Chiều 2/6, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Quốc hội thảo luận tại hội trường về phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước năm 2020 và công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2021.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã tham gia giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, đặc biệt là vấn đề về đầu tư công.
Còn nhiều hạn chế
Theo Bộ trưởng, đầu tư công là vấn đề được Đảng, Quốc hội và Chính phủ quan tâm chỉ đạo và xây dựng rất nhiều văn bản, cơ chế, chính sách, quy định nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.
Trên thực tế, việc triển khai các dự án đầu tư công đã được phân quyền mạnh mẽ, triệt để cho các bộ, ngành và địa phương, từ khâu lựa chọn dự án, lập dự án, thẩm định đến phê duyệt, điều chỉnh, giao vốn, tổ chức đấu thầu, giải phóng mặt bằng…
Bộ trưởng cho biết, tư duy và phương pháp lập kế hoạch cũng đã được thay đổi, chuyển từ ngắn hạn hằng năm sang kế hoạch trung hạn 5 năm, từ điều hành bằng các văn bản dưới luật sang quản lý bằng Luật Đầu tư công cũng như các luật liên quan, từ cơ chế theo dõi tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo nên sự linh hoạt trong triển khai nhưng vẫn bảo đảm được hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Nhờ vậy, trong thời gian qua, những hạn chế cơ bản của thời gian trước đã được khắc phục, như đầu tư dàn trải, không có chủ trương, không gắn với mục tiêu chiến lược, quy hoạch, kế hoạch; không gắn với nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; đầu tư phân tán, kéo dài, kém hiệu quả, phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản; ứng trước kế hoạch vốn, không có nguồn để trả…
Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế cần tiếp tục khắc phục và đổi mới, đó là chất lượng và tiến độ trong công tác chuẩn bị đầu tư, đầu tư dự án chưa thật sự cấp thiết, chưa có tầm nhìn trung và dài hạn. Tiến độ phê duyệt các dự án, giao kế hoạch vốn chi tiết còn chậm, giải ngân chưa đáp ứng được yêu cầu, tình trạng ‘thong thả đầu năm, vất vả cuối năm’ vẫn thường xuyên, phổ biến. Điều chỉnh dự án nhiều lần, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện, chậm hoàn thành đưa vào sử dụng…
Giải trình về vấn đề chậm giải ngân vốn đầu tư công, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu 4 nhóm nguyên nhân chính. Theo đó, tiến độ và chất lượng công tác lập, thẩm định, phê duyệt, giao kế hoạch vốn đầu tư, việc lựa chọn dự án, xây dựng danh mục và chuẩn bị đầu tư còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa cao.
Ngoài ra, việc chấp hành các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư công còn gặp nhiều khó khăn do hệ thống pháp luật quy định chưa đồng bộ và việc triển khai thực hiện các quy định còn lúng túng. Bộ trưởng lý giải, việc thực hiện đầu tư công không chỉ liên quan đến Luật Đầu tư công mà còn liên quan đến rất nhiều luật, tùy tính chất của từng dự án, như Luật Quy hoạch, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Đấu thầu, Luật Điều ước quốc tế và các cam kết khác của Chính phủ… Các khâu này lại không thể thực hiện đồng thời mà phải theo từng luật, từng quy trình nên mất rất nhiều thời gian.
Bên cạnh đó, năng lực quản lý của các cấp, nhất là ban quản lý dự án, chưa đồng đều và có nơi yếu kém, chậm đổi mới và chưa có hiệu quả. Sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện ở một số bộ, ngành, địa phương thiếu quyết liệt, sâu sát, cụ thể, thiếu quyết tâm; vai trò của người đứng đầu chưa được phát huy; công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế; việc xử lý các vi phạm trong quản lý và sử dụng đầu tư công còn chậm trễ…
Nhóm nguyên nhân thứ tư là các yếu tố bất thường khác và các đặc thù của đầu tư công. Bộ trưởng cho biết, trong 2 năm vừa qua, những ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh đến việc giải ngân vốn đầu tư công, nhất là vào thời điểm áp dụng cách ly, phong tỏa, giãn cách phòng, chống dịch. Cùng với đó là giá nguyên, nhiên vật liệu, cước phí vận chuyển vừa qua tăng cao, việc huy động các lao động, nhà thầu, máy móc, trang thiết bị cũng bị gián đoạn, công tác thi công và tích lũy khối lượng thường dồn vào cuối năm để nghiệm thu và phụ thuộc vào tiến độ của hợp đồng cũng như tạm ứng.
Cần giải pháp căn cơ để khắc phục
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, các tồn tại, hạn chế nêu trên không thể chỉ được quan tâm giải quyết trước mắt, mà cần phải được giải quyết căn cơ, lâu dài thông qua việc tiếp tục hoàn thiện thể chế và thay đổi cách tiếp cận, quản lý, sử dụng nguồn vốn này và phù hợp với yêu cầu phát triển. Theo đó, không chỉ giải quyết bằng Luật Đầu tư công mà còn phải giải quyết thông qua việc sửa đổi các luật khác thuộc các ngành, lĩnh vực liên quan.
Về các giải pháp cụ thể, Bộ trưởng cho biết sẽ trình Chính phủ ban hành ngay những quy định nhằm nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong việc tuân thủ các quy định của pháp luật, đồng thời sửa đổi các văn bản quy định pháp luật liên quan; cũng như tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra.
Bộ trưởng đề xuất Quốc hội cho phép tách nội dung giải phóng mặt bằng ra thành dự án độc lập để có thể đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương phải tăng cường công tác quản lý hiệu lực, hiệu quả về đất đai.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề nghị các đại biểu Quốc hội tăng cường công tác giám sát việc triển khai giải ngân đầu tư công ở các bộ, ngành, các địa phương, cũng như góp ý với Chính phủ về các giải pháp, để có thể sớm khắc phục được tình trạng chậm trễ giải ngân.
