Bảo tàng nông cụ Khmer dưới chân núi Họa Long Sơn

Câu chuyện dưới chân Họa Long Sơn

Vào Tết Chôl Chnăm Thmây năm nay, tôi có dịp về thăm huyện miền núi Tri Tôn, nơi có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống, là một trong những dân tộc gắn bó lâu đời nhất cùng bà con người Kinh khai hoang mở đất. Do tập tục sinh hoạt, bà con Khmer thường chọn các vùng đất ven chân núi để hình thành các phum, sóc. Mỗi phum, sóc là nơi quần tụ hàng trăm nóc nhà, biệt lập với nhau, có khi là giữa ruộng đồng bao la, lúc lại dưới chân núi, mỗi phum, sóc như vậy lại có một ngôi chùa do chính bà con cùng nhau đóng góp công sức xây dựng. Qua bãi khai thác đá, chúng tôi rẽ vào con đường nhỏ dân sinh dẫn vào chùa Sà Lôn, chị Neáng Oanh, một người dân thuộc sóc Sà Lôn cho biết: “Đường láng nhựa đẹp vầy là do Hòa thượng Chau Sơn Hy, sãi cả chùa Sà Lôn kêu gọi bà con đóng góp để làm đó. Trước bụi bặm lắm, bây giờ đi vô sóc sướng rồi. Mà chú nhà báo tìm thầy để viết về vụ khắc cây hay cái bảo tàng nhỏ để mấy cái vật dụng bằng gỗ. Nó hay lắm đó, cứ vài bữa là tui vô coi, được Hòa thượng chỉ nghe sướng lắm!”. Cái cách bắt chuyện đậm chất dân dã, bình dị của chị Neáng Oanh khiến tôi càng hứng thú hơn tìm đến chùa để tận mắt được nhìn thấy bảo tàng nhỏ ấy.

Trời đã quá trưa, nắng đã lên đến đỉnh đầu, được sự giới thiệu ngắn gọn của ông Chau Kuon, nguyên Trưởng Ban nhân dân ấp Sà Lôn, Hòa thượng Chau Sơn Hy vui vẻ tiếp chuyện. Ông nói: “Chuyện ra đời bảo tàng nhỏ này cũng khá bất ngờ. Ngày trước, tôi thích đục đẽo gốc cây cổ thụ để làm tượng, bàn ghế. Khi số lượng nhiều lên thì tôi xây nhà để trưng bày, thêm nữa, trong những lần đi xuống nhà dân, thấy nhiều vật dụng gắn bó với đời sống của bà con Khmer không còn dùng, bỏ vứt tùm lum cho nên tôi xin về chỉnh sửa rồi trưng bày, lưu niệm. Từ một vật dụng thường ngày của bà con rồi hai, ba vật dụng, tôi kêu gọi mọi người nhà nào có vật dụng không dùng đến thì mang đến chỗ tôi để lưu giữ, vậy là bảo tàng hình thành một cách rất tự nhiên như vậy”.

Lưu giữ nền văn minh lúa nước Khmer Nam Bộ

Dẫn tôi thăm bảo tàng, Hòa thượng Chau Sơn Hy cho biết: “Những ngày lễ, Tết của dân tộc Khmer, nhưng đông nhất là Tết Nguyên đán, thanh niên Khmer đi làm ăn xa về nhiều lắm. Các cháu về, đi viếng chùa là vô đây tham quan bảo tàng. Những lúc đó dẫu mệt nhưng tôi rất vui, dẫn mấy cháu đi chỉ dạy từng món đồ, công dụng và vai trò của nó trong đời sống bà con Khmer ngày xưa như thế nào. Mình dạy các cháu văn hóa dân tộc bằng trực quan vậy mà nhớ lâu, ý thức nhiều lắm". Một không gian văn minh, văn hóa lúa nước của bà con Khmer Nam Bộ được tái hiện sinh động. Đó là chiếc xe bò đua bằng gỗ, có tuổi thọ hơn 120 năm vẫn còn bóng đẹp được ông Chau Him hiến tặng, đây là chiếc duy nhất còn sót lại trong vùng vì ngày nay, loại hình đua xe bò này đã không còn được tổ chức, cho nên chiếc xe bò đua này vô cùng quý giá. Rồi bộ cày, bừa có tuổi thọ cả trăm năm, là bộ năm chiếc cối gỗ, cả chày đủ kích cỡ bằng lõi gỗ giáng hương được xem là bộ chày cối độc đáo nhất trong cộng đồng Khmer An Giang vẫn còn nguyên bản được Hòa thượng mang về từ năm 2009 và còn nhiều vật dụng khác nữa…

Khi được hỏi về những mong muốn của mình để bảo tàng nhỏ phát triển, Hòa thượng bày tỏ: Tôi vẫn luôn tâm niệm rằng việc phát triển bảo tàng chính là để người dân hiểu hơn về nét văn hóa của dân tộc mình, qua đó sẽ góp phần giáo dục truyền thống cho bà con Khmer ở An Giang nói riêng và cả ở
Nam Bộ.