Bên dòng Xà No

ND - Ở Hậu Giang, hơn 100 năm kể từ khi ra đời, nay kênh xáng Xà No mới có được diện mạo như hôm nay, vì một dải bờ kè dài hàng chục cây số chạy qua đã làm cho dòng kênh thêm quyến rũ.

Rồi cầu Cái Tư vượt sông Cái Lớn, bắt vào vùng sâu Kiên Giang. Rồi hàng loạt dự án hợp tác về phát triển kinh tế - xã hội đã được ký kết sẽ khiến "Ðàn sáo Hậu Giang" bay cao, bay xa...

Sáng sớm, mưa tháng 5 vẫn nặng hạt nhưng Ba Tài, dân cố cựu tại thị xã Vị Thanh vẫn kéo tôi ngồi lên Honda chở ra điểm khởi đầu của công trình bờ kè kênh xáng Xà No. Một hàng cột i-nốc sáng loáng sát mép kênh nối với phần sân lót gạch rộng 5-7 m, cây cảnh, tiểu đảo, hệ thống đèn chiếu sáng, cầu thang lên xuống sông... chạy dài ven dòng Xà No rất bắt mắt, hữu tình. 4.980 m chiều dài, 8-12,5 m chiều rộng vỉa hè đi qua các phường men theo quốc lộ 61 đã hoàn thành ở giai đoạn 1.

"Ðoạn kè này vừa khánh thành sáng 1-5. Trước đây, ven hai bờ là những căn nhà ổ chuột, cây cối mọc um tùm, dọc mép kênh  lều bều rác thải rất nhếch nhác. Có bờ kè bê-tông phẳng lỳ người dân thả bộ hóng mát, vui chơi giải trí, tập dưỡng sinh vui lắm. Dọc đường Trần Hưng Ðạo còn khánh thành một loạt công trình dân sinh như  chợ mới Vị Thanh, Công viên 2-9...". Thị xã khác trước quá nhiều...

Ngày trước, kênh xáng Xà No nối Hậu Giang qua vịnh Xiêm La, xuyên qua vùng đất tốt và to rộng giữa nhánh sông Cái Lớn và rạch Cần Thơ (nhánh sông Cái Lớn nơi ấy gọi là Rạch Cái Tư). Vàm Xáng (vàm của kênh Xáng) là nơi kênh Xà No khởi đầu bên phía Cần Thơ. Ngã ba này trở nên tấp nập, ghe, xuồng đậu để chờ con nước thuận lợi mà qua Rạch Giá hay ra chợ Cần Thơ.

"Ngày nay, trước sự tăng trưởng và hội nhập kinh tế kênh xáng Xà No càng quan trọng hơn (hơn 600 lượt phương tiện/ngày); vẫn là một trong những tuyến giao thông thủy huyết mạch nối Cần Thơ - Hậu Giang - Kiên Giang - Bạc Liêu - Cà Mau để vận chuyển hàng hóa, nông sản đi khắp châu thổ sông Cửu Long, nối với TP Hồ Chí Minh sang Cam-pu-chia, cho nên được Chính phủ rất quan tâm đầu tư, nâng cấp" - Giám đốc Sở Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Liên Khoa khẳng định.

Nhiều năm nữa, đặc biệt vùng tây sông Hậu, hơn 60% khối lượng hàng hóa của khu vực này vẫn theo dòng kênh này trên những ghe tàu. Những vùng đất ven kênh Xà No vẫn ôm ấp, lắng đọng phù sa nhiều nhất, tạo ra những vùng chăn nuôi, trồng trọt mang lại thương hiệu (khóm Cầu Ðúc, cá thác lác...), hiệu quả kinh tế cao nhất.

Trên tuyến đường Trần Hưng Ðạo nối dài, anh Hương, công nhân Công ty 299 cùng một nhóm thợ đang miệt mài thi công, vui vẻ kể: Xong giai đoạn 1, tôi cùng anh em tiếp tục tham gia công trình; chiều rộng bờ kè đoạn này những 10 m nối với phần đường rộng 32 m; cứ ba ngày là tụi tôi xong một hố ga.

Dự án bờ kè kênh xáng Xà No chia làm hai giai đoạn với tổng số vốn đầu tư hơn 564 tỷ đồng. Giai đoạn 2 (tổng chiều dài 13.675 m, đi qua thị xã Vị Thanh và hai huyện Vị Thủy, Châu Thành A trong thời gian từ năm 2007 đến 2010), mới triển khai nhưng tiến độ thi công rất nhanh, đã cơ bản hoàn thành 3/14 gói thầu. Khả năng sẽ kết thúc toàn bộ công trình  bờ kè Xà No trước dự định.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hậu Giang Nguyễn Văn Ðồng nói cho biết, đây là "công trình trăm năm" với hệ thống dàn chịu lực rất cao. 173 hộ dân trong dự án cùng đồng thuận, đấu thầu rộng rãi, chọn đơn vị đúng năng lực là nguyên nhân chính đẩy nhanh tiến độ của công trình.

Kênh Xà No là một trong ba điểm sạt lở lớn của tỉnh Hậu Giang (cùng khu vực Ngả Sáu, Ngả Bảy). Dự án kè bờ Xà No không chỉ chống sạt lở, "nhà nhảy sông", khắc phục tình trạng xây cất trái phép lấn chiếm mặt nước, bảo đảm an toàn giao thông thủy mà còn tạo bước đột phá về chỉnh trang đô thị, môi trường cảnh quan, phục vụ dân sinh... rất thiết thực của Hậu Giang. Nhiều dự án "ăn theo" công trình của người dân dọc kênh xáng Xà No đã nhen nhóm đầy hứng khởi.

Bà Trần Văn Thời, 57 tuổi ở phường 5 thị xã Vị Thanh có quán nước sát bờ kè đang thi công thông báo giá đất nơi đây sẽ ngày càng cao, cho nên người dân xây nhà tầng hoặc "ém" lại, không mua bán sang nhượng; những hộ bị giải tỏa được tái định cư ngay.

Ðồng chí Nguyễn Liên Khoa, Giám đốc Sở GTVT Hậu Giang chỉ sang bên kia kênh xáng: "Bờ bên đó đã quy hoạch xây trụ sở các ban Ðảng, phía bên này là cơ quan chính quyền, trung tâm hội nghị - thông tin, tỉnh đội, khu dân cư... Tại khu vực hai bờ sẽ nối với nhau bằng cầu Xà No vừa khởi công. Song song bờ kè, phía bên trong sẽ là tuyến đường tây sông Hậu nối với thành phố Cần Thơ, vừa phá thế độc đạo vừa giảm gần 20 km so với hiện nay".

Chính sức dân cùng sự quyết tâm của lãnh đạo Hậu Giang đã khoác "áo mới" cho tuyến kênh này. Nhờ đó, Hậu Giang đã tạo ra nhiều điều ngỡ ngàng về chỉ số tăng trưởng, về thu hút đầu tư, xây dựng hạ tầng, xóa đói, giảm nghèo... Thật mừng khi chính anh chạy xe ôm Ba Tài cũng nhận thấy, tự hào về sự chuyển mình của quê hương mình. Anh khoe rằng trong dịp kỷ niệm 30-4 vừa qua, ngoài bờ kè Xà No còn có một loạt công trình dân sinh tầm cỡ đã đưa vào sử dụng như đường tây sông Hậu, nhà khách, chợ, Ngân hàng cổ phần Liên Việt...

Thị xã Vị Thanh, tỉnh lỵ của Hậu Giang mới nằm ngay trung tâm hai tiểu vùng tây sông Hậu và bán đảo Cà Mau, giáp với các huyện vùng sâu của tỉnh Cần Thơ, Sóc Trăng, Kiên Giang, Bạc Liêu. Ðây cũng là đầu mối giao thông thủy - bộ quan trọng: quốc lộ 61, tỉnh lộ 933 sang huyện Giồng Riềng - Gò Quao của Kiên Giang, tỉnh lộ 932 qua Vàm Xáng nối với Cần Thơ, tỉnh lộ 931 nối với Thạnh Trị - Sóc Trăng rồi tuyến kênh xáng Xà No có thể lưu thông dễ dàng từ Cần Thơ đi Vị Thanh, đến Rạch Giá, Hà Tiên, Cà Mau...

Sau giải phóng, có thời gian khá dài nhiều người đã ngậm ngùi cho một "thị xã bị lãng quên". Từ năm 1975 đến 1999, qua ba lần tách nhập, điều chỉnh ranh giới hành chính khiến quy mô và tốc độ phát triển bị chững lại; công tác quy hoạch, xây dựng bị buông lỏng, bộ mặt đô thị bị xuống cấp. Tỉnh lộ 61 nối Cái Tắc với Vị Thanh lắc lư như cánh võng và con phà Cái Tư sang Kiên Giang ì ạch trên sóng nước những năm đó là nỗi ám ảnh khôn nguôi cho một vùng sâu căn cứ cách mạng thuở trước.

Ðể có được niềm vui "dân sinh" đó, lại nghĩ đến sự hy sinh, chịu đựng của một lớp cán bộ Hậu Giang. Ðó là Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Phong Quang xách cặp đi khắp nơi vận động đầu tư. Ðó là Chánh văn phòng Tỉnh ủy Lê Thanh Hải nằm giường xếp ngay trong phòng làm việc, chín ban, ngành cấp tỉnh "chen vai thích cánh" trong khu công vụ 406, rất đông cán bộ "một cảnh, hai quê, ăn bụi, ngủ bàn, làm việc đứng"...

Chỉ ít năm nữa, Hậu Giang sẽ vụt trở mình. Cầu Cái Tư đã vượt sông Cái Lớn, bắt vào vùng sâu Kiên Giang. Hàng loạt dự án hợp tác về phát triển kinh tế - xã hội với các tỉnh, thành phố; các viện nghiên cứu, các trường đại học đã được ký kết. Chỉ có bây giờ, qua hơn trăm năm, dòng Xà No mới có cơ hội in trong mình nó vóc dáng một đô thị mới, hiện đại, đầy quyến rũ.