Xây dựng quy hoạch thu hút và sử dụng vốn ODA

Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) là một trong những nguồn vốn quan trọng bổ sung cho ngân sách nhà nước, góp phần phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội nước ta. Qua 11 hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ (CG) được tổ chức hằng năm, đến nay các nhà tài trợ quốc tế đã cam kết cung cấp ODA cho nước ta với tổng lượng đạt 25,43 tỷ USD. Các cam kết này đã được hợp thức hóa bằng những hiệp định về ODA trị giá 19,6 tỷ USD, tương đương 84% tổng nguồn ODA đã được cam kết.

Thực tế 10 năm thu hút và tiếp nhận ODA cho thấy nhiều chương trình, dự án sử dụng nguồn vốn ODA hoàn thành đưa vào sử dụng đã góp phần tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân như các dự án Nhà máy điện Phả Lại - Phú Mỹ 1, Phú Mỹ 2-1, thủy điện Sông Hinh, cầu Mỹ Thuận... Một khối lượng lớn đường giao thông nông thôn, lưới điện, hệ thống thủy lợi ở nhiều tỉnh, thành phố nhất là các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, các nhà máy cấp nước sinh hoạt, trạm y tế, bệnh viện, trường học đều được xây dựng bằng nguồn vốn ODA.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận việc thu hút ODA những năm qua vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Theo ông Ðoàn Thọ Nam, Phó Vụ trưởng Kinh tế Ðối ngoại (Bộ Kế hoạch và Ðầu tư), trong khi hằng năm lượng ODA trên thế giới đạt khoảng 70 tỷ USD thì lượng ODA cam kết cho Việt Nam mới chỉ chiếm hơn 3%. Trong số 120 nước tiếp nhận ODA, thì có hơn 30 nước, nguồn vốn ODA chiếm 10% tổng thu nhập quốc dân. Ở Việt Nam, mức độ phụ thuộc vào ODA là rất nhỏ, ODA mới chỉ chiếm 3,6% tổng thu nhập quốc dân. Ngoài ra, bình quân thu nhập ODA trên đầu người ở một số nước lên đến hơn 100 USD/người, ngược lại ở Việt Nam, con số này mới chỉ là 16 USD/người. Ðiều này cho thấy Việt Nam hoàn toàn có khả năng thu hút hơn nữa nguồn vốn quan trọng này.

Không chỉ là vấn đề thu hút, việc sử dụng nguồn vốn ODA cũng chưa đạt được hiệu quả cao. Việc triển khai nhiều dự án ODA, nhất là các dự án quy mô lớn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng mức giải ngân ODA. Từ năm 1993 đến hết năm 2003, lượng ODA đã được giải ngân vào khoảng 12,46 tỷ USD, chiếm 58,3% tổng giá trị các điều ước quốc tế về ODA đã ký và khoảng 48,9% tổng lượng ODA cam kết.

Có thể kể đến một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng nêu trên như thủ tục của các nhà tài trợ thường phức tạp, điều kiện cung cấp ODA không giống nhau, khâu đền bù giải phóng mặt bằng mất nhiều thời gian, một số dự án chưa bố trí đủ vốn đối ứng... Tuy nhiên, có một nguyên nhân chủ yếu hiện nay là thiếu một quy hoạch tổng thể nguồn vốn ODA được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để làm căn cứ chủ động cho việc thu hút và sử dụng.

Trong những năm qua, do chưa có một quy hoạch tổng thể về ODA cho nên các nhà tài trợ và các cơ quan thụ hưởng nguồn vốn này chỉ có những định hướng chung mà chưa xác định được những ngành, địa phương cụ thể cần được ưu tiên sử dụng ODA. Bên cạnh đó, nhiều ngành, địa phương cũng gặp khó khăn khi xây dựng định hướng sử dụng ODA trong chiến lược phát triển ngành, địa phương mình.

Theo Thứ trưởng Kế hoạch và Ðầu tư Nguyễn Bích Ðạt thì nhanh chóng xây dựng quy hoạch thu hút và sử dụng ODA đến năm 2010 được coi là một trong những nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả nguồn vốn ODA trong thời kỳ tới. Quy hoạch này có mục tiêu định hướng việc sử dụng nguồn vốn ODA giai đoạn 2006-2010 để hỗ trợ xây dựng kế hoạch năm năm 2006-2010; xác định nhu cầu về ODA cho giai đoạn 2006-2010 trên cơ sở cân đối các nguồn vốn khác cũng như khả năng cung cấp của các nhà tài trợ và khả năng tiếp nhận của nền kinh tế. Quy hoạch ODA cũng bảo đảm xây dựng hệ thống tiêu chí ưu tiên vận động và sử dụng ODA một cách thống nhất, danh mục các chương trình dự án quan trọng đầu tư bằng nguồn vốn ODA cũng như đề xuất cơ chế chính sách nhằm bảo đảm hiệu quả nguồn ODA. Bộ Kế hoạch và Ðầu tư đang phối hợp các bộ, ngành và địa phương xây dựng quy hoạch này, dự kiến trình Chính phủ vào cuối năm nay.