Không chỉ là một trong những vấn đề quan trọng, mà "BHXH đa tầng" còn là khái niệm khá mới, được xem là bước đi căn bản trong cải cách hệ thống BHXH tại Việt Nam thời gian tới. Thực tế, trên thế giới chưa có khái niệm thống nhất về BHXH đa tầng, một số tổ chức quốc tế mới đưa ra các khái niệm, như sàn an sinh xã hội của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), hệ thống hưu trí đa trụ cột của Ngân hàng Thế giới (WB) hoặc hệ thống hưu trí đa tầng của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) để khuyến nghị các quốc gia xây dựng hệ thống chính sách an sinh xã hội nói chung và BHXH nói riêng.
Với Việt Nam, những nội hàm của BHXH đa tầng đã được đề cập khá rõ tại Nghị quyết 28-NQ/TW. Theo đó, hệ thống hướng tới bao gồm ba tầng cơ bản là: Trợ cấp hưu trí xã hội; BHXH cơ bản, bao gồm BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện; bảo hiểm hưu trí bổ sung.
Cụ thể, tại "tầng 1" - Trợ cấp hưu trí xã hội, ngân sách nhà nước sẽ cung cấp một khoản trợ cấp cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc BHXH hằng tháng; có chính sách huy động các nguồn lực xã hội đóng thêm để các đối tượng này có mức hưởng cao hơn; điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp khả năng của ngân sách.
Bên cạnh đó, "tầng 2" sẽ bao gồm BHXH bắt buộc (với các chế độ hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, ốm đau, thai sản, thất nghiệp) dựa trên đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động. BHXH tự nguyện (với các chế độ hưu trí, tử tuất hiện nay, từng bước mở rộng sang các chế độ khác) dựa trên đóng góp của người lao động không có quan hệ lao động. Với BHXH tự nguyện, Nghị quyết cũng nêu rõ sự hỗ trợ phù hợp từ ngân sách nhà nước cho nông dân, người nghèo, người có thu nhập thấp, lao động khu vực phi chính thức để mở rộng diện bao phủ...
Cuối cùng là "tầng 3"- bảo hiểm hưu trí bổ sung, là chế độ hưu trí tự nguyện theo nguyên tắc thị trường, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.
Có thể thấy, nội dung hệ thống BHXH đa tầng dù không đồng nhất với những khái niệm đã có trên thế giới, nhưng đã hướng đến những mục tiêu trong xây dựng hệ thống an sinh xã hội mà các tổ chức quốc tế đưa ra; đồng thời phù hợp mục tiêu tăng trưởng bao trùm, nâng cao chất lượng an sinh đang được Ðảng, Nhà nước và dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.
Thực tế, những năm gần đây, Việt Nam luôn chú trọng phát triển hệ thống BHXH đa dạng và linh hoạt thông qua việc mở rộng các hình thức BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện; thực hiện thêm chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Mặc dù vậy, việc thực hiện chính sách vẫn còn những "khoảng trống" và chưa có sự kết nối chặt chẽ với các chính sách an sinh xã hội khác để BHXH thật sự trở thành trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Ðến nay, ở nước ta mới chỉ có khoảng 47% số người hết tuổi lao động có lương hưu, BHXH hằng tháng, trợ cấp xã hội và trợ cấp ưu đãi người có công hằng tháng. Bởi vậy, để thúc đẩy việc tham gia BHXH; tạo điều kiện cho người lao động có thu nhập cao chọn hình thức bảo hiểm phù hợp, qua đó chia sẻ một phần tới các đối tượng khó khăn khác; đồng thời hướng tới mục tiêu bảo hiểm hưu trí toàn dân, để mọi người dân khi hết tuổi lao động đều có lương hưu.
Theo đánh giá của các chuyên gia, thông qua BHXH đa tầng, mục tiêu BHXH toàn dân có thể sẽ về đích sớm hơn. Ðiều đó sẽ có ý nghĩa rất lớn trong bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao đời sống người dân.
