Nguyễn Hữu Phần sinh năm 1947 tại Hà Nội, quê gốc ở Văn Giang, Hưng Yên. Ông là con út trong gia đình có 6 anh chị em; ông mồ côi bố khi mới 3 tuổi.
Đạo diễn Nguyễn Hữu Phần ban đầu làm nghề giáo viên. Sau một lần tới chơi với người bạn ở Xưởng Phim truyện, nay là Hãng phim truyện Việt Nam, ông bị hấp dẫn bởi công việc sản xuất phim. Nguyễn Hữu Phần quyết định bỏ nghề giáo viên và bắt đầu làm thư ký cho các đạo diễn Phạm Văn Khoa, Bắc Xuyến, Nguyễn Ngọc Chung, Trần Vũ. Bộ phim đầu tiên ông tham gia là “Đất dừa” của đạo diễn Huy Vân.
Năm 1979, ông cùng với các đạo diễn, nhà làm phim Khải Hưng, Đỗ Minh Tuấn, Vũ Châu trở thành sinh viên khóa 1 của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh. Năm 1980, ông làm phó đạo diễn của bộ phim điện ảnh “Tội lỗi cuối cùng” và được gặp Trịnh Công Sơn, lúc này đảm nhận viết nhạc cho bộ phim. Cuối thập niên 1980, ông là phó đạo diễn bộ phim “Biệt động Sài Gòn”.
 |
Đạo diễn, NSND Nguyễn Hữu Phần trên trường quay phim "Làng Ma 10 năm sau". (Ảnh: VFC) |
Năm 1992, ông bắt tay vào thực hiện bộ phim “Em còn nhớ hay em đã quên”, lấy cảm hứng từ cuộc đời và các tác phẩm của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Bộ phim có sự tham gia của các diễn viên Lê Công Tuấn Anh và Trương Ngọc Ánh, và đã trở thành hiện tượng điện ảnh lúc bấy giờ, đưa tên tuổi hai diễn viên lên hàng sao. Phim cũng thành công lớn tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 10 với 4 giải Bông sen bạc, trong đó có giải dành cho nam diễn viên Lê Công Tuấn Anh.
Năm 1994, ông được đạo diễn Khải Hưng mời về Hãng phim truyện Đài Truyền hình Việt Nam, bắt đầu với “Lẽ nào anh lại quên”, bộ phim đầu tiên của chương trình Văn nghệ Chủ nhật. Năm 1996, bộ phim “Những mảnh đời của Huệ” do ông đạo diễn được khán giả yêu thích, đây cũng là bộ phim dài tập đầu tiên của chương trình này.
Đạo diễn, NSND Nguyễn Hữu Phần là một trong những đạo diễn đầu tiên làm nên thương hiệu phim truyền hình của VFC (Trung tâm sản xuất phim truyền hình của Đài Truyền hình Việt Nam).
Đạo diễn, NSND Nguyễn Hữu Phần là người gắn bó, trăn trở với các đề tài về nông thôn Việt Nam, đặc biệt là về đời sống người nông dân thời kỳ đổi mới. Những bộ phim của ông về đề tài nông thôn đã gây tiếng vang và được khán giả yêu thích lúc bấy giờ, như “Đất và người”, “Ma làng”, “Gió làng Kình”, “Làng ma 10 năm sau”…
Ông còn là tác giả của nhiều phim truyền hình về các đề tài đa dạng khác như đời sống thành phố, tuổi trẻ, tình yêu, phim hài, hình sự… được yêu thích như “Ngọt ngào và man trá”, “Ông trẻ về ăn Tết”, “Cảnh sát hình sự”, “Bên ngoài cuộc đời”, ‘Trăng lạnh”, “Bí mật những cuộc đời”…
Con trai ông là đạo diễn Nguyễn Hữu Trọng, được biết đến với Người thổi tù và hàng tổng và 5S online.
Đạo diễn, NSND Nguyễn Hữu Phần là người hiền lành, dễ gần, dễ trò chuyện, nhưng trong lĩnh vực làm phim, ông là người vô cùng sắc sảo và kỹ lưỡng, đặc biệt là chọn diễn viên. Nhiều diễn viên từng tham gia các bộ phim của ông sau này đều trưởng thành, thành danh và được khán giả yêu mến trong những công việc khác nhau liên quan đến điện ảnh, nghệ thuật, như cố diễn viên Lê Công Tuấn Anh, diễn viên Trương Ngọc Ánh, NSƯT Kim Oanh…
