố trí vốn từ Chương trình để bảo đảm tiến độ cho dự án.

Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị Chính phủ bổ sung, làm rõ phương án điều hòa nguồn vốn đầu tư công trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và nguồn vốn đầu tư công trong Chương trình để ưu tiên vốn của Chương trình cho các dự án trọng điểm, có tác dụng lan tỏa, liên kết vùng, thúc đẩy tăng trưởng, có khả năng hấp thụ vốn và đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành trong hai năm 2022-2023 và sắp xếp lại kế hoạch để bố trí vốn thực hiện dự án trong giai đoạn 2024-2025.

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị Chính phủ cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, khắc phục những tồn tại, hạn chế về cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án thành phần của dự án xây dựng đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông để thu hồi vốn đầu tư cho dự án.

Ngoài ra, qua kết quả thực hiện giám sát dự án xây dựng đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông giai đoạn 2017-2020 cho thấy những khó khăn, vướng mắc về thiếu nguyên vật liệu, giá nguyên vật liệu tăng cao, bãi đổ thải... Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần có các giải pháp và chỉ đạo quyết liệt để xử lý những vấn đề nêu trên, tránh ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng dự án.

Chuẩn bị dự án năm 2021-2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022-2023; khởi công năm 2023, áp dụng các công nghệ mới, giải pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành năm 2025.

Với tiến độ nêu trên, trường hợp không phát sinh các tình huống phức tạp, đến cuối năm 2025 có thể thông xe kỹ thuật toàn bộ các dự án thành phần và đưa vào khai thác một số đoạn tuyến, các đoạn tuyến phức tạp về kỹ thuật (các công trình cầu lớn, hầm lớn, xử lý đất yếu…) sẽ hoàn thành đưa vào khai thác năm 2026.