Nước ngầm nhiều tỉnh đồng bằng sông Hồng nhiễm Asen
Nghiên cứu ban đầu cho thấy có hàm lượng Asen cao trong nước ngầm ở một số vùng của Việt Nam. Trước những nguy hiểm tiềm tàng do Asen, UNICEF đã tiến hành khảo sát ở Việt Nam để làm sáng tỏ phạm vi, quy mô và bản chất của vấn đề Asen.
Nghiên cứu về Asen được tiến hành ở Việt Nam trước khi hàm lượng cao Asen trong nước được phát hiện ở Bangladesh. Tuy nhiên khi đó vấn đề này chưa được quan tâm đầy đủ vì khối lượng mẫu nhỏ và tỷ lệ ô nhiễm phát hiện thấp. Sau sự phát hiện một số lớn những giếng khoan bị nhiễm Asen ở Bangladesh vào giữa những năm 90 (thế kỷ 20), Việt Nam lại tập trung vào vấn đề này vì những điều kiện địa chất giữa Bangladesh và các vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long của Việt Nam rất giống nhau.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy châu thổ sông Hồng có nhiều giếng khoan có hàm lượng Asen vượt quá tiêu chuẩn hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Những vừng bị nhiễm nghiêm trọng nhất là phía nam Hà Nội, Hà Nam, Hà Tây, Hưng Yên, Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình và Hải Dương. Ở đồng bằng sông Cửu Long, các nhà khoa học cũng phát hiện nhiều giếng khoan có nồng độ Asen cao nằm ở các địa phương thuộc tỉnh Đồng Tháp và An Giang.
Khảo sát ngẫu nhiên tại 12 tỉnh với 12.461 giếng khoan ở các tỉnh Thái Nguyên, Quảng Ninh, Hà Tây, Hải Dương, Hưng Yên, Nam Định, Hà Nam, Thừa Thiên-Huế, TP Hồ Chí Minh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, TS Nguyễn Thị Phương Thảo - Viện Công nghệ Môi trường (Viện khoa học và Công nghệ Việt Nam), cho biết những số liệu thu thập được cho thấy sự ô nhiễm Asen ở miền bắc phổ biến hơn và cao hơn miền nam.
Như vậy có thể nhận định vùng đồng bằng sông Hồng có lý do để lo ngại về mức độ ô nhiễm Asen. Tại đồng bằng sông Cửu Long, Đồng Tháp, An Giang có dấu hiệu ô nhiễm cao ở một số nơi. Đáng mừng là TP Hồ Chí Minh, Long An và Tây Ninh chưa phát hiện thấy dấu hiệu ô nhiễm Asen. Tuy nhiên, do sự phát triển mạnh của các khu công nghiệp và nông nghiệp cũng như việc sử dụng ngày càng nhiều thuốc trừ sâu, sự tăng nhanh số giếng khoan gia đình và những nét giống nhau với vùng châu thổ phía bắc sẽ đặt ra những vấn đề cần nghiên cứu sâu sắc hơn nữa về độ ô nhiễm Asen tại các tỉnh, thành chưa có dấu hiệu ô nhiễm.
Asen ảnh hưởng đến sức khỏe con người như thế nào?
| Người bị nhiễm Asen ở mức độ thấp sẽ có những biểu hiện như mệt mỏi, buồn nôn và nôn, hồng cầu và bạch cầu giảm, rối loạn nhịp tim, mạch máu bị tổn thương, ảnh hưởng đến thai nhi khi phụ nữ mang thai (có thể gây sảy thai). Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm các bệnh do Asen gây ra và khả năng trao đổi chất của cơ thể chưa hoàn toàn phát triển. Những triệu chứng đầu tiên của nhiễm độc Asen mãn tính được biểu hiện từ những thay đổi sắc tố da như phát sinh các điểm tối hay trắng ở thân trên đến da trở nên bị sừng hóa, thường ở lòng bàn tay và bàn chân, sau đó nứt ra thành những vết thương hở miệng sớm muộn cũng trở thành hoại tử và cuối cùng là phải cắt cụt. |
TS Nguyễn Huy Nga - Cục phó Cục Y tế dự phòng và phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), cho biết ở Việt Nam chưa có những ca nhiễm Asen được báo cáo chính thức. Tuy nhiên một khảo sát mới đây có tên "Khảo sát ngẫu nhiên nhằm xác định những trường hợp có khả năng bị ảnh hưởng sức khỏe do Asen ở ba xã Hòa Hậu, Vĩnh Trụ, Bồ Đề tỉnh Hà Nam" do Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường tiến hành đã phát hiện những điều khiến các nhà khoa học phải giật mình sửng sốt. Nghiên cứu bao gồm sự phân tích dịch tễ học đối với người dân tại ba xã nơi có nồng độ Asen trong nước ngầm cao. Khám lâm sàng cho 650 người ở cùng cộng đồng và xét nghiệm cận lâm sàng (xét nghiệm tóc, nước tiểu, máu, điện tâm đồ, siêu âm) và lựa chọn 100 người ngẫu nhiên trong số những người đã được khám lâm sàng cho thấy ở ba xã này, mức độ mắc bệnh lớn hơn so với mức trung bình ở Việt Nam.
Theo đó, các bệnh da tỷ lệ mắc là 28,3% so với mức trung bình toàn quốc là 3-5%. Tỷ lệ ung thư cũng ngang như tỷ lệ trung bình quốc gia với một sự khác nhau đáng chú ý. Tại ba xã này, tỷ lệ ung thư các bộ phận tiêu hóa và tiết niệu cao hơn các dạng ung thư khác. Đáng chú ý, trong số 31 trường hợp thiếu máu trong nhóm xét nghiệm cận lâm sàng có 28 trường hợp thiếu máu do liên quan đến nhiễm độc Asen mãn tính.
TS Nguyễn Huy Nga cho biết thêm ô nhiễm Asen ảnh hưởng đến hệ điều hành đa chức năng của con người như da, hệ thần kinh, hệ tim mạch... Ngoài ra Asen còn gây ra các bệnh ung thư và các ảnh hưởng tới gene khi tiếp xúc lâu dài qua ăn uống. Hiện nay khoảng 13,5% dân số (10 - 15 triệu người) đang sử dụng nước ăn từ nước giếng khoan. Đây là nguồn nước dễ bị nhiễm Asen. Ngộ độc Asen mãn tính thường xảy ra sau một thời gian phơi nhiễm dài đối với Asen qua việc sử dụng nước uống bị ô nhiễm. Do đó con người có thể bị mắc bệnh gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe như mụn loét, thối hoại và các dạng ung thư. Sau khoảng 12 năm, ung thư (bao gồm ung thư da, ung thư các bộ phận tiêu hóa, tiết niệu, gan) sẽ phát triển.
PGS, TS Nguyễn Khắc Hải (Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường), cho biết cách điều trị duy nhất hiện nay đối với nhiễm độc Asen là chấm dứt sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm. Như vậy có nghĩa là không cho cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng vì dùng nước bị ô nhiễm Asen để uống và nấu ăn. Nếu chấm dứt việc sử dụng nước bị nhiễm Asen trước khi phát sinh ung thư và thối hoại thì những triệu chứng của bệnh do nhiễm độc Asen có thể mất dần.
Trong trường hợp đã bị nhiễm độc Asen muốn giảm bớt các triệu chứng của bệnh do Asen, người bệnh cần được đảm bảo chế độ ăn uống thật tốt, giảm protein, bổ sung các vitamin để giúp cơ thể thải loại Asen nhanh hơn. Bên cạnh đó bệnh nhân có thể dùng thuốc giúp gan thải Asen ra khỏi cơ thể như thuốc DMPS và DMSA. Tuy nhiên phải có sự hướng dẫn của bác sĩ vì đây là những loại thuốc có nhiều phản ứng phụ.
