Bức tranh "Ông ké Kách mệnh" - Chuyện bây giờ mới kể

Bức tranh vẽ trong gần bốn thập kỷ

Họa sĩ Nguyễn Thế Vị năm nay đã gần 80 tuổi, ông đã có nửa thế kỷ mang nghiệp cầm cọ, ông không nhớ rõ mình đã vẽ được bao nhiêu bức tranh cũng như đào tạo được bao nhiêu lớp học trò của trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp mà ông từng giảng dạy.

Người chiến sĩ, họa sĩ ấy là đã tự bạch với chúng tôi về những năm tháng cầm súng chiến đấu và sáng tác nghệ thuật của lớp hoạ sĩ tài năng đầu tiên của Việt Nam - những người họa sĩ kháng chiến được đào tạo và rèn luyện đặc biệt.

Dù điều kiện vật chất rất eo hẹp, nhưng tinh thần, lý tưởng phải cao. Làm việc, cảm nghĩ sáng tác đều vì lợi ích của nhân dân, của kháng chiến. Nghệ thuật cố gắng về nội dung phải sát với thực tế cuộc sống, về hình thức phải dễ được công chúng cảm nhận.

Nghệ thuật phục vụ cách mạng không thể quá cao siêu, thoát tục mà thiết thực như bát nước chè ngon giữa trưa hè, như hương hoa cau, hoa nhài trong làn gió mát... là lời động viên đồng cảm chân tình... mong làm dịu đi nỗi vất vả, hy sinh, mất mát, làm giàu thêm phong vị kiên cường của cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ nhưng nhất định thắng lợi.

Trong suốt cuộc kháng chiến đó, hình ảnh Bác Hồ như linh hồn của cuộc cách mạng, ông không thể nào quên được thần thái của Bác trong những lần may mắn được gặp. Hình ảnh của Hồ Chủ Tịch luôn theo ông trong suốt hành trình cầm súng chiến đấu và cầm bút vẽ.

Năm 1956, họa sĩ Nguyễn Thế Vị được lên Pắc Bó, nơi Bác Hồ đã về và ở đó từ năm 1941. Ông gặp được gia đình anh em ông Trương Đại Lâm, Trương Đại Phong, Trương Đại Hoa là chủ nhân ngôi nhà Bác Hồ (ông Ké) về ở hoạt động cách mạng trước kia. Đặc biệt, trong đó có chị Lâm vợ của ông Trương Đại Lâm, người dân tộc Nùng được Bác Hồ đặt tên là Kim Liên (tên ngôi làng của Bác), người vẫn thường đưa cơm nước cho Bác.

Bà con ở đây đã tái hiện lại toàn bộ khung cảnh chân thực những năm tháng Bác sống ở đó: từ ngôi nhà sàn Bác ở, xích đu Bác ngồi bên suối, hay những chi tiết nhỏ nhất như hòn đá bên đường... để Thế Vị vẽ, ghi lại.

Ở đó được khoảng một tháng, ông ghi lại những cảnh sinh hoạt của Bác, thế nhưng để vẽ bật lên thần thái của Bác sao khó quá. Cứ như vậy thời gian trôi đi, suốt những năm tháng chống Mỹ ác liệt, Thế Vị vẫn luôn mang bên mình những tư liệu đó.

Năm 1962, ông nghiên cứu sâu chất liệu sơn mài. Và từ năm 1963 - 1964, ông vẽ thể hiện hình ảnh Ông ké ở Pắc Bó bằng tranh sơn mài, với những chất liệu truyền thống như: vàng, bạc, sơn ta, vỏ trứng...

Những hình ảnh trong những lần gặp Bác luôn hiện lên trong cảm xúc sáng tạo của ông, và khoảnh khắc hoạt động của Bác được nghệ sĩ nhiếp ảnh Đinh Đăng Định ghi lại đã cho ông quyết định đưa hình Bác ngồi đọc báo vào tranh.

Thế nhưng khi vẽ song Thế Vị vẫn chưa hài lòng với bức tranh mình đã dồn nhiều tâm sức, ông lại dừng lại và tiếp tục nghiền ngẫm. Và câu hỏi làm gì để bức tranh mình vẽ được thỏa mãn sức sáng tạo nghệ thuật về Bác, luôn hiện trong tâm trí Thế Vị.

Tác phẩm đời người của lão họa sĩ

Năm 1987, sau khi nghỉ giảng dạy ở trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp, họa sĩ Thế Vị dồn tâm sáng tạo bức tranh Ông ké Kách mệnh về Pắc Bó năm 1941.

Thế nhưng phải đến năm 1994, ông mới đưa thêm điểm nhấn mới vào trong tranh đó là hình ảnh chị Kim Liên đưa cơm nước cho Bác Hồ. Cả bức tranh như quang cảnh đẹp, tấm lòng đồng bào Pắc Bó đã đùm bọc che chở cho Bác những ngày tiền khởi nghĩa. Sự nhiệt tâm, cẩn trọng sáng tạo của họa sĩ Thế Vị trong gần 40 năm với hàng trăm bức phác thảo, vẽ bức tranh sơn mài Ông ké Kách mệnh về Pắc Bó năm 1941 (khổ 83 cmx119 cm) đã được ghi nhận, bằng giải thưởng Huy chương bạc trong Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1995 (không có Huy chương vàng).

Cả cuộc đời họa sĩ Thế Vị, luôn dành niềm đam mê lớn nhất là vẽ những bức tranh cách mạng.

Khi xem những bức họa của ông như: Tây Nguyên tiễn người tập kết ra miền bắc, Chuẩn bị bộc phá đánh đồi A1, Hào khí vây hãm địch ở trận Điện Biên, Lòng dân Tây Nguyên... ai cũng cảm nhận đó là "chiếc cầu nối giữa hiện tại và quá khứ".

Tài năng hội họa của Thế Vị không chỉ được công chúng ghi nhận mà ông còn có 12 tác phẩm được trao giải thưởng cao quý nhất trong những lần tham dự. Song với chúng tôi, chỉ riêng bức tranh - Ông ké Kách mệnh về Pắc Bó năm 1941 cũng đủ ghi nhận một tài năng hội họa của Thế Vị.