Cau, vị thuốc dân gian

Tên khoa học: Area catechu L., họ dừa (Palmae) hoặc họ cau (Arecaceae), còn có tên khác: Binh lang, Tân lang, Aréquier (Pháp), Areca (Anh).

Cau là cây sống lâu năm, thân mọc thẳng, cao 15 - 20m, đường kính 10 - 15cm, thân tròn, không chia cành, không có lá.

Hoa mọc thành buồng, ngoài có mo bao bọc, hoa đực ở trên, hoa cái ở dưới. Hoa đực nhỏ mầu trắng ngà, thơm mát. Quả to gần bằng quả trứng gà, lúc đầu xanh, vỏ bóng nhẵn, khi già mầu vàng đỏ.

Cau có ở khắp nơi trên đất nước ta thường trồng sau năm, sáu năm là thu hoạch được.

Cau nhà được gọi là Gia tân lang; ngoài ra có Cau tứ thời (cau bốn mùa), cây thấp có quả quanh năm và cau rừng (Sơn tân lang) cây bé, hạt nhỏ, nhọn và chắc hơn. Người ta thường thu mua cau nhà và cau rừng. Mùa thu hoạch khoảng tháng chín đến tháng 12 chọn quả già, róc bỏ vỏ, lấy nguyên hạt ở trong đem phơi sấy thật khô.

Hạt cau (Binh lang) già răng ngựa, khô chắc da mầu nâu nhạt, không mốc mọt là loại tốt.

Hạt cau có tanin, tỷ lệ hạt non độ 70p100 khi quả chín còn 15 - 20p100; ngoài ra còn có mỡ béo (14p100) các đường (2p100), muối vô cơ và một sắc tố đỏ...

Theo đông y Binh lang vị chát, đắng, cay, tính ấm, vào 2 kinh vị, đại trường. Hạt cau có tác dụng tẩy giun, tiêu chất tích đọng trong dạ dày, đại tràng, lợi tiểu, trị các chứng giun sán, ăn không tiêu, đầy bụng, tả lỵ, viêm ruột, thuỷ thũng. Người yếu mệt sinh chướng đầy, trẻ em và phụ nữ có thai không dùng. Liều dùng từ 3 - 10g, dùng sống hay có thể sao qua lửa, sắc uống.

Bài thuốc Binh lang để chữa sán: Hạt cau 15g; Sơn tra tươi 500g. Tẩy giun đũa, sán: Hạt cau 15g; Vỏ lựu chín gam; Hạt bí đỏ chín gam sắc uống.

Ngoài hạt cau, có vỏ quả cau già (Pericarpium Arecae) phơi khô,  cũng được dùng làm thuốc gọi là Ðại phúc bì. Loại vỏ khô, mềm, mầu vàng ngà, không lẫn tạp chất là tốt. Theo đông y Ðại phúc bì, vị cay, tính hơi ấm, vào 2 kinh tỳ và vị; có tác dụng đưa vị khí đi xuống, trị thủy thũng, cước khí, bụng đầy tức. Tuy nhiên tác dụng nhẹ không được như Binh lang. Liều dùng từ năm đến mười gam sắc uống. Người sức yếu khi dùng nên cẩn thận.