Cuộc hội ngộ của hội họa và báo chí

NDĐT - Có một lịch sử lâu dài gắn liền cùng báo chí và xuất bản Việt Nam, nhưng có lẽ đã lâu lắm rồi, đến hôm nay tranh minh họa mới lại có một triển lãm nhỏ. Diễn ra vào chiều 30-1-2015 tại khuôn viên tòa soạn Báo Nhân Dân, 71 Hàng Trống, triển lãm tranh minh họa trên Báo Nhân Dân hằng tháng là một sự kiện khá đặc biệt.

Thứ Sáu, ngày 30/01/2015 - 06:05

1. Đặc biệt, bởi thể loại tranh minh họa trên báo được tập hợp thành một sưu tập và giới thiệu với công chúng một cách độc lập như một triển lãm hội họa. Vốn là một thể loại báo chí, xuất hiện và gắn liền cùng các bài báo như một tác phẩm hoàn chỉnh, làm tăng giá trị thông tin và biểu cảm, tranh minh họa có một thế mạnh không thể phủ nhận. Đồng hành cùng lịch sử dân tộc, tranh minh họa trên báo một thời đã là vũ khí sắc bén chống chiến tranh, cổ vũ nhân dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hầu hết các họa sĩ tài danh thế hệ trước của hội họa Việt Nam đều từng vẽ tranh minh họa: Bùi Xuân Phái, Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Sỹ Ngọc, Mai Văn Hiến, Văn Cao, Văn Đa, Bửu Chỉ…, trong đó, vẽ nhiều và đặc sắc nhất phải kể đến danh họa Bùi Xuân Phái. Đến nay, cùng với sự phát triển của báo chí và công nghệ, tranh minh họa dường như đang có những xu hướng mới. Ở nhiều tòa soạn, minh họa trên báo là công việc của họa sĩ trình bày đồ họa. Tranh minh họa, do vậy, ít ai nghĩ rằng có thể đứng độc lập như một tác phẩm hội họa. Tập hợp tranh trong triển lãm này, thật ngạc nhiên, là lại bộ sưu tập gần như đầy đủ tên tuổi các họa sĩ nổi tiếng của hội họa Việt Nam đương đại: Phạm Luận, Đặng Xuân Hòa, Lê Thiết Cương, Đào Hải Phong, Đinh Quân, Hồng Việt Dũng, Thành Chương, Hoàng Phượng Vỹ, Nguyễn Quân… Giới mỹ thuật và công chúng biết đến tên của họ như một chỉ dấu tài năng, với những phong cách sáng tạo đặc trưng riêng biệt. Đương nhiên, cũng như vậy, chữ ký dưới mỗi tác phẩm có mặt trong triển lãm là chỉ dấu chất lượng và giá trị của triển lãm. Điều đặc biệt nữa, đây là những tác phẩm gốc, chưa hề qua chỉnh sửa xử lý và chỉ có một bản duy nhất.

"Một chuyến nhảy dù" minh họa Lê Thiết Cương, truyện của Trần Nguyễn Anh.

2. Trong số gần 30 bức tranh minh họa tại triển lãm, được chọn nhiều nhất là họa sĩ Hoàng Phượng Vỹ, người có tới bốn bức. Hoàng Phượng Vỹ là một “trường hợp đặc biệt” trong triển lãm này. Ít ai hình dung rằng, làm công việc minh họa, mà có đêm anh thức trắng vẽ liền một mạch tám tranh minh họa – cho một trang thơ. Họa sĩ Phạm Luận, người có những bức tranh giá bán hàng chục nghìn đô la, chưa bao giờ nhận lời vẽ tranh minh họa, nhưng đã có tác phẩm tại triển lãm này, đó là bức tranh minh họa đầu tiên của ông. Đặc biệt, trong triển lãm còn có một tác phẩm cùng lưu bút của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm sáng tác riêng cho Nhân Dân hằng tháng. Nhiều năm nay, người duy nhất còn sống trong bộ tứ huyền thoại “Nghiêm-Liên-Sáng-Phái” của mỹ thuật Việt Nam, danh họa Nguyễn Tư Nghiêm gần như sống ẩn dật. Sự xuất hiện trở lại của ông ở tuổi 95 bằng bức tranh ngựa trên ấn phẩm Nhân Dân hằng tháng Tết Giáp Ngọ 2014 là một bất ngờ với bạn đọc cũng như giới mỹ thuật. Họa sĩ Lê Thiết Cương, người “giám tuyển” của triển lãm cho biết, anh đã rất khó khăn khi chọn trong số gần 80 bức tranh minh họa của 36 số báo trong ba năm kể từ khi ấn phẩm Nhân Dân hằng tháng bắt đầu làm bộ mới. Vượt qua nhiệm vụ “minh họa”, những bức tranh này là tác phẩm hội họa thực thụ, đa dạng về phong cách và mỹ cảm. Nhà thơ Trần Đăng Khoa từng bày tỏ sự thán phục khi mở trang báo Nhân Dân hằng tháng và băn khoăn không biết là tranh minh họa cho một truyện ngắn, một bài thơ, một bài báo, hay là ngược lại? Sự sáng tạo không khuôn mẫu, không gò ép, thậm chí là sự ám ảnh, thăng hoa trong một ý thức rõ ràng về sức mạnh của thể loại và nghệ thuật, đã làm nên cuộc hội ngộ đặc biệt giữa hội họa và báo chí. Triển lãm này nhắc cho chúng ta nhớ rằng, vai trò của mỹ thuật trên các trang báo là hết sức quan trọng. Và trong một soi chiếu ngược chiều, văn chương, báo chí với những vấn đề thời sự nóng bỏng và sâu sắc, gắn liền đời sống xã hội vẫn là đề tài khơi gợi sức sáng tạo và cống hiến của giới họa sĩ.