Ngày nay, chúng ta lại đang đứng giữa một giai đoạn khác của bùng nổ kinh doanh dựa trên nền tảng công nghệ. Hãy nhìn lại xem điều gì đã xẩy ra vào lúc đó và nếu có thể, chúng ta sẽ học những gì từ những sai sót vào lúc đó.
Quá trình hình thành
Quả bóng dotcom bắt đầu lớn từ sau năm 1990 cùng với sự phát triển của Internet và máy tính trở nên quan trọng hơn trong cuộc sống hằng ngày. Bán lẻ trực tuyến được xem là một trong những động lực lớn thúc đẩy tăng trưởng và các trang bán hàng trực tuyến như pets.com đã trở nên quen thuộc trong cuộc sống văn hóa tiêu dùng.
Cùng với đầu tư mạnh và sự dễ dãi, thị trường chứng khoán bắt đầu tăng trưởng nhanh. Giá trị của thị trường chứng khoán về lĩnh vực công nghệ NASDAQ đã tăng từ 1.000 điểm vào năm 1995 lên hơn 5.000 điểm vào năm 2000. Các công ty tham gia thị trường lần lượt IPO với giá rất cao và đôi khi giá tăng gấp hai chỉ sau ngày ra mắt đầu tiên. Điều này dường như đã cho mọi người suy nghĩ là họ có thể rất dễ dàng kiếm lời.
Vỡ bong bóng
Mọi chuyện bắt đầu thay đổi vào tháng 3 năm 2000. Ngày 10 tháng 3 năm 2000, trị giá của thị trường chứng khoán NASDAQ là 6.710 tỷ USD và sự đổ vỡ bắt đầu từ ngày 11 tháng 3. Đến ngày 30 tháng 3 thì trị giá của NASDAQ chỉ còn 6.020 tỷ USD. Vào ngày 6 tháng 4 nó chỉ còn 5.780 tỷ USD. Chỉ chưa đầy một tháng, gần 1 nghìn tỷ USD của trị giá thị trường chứng khoán đã bị bốc hơi.
Một nhà phân tích thị trường của JP Morgan cho biết rất nhiều doanh nghiệp đã mất từ 10 triệu đến 30 triệu USD trong chỉ một quý và rõ ràng nó không bền vững và kết quả đã đưa đến sự kết thúc của nhiều trang thương mại điện tử và sự mất mát trong đầu tư.
Nhiều công ty đã bắt đầu thu hẹp đầu tư. Nhiều tạp chí, trong đó có TIME, đã bắt đầu đưa các chuyên mục tư vấn các nhà đầu tư làm sao để giảm đầu tư vào lĩnh vực công nghệ, có nhiều chỉ trích đối với các hãng trong danh mục đầu tư có liên quan đến bán lẻ điện tử và một số công ty khác đã dừng đầu tư vào lĩnh vực này.
Liệu lịch sử có lặp lại
Cái bóng của bong bóng dotcom hiện đã lớn dần cùng với nền kinh tế đang ở một giai đoạn khác của sự lớn quá nhanh của các hãng công nghệ. Hãng thương mại điện tử Alibaba đã lập kỷ lục về IPO vào mùa thu năm ngoái. Các công ty như Uber, Palantir và AirBnB vừa thành lập đã có trị giá hơn 1 tỷ USD mà trước đó chúng ta chưa từng biết đến sự hiện diện của nó.
Vậy liệu có một vụ nổ bong bóng khác?
Doanh nhân Mark Cuban là người sở hữu hãng Dallas Mavericks cho rằng điều này có thể đúng nhưng cho rằng có sự khác nhau giữa năm 2000 và ngày nay do bong bóng vào thời điểm này không thực sự liên quan đến thị trường chứng khoán. Đồng thời nó liên quan đến đầu tư tư nhân nhiều hơn và khó có thể bán tháo trên thị trường chứng khoán như vào thời điểm đó.
Ông Mark Cuban cho rằng bong bóng lần này xấu hơn năm 2000 vì xấu hơn đối với một một thị trường sụp đổ là thị trường không có giá trị và không có tính thanh khoản. Theo ông Cuban thì cho dù có nhiều đầu tư khổng lồ vào các hãng mới thành lập nhưng thực tế các công ty này không có nhiều tiền mặt. Kết quả khi mọi chuyện rõ ràng, nhà đầu tư sẽ bị mắc kẹt.
Một số người khác lập luận họ an toàn và rằng ngày nay nhà đầu tư đã thận trọng hơn. Phản ứng lại ông Cuban, doanh nhân Amish Shah viết trên tờ Business Insider rằng nhà đầu tư ngày nay không phải kiểu muốn kiếm lợi nhuận ngay sau khi đầu tư như những năm 2000. Thay vào đó, nhà đầu tư ngày nay nhìn vào lợi nhuận dài hạn hơn, sau nhiều năm. Hơn nữa, ông Shah cho rằng nhà đầu tư ngày nay đã học được nhiều từ bài học diễn ra 15 năm trước và họ đã thận trọng hơn.
Cho dù họ, những nhà đầu tư, có học được hay không những gì từ vụ nổ bong bóng dotcom năm 2000 thì một thứ mà chúng ta không được phép quên: “nó là xấu và không ai muốn nó diễn ra một lần nữa”.
