Người đã qua Pháp và nhiều nước thuộc nhiều châu lục để sau 30 năm trở về Tổ quốc, trực tiếp lãnh đạo nhân dân Việt Nam đứng lên giải phóng dân tộc thoát khỏi ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đế quốc, giành độc lập, tự do cho đất nước.
Lịch sử Đảng bộ cảng Sài Gòn ghi rõ, trong thời Pháp thuộc, cảng Sài Gòn là thương cảng có quy mô bậc nhất tại Đông Dương và là hải cảng đứng thứ bảy thuộc Pháp về mặt khối lượng hàng hóa lưu thông. Cảng Sài Gòn là một trong những nơi có tổ chức của Công hội đỏ và tổ chức Đảng hoạt động sớm nhất ở Nam Kỳ.
Ông Lâm Sơn Náo, công nhân cảng Sài Gòn, là chiến sĩ biệt động Sài Gòn từng đánh tàu USS Card của Mỹ, nhớ lại, ngay từ những ngày đầu thống nhất đất nước, cán bộ, công nhân viên (CB,CNV) cảng Sài Gòn đã nhanh chóng xây dựng bộ máy quản lý, tiến hành nạo vét, khai thông thêm luồng lạch, phá chướng ngại vật, sửa chữa cầu bến, kho tàng, phương tiện xếp dỡ... để đi vào hoạt động bình thường. Ngày 13-5-1975, chiếc tàu đầu tiên mang tên Sông Hương (tải trọng 10 nghìn tấn) từ miền bắc vào đã cập bến cảng Sài Gòn. Tiếp đó là tàu Đồng Nai từ cảng Hải Phòng đưa hàng trăm cán bộ và chuyển hàng nghìn tấn hàng hóa vào miền nam. Ngày 7-6-1976, cảng đã đón tàu International trọng tải 20 nghìn tấn của Liên Xô (trước đây) chở hàng viện trợ cho nước ta.
Năm 1976, hàng chục nghìn lượt tàu đã ra vào cảng Sài Gòn, trong đó tàu có trọng tải lớn nhất là 30 nghìn tấn, dài 200 m đã cập cầu cảng Sài Gòn an toàn. Cùng với những chuyến tàu đến, những chuyến tàu đi từ cảng Sài Gòn đã chở gạo, sắt thép, xi-măng… ra bắc. Ngay trong năm đầu tiên đất nước thống nhất, sản lượng hàng hóa thông qua cảng Sài Gòn đã đạt 1,1 triệu tấn.
Phó Bí thư Đảng ủy Cảng Sài Gòn Lê Văn Sơn cho biết: “Thể theo tình cảm và nguyện vọng của CB,CNV cảng Sài Gòn, với lòng tôn kính và niềm tự hào được sống và làm việc nơi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, Đại hội Đảng bộ cảng Sài Gòn lần thứ 2 (năm 1980) đã ra nghị quyết lấy ngày 5-6 hằng năm làm “Ngày Truyền thống công nhân cảng Sài Gòn”.
Từ năm 1986, theo chủ trương đổi mới của Đảng, cảng Sài Gòn chuyển dần sang chế độ hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa. Cảng đã xóa bỏ hàng loạt hình thức quản lý trung gian và thành lập các xí nghiệp thành viên, trao quyền chủ động cho từng giám đốc xí nghiệp. Các phòng, ban cũng được tinh giản gọn nhẹ, bảo đảm sự quản lý và vận hành có hiệu quả hơn. Giai đoạn 1989-1991, cảng Sài Gòn đã mạnh dạn áp dụng các hình thức hoạt động mới, đổi mới cơ chế sản xuất, kinh doanh, chi trả lương theo hao phí lao động dưới các hình thức khoán... Cảng Sài Gòn đã hoàn thành nhiệm vụ được giao, bảo đảm nghĩa vụ nộp ngân sách, kinh doanh có lãi, nâng dần đời sống của CB, CNV, tích lũy vốn, phát triển quy mô doanh nghiệp ngày càng lớn mạnh. Đến năm 1996, sản lượng hàng hóa thông qua cảng Sài Gòn đạt 7,3 triệu tấn, gấp hơn ba lần sau mười năm không ngừng đổi mới quản lý, cải tiến kỹ thuật công nghệ, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.
Hiện nay, cảng Sài Gòn vẫn giữ vai trò là thương cảng có quy mô lớn nhất trong hệ thống cảng biển của Việt Nam với hơn 3.000 m cầu cảng nằm dọc theo sông Sài Gòn và sông Cái Mép - Thị Vải cùng hệ thống kho bãi, trang thiết bị, công nghệ khá hoàn chỉnh, đã được tổ chức BVQI cấp chứng chỉ ISO 9001:2000 vào năm 2004 về khai thác và cung ứng dịch vụ công-ten-nơ. Đây cũng là cảng duy nhất của nước ta có thể tiếp nhận làm hàng cùng một lúc đến 30 tàu biển. Đội ngũ nhân lực ngày càng vững mạnh hơn do được đào tạo chính quy, hiện đại và nhất là được tham gia các khóa học tập, huấn luyện của những cơ quan, tổ chức có uy tín bậc nhất trong lĩnh vực hàng hải toàn cầu.
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cảng Sài Gòn Lê Công Minh cho biết, thực hiện chiến lược phát triển kinh tế biển của quốc gia, cảng Sài Gòn đã liên kết với những tập đoàn hàng hải mạnh của thế giới là PSA - Xin-ga-po, SSA Marine - Hoa Kỳ, Maersk A/S - Đan Mạch để xây dựng ba cảng hiện đại tại khu vực Cái Mép - Thị Vải (thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) với 2.000 m chiều dài cầu cảng có năng lực xếp dỡ hơn 3,5 triệu tấn hàng hóa/năm. Tiếp đó, theo định hướng phát triển của TP Hồ Chí Minh cũng như của ngành hàng hải quốc gia, cảng Sài Gòn - Hiệp Phước (huyện Nhà Bè) cũng đã được khởi công xây dựng với diện tích 100 ha, tổng chiều dài bến 1.800 m, năng lực thông qua khoảng 18 triệu tấn hàng hóa/năm. Hiện nay, cảng Sài Gòn - Hiệp Phước đã đưa vào khai thác tạm 200 m cầu cảng đầu tiên và hai bến phao, hiện đang tiếp tục tích cực tìm nguồn vốn để sớm hoàn tất giai đoạn 1, di dời khu cảng Nhà Rồng Khánh Hội.
Cho dù sẽ di dời vì sự phát triển chung, cảng Sài Gòn - nơi có Bến Nhà Rồng đã từng in dấu chân Người vẫn mãi mãi là niềm tự hào của các thế hệ CB, CNV cảng Sài Gòn, của nhân dân TP Hồ Chí Minh và cả nước…
