Bác Hồ và bộ quần áo trong lễ Tuyên ngôn

Ngày 23 - 8 - 1945, Hồ Chủ tịch về đến thôn Gạ (Phú Thượng, Hà Nội). Hôm sau Người được Trung ương và Thành ủy bố trí đến ở tại gác 2 số nhà 48 Hàng Ngang (là nhà của ông Trịnh Văn Bô - một thương gia yêu nước, cơ sở tin cậy của Cách mạng).

Về tới Hà Nội, Bác rất gầy yếu, sau những trận ốm và phải đi xa, tuy vậy các cán bộ chung quanh Bác vẫn thấy đôi mắt của Người luôn tỏa một thứ ánh sáng của trí tuệ.

Bà Trịnh Văn Bô (gọi theo tên chồng) - nữ chủ nhân của ngôi nhà 48 Hàng Ngang lịch sử cho biết: hành trang của Bác từ chiến khu về chỉ có một đôi dép cao-su nhãn hiệu con hổ trắng, chiếc quần soóc nâu, chiếc áo sơ mi ngắn tay, một chiếc can và chiếc mũ phớt bạc màu. Đêm đêm. Bác thức rất khuya đánh máy chữ. Chuông đồng hồ điểm 12 tiếng đèn bàn của Ông Cụ mới tắt, nhưng 5 giờ sáng đã thấy Ông Cụ tập thể dục ngoài ban công. Hàng ngày lúc 7 giờ, ông Vũ Đình Huỳnh đón Bác ra Bắc Bộ phủ làm việc đến chiều mới về 48 Hàng Ngang. Buổi tối Bác thường xuyên bận vì phải hội kiến với các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt...

Sau này bà Bô mới biết rằng khi tiếng đánh máy chữ vang lên trong đêm khuya ấy chính là lúc Bác Hồ đang thảo Bản hùng văn vô giá - Bản Tuyên ngôn lịch sử khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Thời gian này, Hà Nội đang chuẩn bị cờ, hoa và cả vũ khí cho ngày trọng đại sắp tới.

Giờ đây tuy đã 91 tuổi nhưng bà Bô vẫn còn nhớ rõ những năm tháng đẹp đẽ hào hùng đó, vào khoảng những ngày 26, 27 tháng 8, tức là khi đã ấn định Lễ tuyên ngôn vào 2-9-1945 anh em cán bộ mới sực nhớ ra cần phải trang bị mỗi người một bộ quần áo thật tươm lúc ra mắt trên lễ đài, đặc biệt là Hồ Chủ tịch. Đa số anh em từ chiến khu trở về, kể cả Bác cũng đều ăn mặc những đồ đã cũ sờn.

Bà Bô bồi hồi nhớ lại: "Lúc bấy giờ trong tủ của nhà chúng tôi có rất nhiều vải (vì là nhà buôn vải vóc), tôi lấy ra mấy súc kaki để may cho anh em. Ngoài ra, trong tủ cũng có hàng chục bộ quần áo khá sang trọng may sẵn mà nhà tôi chưa dùng nên tôi lấy ra cho các anh mặc tạm, ai mặc vừa bộ nào thì dùng bộ nấy, ông Phạm Văn Đồng, rồi ông Võ Nguyên Giáp... nhưng tầm người như Ông Cụ thì không hợp bộ nào cả...". Gần sát ngày lễ, ông bà Trịnh Văn Bô đã chọn riêng một loại vải kaki cốtlê của Anh rồi ông Vũ Đình Huỳnh - nguyên là thư ký lễ tân mang đến xin ý kiến Bác. Bác nói:

- Tôi mặc xuềnh xoàng thôi. Không len, dạ đắt tiền làm gì, cốt tươm tất giản dị, không phải cà vạt cổ cồn là tốt...

Ông Vũ Đình Huỳnh chợt nhớ tới một bức ảnh của một lãnh tụ Liên Xô nên ướm thử với Bác may theo kiểu áo đó cũng không có cà vạt mà vẫn trang trọng. Bác mỉm cười nói: "Nhưng mình có phải là người Nga đâu". Bác luôn học hỏi tinh hoa nhưng không chấp nhận bắt chước khuôn mẫu sẵn. Cuối cùng ông Vũ Đình Huỳnh mời ông Phú Thịnh là chủ hiệu may có tiếng ở phố Hàng Quạt tới và trình bày:

-Tôi có người nhà là cụ lý ở quê ra thăm Thủ đô, tôi muốn cắt vài bộ đồ cho cụ, nhờ anh cắt may kiểu áo bốn túi, mặc kín cổ khi có việc quan trọng, lúc thường nhật thì mở khuya áo thoải mái, đi giày đi dép đều hợp với cụ lý nhà tôi. Ông Phú Thịnh ngẫm nghĩ một lúc và dè dặt nói: "Tôi đã mường tượng ra kiểu áo ấy cho cụ lý rồi. Chỉ cần tính toán cái ve áo nhọn hay tù? Thôi được tôi sẽ lo liệu để có bộ áo hợp ý với cụ lý"

Hai hôm sau, ông Phú Thịnh đem hai bộ quân áo đến, cười ý nhị nói: "Tôi trộm nghĩ cụ lý này không phải là lý trưởng mà có lẽ là một cụ lý... khác thường" - ông Vũ Đình Huỳnh cười đáp lại tình cảm tinh tế của ông thợ may.

Hôm sau, lựa lúc Bác tập thể dục, tắm sáng xong, ông Vũ Đình Huỳnh đem bộ quần áo mới vào. Bác ướm thử, ngắm kỹ cổ áo và mỉm cười: "Được thế này là hợp với mình". Ông Vũ Đình Huỳnh lúc đó đã rất vui, và thầm mỉm cười nghĩ, chỉ trong vài ngày nữa, ông Phú Thịnh sẽ vô cùng sung sướng và ngạc nhiên khi biết "cụ lý" mà mình may quần áo cho lại chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đọc Tuyên ngôn độc lập tại vườn hoa Ba Đình để khai sinh ra một quốc gia mới - nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.