Vấn đề lũng đoạn thị trường đất đai được nhiều đại biểu đặt ra khi chất vấn Bộ trưởng. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) chất vấn về trốn thuế trong các giao dịch đất đai, dấu hiệu “bong bóng” bất động sản đang làm “rung lắc” thị trường.
Cùng với chất vấn về nguyên nhân, trách nhiệm để xảy ra tình trạng vừa qua, các đại biểu quan tâm đặt vấn đề có nên xử lý hình sự hành vi gây lũng đoạn thị trường bất động sản hay không?
Ngăn chặn hiện tượng đầu cơ
Bộ trưởng Trần Hồng Hà thừa nhận, thổi giá, đầu cơ đất đai là hiện tượng rõ ràng có thật. Trong điều kiện dịch Covid-19, người dân và doanh nghiệp gửi tài sản của mình vào đất và ai cũng nghĩ mình thành công khi giá đất tăng phi mã. Tuy nhiên, ở góc độ vĩ mô thì xu hướng người dân đầu tư vào đất đai là điều rất không tốt với nền kinh tế.
Do vậy, theo Bộ trưởng, Nhà nước phải điều tiết để ngăn chặn hiện tượng thổi giá, đầu cơ đất đai. Nhà nước cần kiểm soát được tính khả thi của các dự án đầu tư bất động sản, phải xác định được lộ trình để đưa các dự án này vào phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội.
Cùng với đó, việc quyết định đầu tư phát triển đô thị, bất động sản phải dựa trên cơ sở nhu cầu về nhà ở, không phải nhằm mục tiêu thu được tiền trong nhiệm kỳ này, nhiệm kỳ kia. Trong công tác quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị và xây dựng cũng rất quan trọng. Các quy hoạch này cần phải dựa trên cơ sở tính toán dự báo về nhu cầu của thị trường.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Đại Thắng (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên) đặt vấn đề, cử tri phản ánh hiện tượng bắt tay ngầm trong đấu giá đất ở một số nơi. Nhà đầu tư bỏ giá đấu thầu “trên trời” rồi âm thầm bỏ cọc làm nhiễu loạn thị trường, tạo ra sốt đất ảo. Làm rõ vấn đề này, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, trong đấu giá đất không chỉ có hiện tượng “thổi” giá, mà còn có hiện tượng “dìm” giá, “quân xanh, quân đỏ”.
Những vấn đề này không chỉ gây bức xúc trong dư luận, mà còn gây biến động thị trường bất động sản, làm thất thoát tài sản nhà nước, tạo mặt bằng giá đất mới gây rất nhiều hệ lụy cho nền kinh tế. Đặc biệt, tuy giá đất đó là giá ảo, nhưng lại có thể thế chấp ngân hàng để rút tiền thực, gây mất an ninh về tiền tệ.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng có một số quy định trong các văn bản pháp luật có liên quan chưa cụ thể. Đất đai là loại tài sản có giá trị tài nguyên khác biệt, nên cần có phương pháp, trình tự đấu giá khác, chắc chắn hơn. Điều kiện các doanh nghiệp tham gia đấu giá đất đai cũng chưa cụ thể, nhất là về thể hiện năng lực của doanh nghiệp.
Xác định rõ tính chất sai phạm
Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường nêu rõ, người đấu giá đẩy giá biết sơ hở về chính sách, không bị xử lý hình sự nên mới “vận dụng”. Muốn xử lý hình sự hành vi này thì phải bổ sung chế tài để xác định thế nào là cố tình lợi dụng.
Về giải pháp xử lý, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, chế tài về kinh tế là rất quan trọng, phải đủ để người ta thấy nếu làm việc này thì không còn hiệu quả kinh tế. Việc thẩm định hồ sơ đấu giá chỉ trong 15 ngày là chưa đủ. Việc thẩm định cần được tiến hành một cách rất căn cơ, thông qua ngân hàng, hồ sơ đất đai, thông qua hồ sơ lý lịch của các nhà đấu giá.
Nêu vấn đề quan tâm, đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ (Đoàn đại biểu Quốc hội Quảng Nam) phân tích, nếu có dấu hiệu như lũng đoạn, có âm mưu lừa dối, lừa đảo để tăng giá trị đất từ đó vay ngân hàng, chiếm dụng tiền của ngân hàng, hơn nữa là âm mưu phá hoại nền kinh tế đất nước thì tại sao không xử lý hình sự? Phải xử lý thật nghiêm khắc thì mới chấm dứt được tình trạng lũng đoạn như hiện nay.
Đồng tình với đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Xuân (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk) nêu thực tế một doanh nghiệp sẵn sàng bỏ cọc và chịu phạt 588,7 tỷ đồng, nhưng theo tính toán của các chuyên gia thì mức chịu phạt có thể lên tới 4.900 tỷ đồng, thậm chí đến 73.500 tỷ đồng. Như vậy, thiệt hại từ hành vi bỏ cọc gây ra là rất lớn nên phải xử lý nghiêm, thậm chí là xử lý hình sự.
Trao đổi về quan điểm của Bộ trưởng Trần Hồng Hà và nhiều đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phân tích, hình sự hóa nghĩa là quan hệ dân sự hoặc quan hệ hành chính, nhưng bị biến thành quan hệ hình sự.
Trong việc đấu thầu, bỏ cọc cụ thể vừa qua thì sau khi rà soát, xem xét, xử lý, nếu cơ quan chức năng thấy có vi phạm về hành chính thì sẽ xử lý theo pháp luật về hành chính; nếu chỉ là quan hệ dân sự thì xử lý theo pháp luật về dân sự; nhưng nếu có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan chức năng sẽ xử lý theo pháp luật hình sự.
Chủ tịch Quốc hội cho rằng, quan điểm của Bộ trưởng Trần Hồng Hà và các đại biểu Quốc hội không có mâu thuẫn. Vấn đề chỉ là trong quá trình xem xét xử lý, nếu cơ quan chức năng thấy sai phạm ở quan hệ dân sự, hành chính hay hình sự thì xử lý theo pháp luật của quan hệ đó.
Trước phiên chất vấn về lĩnh vực tài nguyên và môi trường tại phiên họp thứ 9, Bộ trưởng Trần Hồng Hà đã có báo cáo số 18/BC-BTNMT, trong đó có nội dung làm rõ trách nhiệm và giải pháp ngăn chặn tình trạng lợi dụng nâng giá tại phiên đấu giá đất với mức vượt xa giá trị của thị trường để đẩy giá đất các khu vực lân cận nhằm trục lợi cá nhân...
Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, việc đấu giá quyền sử dụng đất được điều chỉnh bởi các quy định của pháp luật về đất đai, pháp luật về đấu giá tài sản, pháp luật về quản lý thuế và liên quan đến trách nhiệm quản lý của Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng chỉ rõ thực tiễn một số địa phương đã xuất hiện hiện tượng “cò đấu giá”, “quân xanh-quân đỏ”, để lộ thông tin về người đăng ký tham gia đấu giá trước khi cuộc đấu giá diễn ra và tình trạng “xã hội đen” đe dọa cá nhân, tổ chức tham gia đấu giá phải xin rút hồ sơ.
Có hiện tượng bỏ giá rất cao một số lô đất rồi bỏ cọc nhằm gây hiệu ứng tạo mặt bằng giá ảo để mua đi, bán lại nhiều lô đất đã trúng đấu giá khác hoặc bán ra các lô đất đã gom trong khu vực nhằm thu lợi. Một số nơi có hiện tượng thông đồng giữa tổ chức tư vấn định giá với người tham gia đấu giá để “dìm giá”...
Trước thực trạng trên, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề ra một số giải pháp khắc phục. Đó là, cần thống nhất về mặt nhận thức trong công tác định giá đất. Giá đất trúng đấu giá là giá đặc thù, cá biệt. Do đó, cần cân nhắc kỹ khi coi giá đất trúng đấu giá là thông tin đầu vào để xác định giá đất cụ thể.
Cần sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan liên quan. Bộ Tư pháp với trách nhiệm là cơ quan giúp Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đấu giá tài sản chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về đấu giá quyền sử dụng đất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về đấu giá, có yếu tố trục lợi trong đấu giá quyền sử dụng đất. Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo rà soát các tổ chức tín dụng cho các nhà đầu tư vay tiền tham gia đấu giá đất để bảo đảm an toàn tín dụng.
Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo làm tốt công tác xác định giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất bảo đảm sát giá thị trường; quản lý chặt chẽ đối với hồ sơ đấu giá…
(Báo cáo của Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà)
