Theo bà Caitlin Wiesen, Trưởng Đại diện thường trú Chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) tại Việt Nam, trái đất đang phải đối mặt ba vấn đề lớn, đó là: Khí hậu nóng lên nhanh hơn dự đoán; môi trường sống bị mất dần đi cùng các áp lực khác khiến có khoảng một triệu loài ước tính đang bị đe dọa tuyệt chủng; tình trạng ô nhiễm không khí, đất và nước. Do vậy, cần có những nỗ lực phối hợp để chuyển đổi nền kinh tế-xã hội theo hướng xanh và bao trùm hơn, đồng thời kết nối nhiều hơn với thiên nhiên. Mặt khác phải ngừng các hành động gây hại và thực hiện nhiều hơn nữa các hành động để chữa lành cho Trái đất.
Cách đây 50 năm, Hội nghị về môi trường do Liên hợp quốc tổ chức tại Stockholm (Thụy Điển) đã lần đầu tiên nhấn mạnh mối quan hệ giữa con người và môi trường với thông điệp “Chỉ một Trái đất” để thống nhất cùng chung tay bảo vệ hành tinh xanh. Đến nay, sau 50 năm, nhân loại đang phải đối mặt với khủng hoảng kép do đại dịch Covid-19, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và mất đa dạng sinh học.
Đáng lo ngại, các hệ sinh thái trên Trái đất đang tiếp tục suy thoái hoặc biến đổi; đa dạng sinh học suy giảm với tốc độ chưa từng có trong lịch sử loài người chạm ngưỡng không thể đảo ngược do sự gia tăng dân số và những áp lực của quá trình phát triển kinh tế-xã hội, nhất là từ hoạt động khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Theo tính toán, đến năm 2050, với các mô hình sản xuất và tiêu dùng tiêu tốn nhiều tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, cùng với sự gia tăng dân số thế giới dự kiến chạm tới ngưỡng 9,6 tỷ người, sẽ phải cần tới ba Trái đất mới đáp ứng được nhu cầu sinh sống của nhân loại.
Nhưng chúng ta chỉ có một Trái đất. Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, Việt Nam là một trong 12 trung tâm đa dạng sinh học, một trong 16 quốc gia sở hữu sự đa dạng sinh học cao nhất trên toàn cầu với các nguồn gien quý, hiếm. Tuy nhiên, hiện Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái về đa dạng sinh học cùng với những thách thức to lớn khác như đại dịch Covid-19, ô nhiễm môi trường và nguồn nước, suy thoái đất đai, rác thải nhựa đại dương và những ảnh hưởng cực đoan của biến đổi khí hậu.
Thực trạng nêu trên buộc chúng ta phải nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Với quyết tâm cao trong hành động, Việt Nam đang đẩy mạnh tái cấu trúc nền kinh tế gắn với phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, nhằm sử dụng hiệu quả và bảo tồn các nguồn tài nguyên, bền vững về môi trường, khí hậu, bảo vệ môi trường sống và sức khỏe người dân.
Với tuyên bố mạnh mẽ về đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 thể hiện quyết tâm và cam kết chính trị của Việt Nam, khẳng định vị thế, trách nhiệm trong việc giải quyết những thách thức của toàn cầu về khí hậu, môi trường, suy giảm của các hệ sinh thái, hướng đến mục tiêu một hành tinh khỏe mạnh; đồng thời tận dụng các cơ hội của xu thế thời đại trong tiến trình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước theo con đường “xanh”, hiện thực hóa mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.
Ngày Môi trường thế giới (5/6) năm 2022 được Chương trình Môi trường Liên hợp quốc phát động có chủ đề “Chỉ một Trái đất” (Only One Earth) nhằm truyền tải ý nghĩa thông điệp cùng xây dựng lối sống bền vững, hài hòa với thiên nhiên; sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua các chính sách, hoạt động hướng tới lối sống xanh hơn, sạch hơn. Đây là thời điểm để mỗi quốc gia cùng chung tay và có những hành động cụ thể, thiết thực vì thiên nhiên và Trái đất.
Để chuyển hóa được những thách thức nêu trên và hưởng ứng chủ đề Ngày Môi trường thế giới, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần có sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy và nhận thức về lối sống bền vững hài hòa với thiên nhiên; xây dựng bộ tiêu chí văn hóa, lối sống xanh trong toàn xã hội; tập trung chuyển đổi thành công cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, từ khai thác thâm dụng tài nguyên thiên nhiên sang kinh tế tri thức, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, các-bon thấp...
Các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp cần xây dựng kế hoạch cụ thể để triển khai có hiệu quả cam kết của Chính phủ tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) về chuyển đổi năng lượng từ than sang năng lượng sạch, tái tạo; giảm phát thải khí nhà kính, trong đó có khí mê-tan; sử dụng bền vững tài nguyên đất và nước; tập trung giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường tại các lưu vực sông chính, các khu, cụm công nghiệp, làng nghề; thúc đẩy phân loại, thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; ứng dụng công nghệ tiên tiến trong tái chế, xử lý chất thải rắn, giảm dần việc chôn lấp trực tiếp chất thải; khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm, suy thoái tài nguyên đất; tăng cường các hoạt động phòng, chống các loại tội phạm về môi trường, săn bắt và buôn bán động vật hoang dã...
Bà Caitlin Wiesen cũng cho rằng, với cam kết về khí hậu đưa ra tại COP26, Việt Nam hiện đang ở một thời điểm mang tính quyết định trong việc chuyển đổi phương thức phát triển để mang lại lợi ích cho cả nền kinh tế và môi trường.
Điều này bao gồm các phương thức tiếp cận xanh, thích ứng với khí hậu về công nghệ, thị trường vốn, chuỗi cung ứng, mô hình kinh doanh và sự tham gia của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc thúc đẩy tiến trình đổi mới. Việt Nam cũng cần một công cuộc “Đổi mới” về môi trường và khí hậu, để có được sự phục hồi kinh tế xanh và bao trùm sau đại dịch Covid-19 trong tiến trình nỗ lực để đạt mức thu nhập cao vào năm 2045, đồng thời vẫn bảo vệ được các nguồn tài nguyên và môi trường cho thế hệ tương lai ■
KHÁNH HUY
