Từ năm học 2015 - 2016, BHXH Việt Nam bắt đầu chuyển phương thức thu tiền BHYT của học sinh (trừ lớp 1 và lớp 12), từ thu theo năm học sang thu theo năm dương lịch. Mục đích của việc thay đổi này nhằm vừa thống nhất trong các nhóm đối tượng tham gia BHYT, vừa giảm các khoản thu đầu năm học cho phụ huynh học sinh. Tháng 9-2015, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản 4660/ BGD-ĐT yêu cầu các trường không thu tiền BHYT vào đầu năm học. Vì thời hạn thẻ BHYT tính theo năm dương lịch, cho nên thẻ BHYT của học sinh đến 31-12 mới hết hạn sử dụng. Thế nhưng, từ tháng 8, đã có nhiều trường học thu tiền BHYT của học sinh. Theo ghi nhận của phóng viên, tại Hà Nội, đến nay một số trường đã thu tiền BHYT năm 2018 của học sinh là 491.400 đồng/học sinh như: THPT Chu Văn An, tiểu học Nguyễn Tri Phương, tiểu học Hà Nội, tiểu học Dân lập Lê Quý Đôn... Một số trường chia nhỏ số tiền nêu trên, chỉ thu 122.850 đồng (tương ứng ba tháng tham gia BHYT) như: THPT Phan Đình Phùng, THPT chuyên Hà Tĩnh (tỉnh Hà Tĩnh)…
Chị M. có con học tại Trường THPT Chu Văn An cho biết, trách nhiệm của phụ huynh là đóng đúng số tiền BHYT, nhưng cũng cần được thu đúng thời điểm đã quy định. Việc nhà trường thu trước thời hạn dễ gây thắc mắc, hoài nghi cho phụ huynh về việc thu sớm để làm gì? Một giáo viên ở TP Hà Tĩnh cho biết, sở dĩ chia nhỏ tiền BHYT là để tránh thu dồn đầu năm, giáo viên thu xong chuyển cho kế toán của nhà trường, còn lúc nào chuyển cho cơ quan BHXH thì giáo viên không được biết. Trong khi đó, cô Nguyễn Thị Thúy Minh, Hiệu trưởng Trường tiểu học Đông Thái (Hà Nội) cho biết, nhà trường thực hiện đúng quy định, đến tháng 12 mới thu tiền BHYT của học sinh. Thu sớm có thể gây nghi ngờ về việc nhà trường chiếm dụng tiền của phụ huynh.
Bên cạnh đó, việc triển khai BHYT đối với trẻ bước vào lớp 1 còn lúng túng trong cách tính thời gian tham gia BHYT năm 2017. Theo quy định của Thông tư 41/2014/TTLT-BYT-BTC, thời hạn sử dụng thẻ của trẻ dưới 6 tuổi là kể từ ngày sinh đến ngày trẻ đủ 72 tháng tuổi. Nếu trẻ đủ 72 tháng tuổi mà chưa đến kỳ nhập học lớp 1 thì thẻ BHYT có giá trị sử dụng đến ngày 30-9 của năm nhập học. Như vậy, đối chiếu với năm học này, các cháu sinh từ 30-9 trở về trước phải tham gia BHYT ba tháng còn lại của năm 2017 là các tháng 10,11,12; các cháu sinh vào tháng 10 tham gia hai tháng còn lại là tháng 11,12; các cháu sinh vào tháng 11 chỉ tham gia một tháng còn lại; các cháu sinh vào tháng 12 chỉ tham gia các ngày còn lại trong tháng 12. Sau đó, từ tháng 1-2018, tất cả học sinh lớp 1 tham gia BHYT theo năm dương lịch như các khối lớp khác. Thế nhưng, một số trường thu tiền cả ba tháng (10,11,12) cho dù các cháu sinh vào tháng nào. Theo lãnh đạo Trường tiểu học Nguyễn Tri Phương (Hà Nội), do nhà trường thiếu cán bộ, việc tính toán phức tạp, cho nên, năm trước và năm nay nhà trường đều thu ba tháng BHYT của học sinh lớp 1, tiền chuyển cho BHXH quận Ba Đình. Sau đó, BHXH quận Ba Đình sẽ tính toán cụ thể, tiền thừa trả lại cho nhà trường, nhà trường trả lại cho phụ huynh. Với phương án thu này, nhiều phụ huynh cho rằng cơ quan BHXH và nhà trường cần tính số tiền trước để thuận tiện cho phụ huynh nộp dứt điểm một lần, tránh nhiều thủ tục không cần thiết. Cũng tại Trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, học sinh có bố mẹ công tác trong lực lượng vũ trang nhiều năm nay phải nộp 10 nghìn đồng tiền chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhà trường. Theo lãnh đạo Trường tiểu học Nguyễn Tri Phương nguyên nhân do học sinh có bố mẹ công tác trong lực lượng vũ trang không tham gia BHYT ở trường học, cho nên học sinh không được BHXH trích lại tiền chăm sóc sức khỏe ban đầu về cho nhà trường, nhà trường phải thu của học sinh. Phụ huynh học sinh một số trường trên địa bàn Hà Nội, như: tiểu học dân lập Lê Quý Đôn, tiểu học Đông Thái… cũng phản ánh tình trạng này về cho nhà trường.
Ngoài ra, tình trạng các trường tự làm tròn số tiền phải đóng BHYT khá phổ biến, gây tâm lý không hài lòng cho phụ huynh. Chẳng hạn, số tiền BHYT một năm của học sinh là 491.400 đồng thì nhiều nhà trường tự ý thông báo là 492 nghìn đồng, hoặc số tiền BHYT 15 tháng của học sinh lớp 1 là 614.250 đồng thì thông báo là 620 nghìn đồng. Tuy số tiền chênh lệch rất nhỏ nhưng phụ huynh cho rằng, mệnh giá thẻ BHYT là của nhà nước quy định, nhà trường cần viết đúng, thống nhất, tránh hiểu sai mức phí BHYT do từng trường quy định.
Phó Trưởng Ban Thu (BHXH Việt Nam) Vũ Mạnh Chữ cho biết, sẽ kiểm tra các trường hợp cụ thể để chấn chỉnh. Về việc thu tiền BHYT vào đầu năm học, theo Quy định về quy trình thu BHYT, các trường có trách nhiệm chuyển tiền đóng BHYT của học sinh vào quỹ BHYT chậm nhất đến 31-12 hằng năm, do đó, thu vào tháng 8, 9 là quá sớm. Thông thường, các trường sẽ thu tiền của học sinh trong tháng 12 để nộp cho cơ quan BHXH ngay trong tháng đó. Sang tháng 1, học sinh được cấp thẻ BHYT mới. Về trường hợp thu BHYT của các học sinh lớp 1, nếu các cháu sinh vào các tháng 10,11,12 mà nhà trường thu cả ba tháng BHYT năm 2017 là không đúng. BHXH Việt Nam sẽ nhắc nhở các nhà trường không được tự ý làm tròn số tiền đóng BHYT; việc đóng như thế nào cho thuận tiện là do phụ huynh quyết định.
