Với khán giả trẻ: Xin đừng mắc bệnh “giáo điều"

Sân khấu phải đồng hành với lớp trẻ

Nhận định về thực trạng sân khấu khủng hoảng khán giả trẻ, PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái cho rằng: “Những người làm sân khấu hôm nay đừng nên đổ lỗi cho những nguyên nhân khách quan như sân khấu bị cạnh tranh bởi các loại hình nghệ thuật như ca nhạc, điện ảnh, hay cho rằng thị hiếu của lớp trẻ đang bị lệch lạc… Hãy nhìn thẳng vào sự thật, đó là sân khấu đang đánh mất đi chức năng và ưu thế của mình bởi nhiều chương trình nghệ thuật, vở diễn mắc vào bệnh giáo điều và không thuyết phục. Sân khấu có nhiều ưu thế hơn các loại hình nghệ thuật khác đó là có thể đồng hành với khán giả bằng cách đối thoại và gửi tới những thông điệp cuộc sống. Đa phần các vở diễn thời gian gần đây đã đánh mất đi ưu thế này. Các vở diễn không hề có tác động mỹ học với người xem, khiến họ phải quan tâm, phải suy nghĩ”.

Trong khi các nhà hát của nhiều nước trên thế giới liên tục đổi mới với các trang thiết bị hiện đại cho phép người đạo diễn tha hồ sáng tạo các không gian khác nhau tùy theo yêu cầu nghệ thuật của từng vở diễn đầy mới lạ, hấp dẫn, vậy mà nửa thế kỷ nay, các nhà hát, rạp hát của ta vẫn chẳng có một sự đổi mới nào cả. Vẫn nguyên xi thứ sân khấu hộp cũ kỹ, vẫn những trang thiết bị âm thanh, ánh sáng lỗi thời, phông màn, bục bệ làm bằng chất liệu nghèo nàn, cồng kềnh. Bên cạnh đó là lối tư duy sáng tác, dàn dựng quen thuộc theo những mô típ cũ mòn đã khiến sân khấu càng trở nên lỗi nhịp.

Là một đạo diễn trẻ của Nhà hát Tuổi Trẻ, đi đầu trong việc tìm kiếm các dự án, các chương trình về đề tài thanh niên, sinh viên, đạo diễn Bùi Như Lai chia sẻ: “Ý kiến cho rằng giới trẻ hôm nay chỉ thích xem các chương trình đơn thuần mang tính giải trí, vui cười thoải mái mà không thích những vở diễn đưa ra những vấn đề xã hội đao to, búa lớn... là không đúng. Nếu vở diễn đề cập trúng và đúng những vấn đề của giới trẻ thì họ sẽ quan tâm. Khi Nhà hát Tuổi Trẻ đưa các vở: Mùa hạ cuối cùng, Stereo Man và nơi đến của những mảnh đời, Được là chính mình biểu diễn phục vụ học sinh, sinh viên ở gần 200 trường đại học, cao đẳng và THPT, tôi thấy lớp trẻ rất hào hứng đón nhận. Sân khấu tương tác là một trong những hình thức có thể lôi kéo khán giả trẻ nhập cuộc hơn cả khi họ lên sân khấu tham gia diễn cùng nghệ sĩ hoặc đưa ra giải pháp giải đáp các tình huống được đưa ra”.

Năm 2014, vở diễn Mùa hạ cuối cùng của Nhà hát Tuổi Trẻ đã được Ngân hàng SHB tài trợ 100 đêm diễn miễn phí phục vụ đối tượng học sinh, sinh viên ở các trường trên địa bàn Hà Nội. Lý do khiến các bạn trẻ cũng như các thầy cô giáo hào hứng vì Mùa hạ cuối cùng là một vở diễn rất gần gũi với lớp trẻ và môi trường học đường. Vở kịch đánh trúng vào tâm lý lớp trẻ với những khao khát đầu đời muốn trở thành con người có ích cho xã hội khi xây dựng nhân vật chính là một thanh niên cấp 3 đã dám đứng lên nói về sự gian lận trong thi cử và bảo vệ chính kiến của mình. Đồng thời, đạo diễn NSƯT Chí Trung rất đã khéo léo lồng ghép các tình huống gây cười khiến cho thông điệp mang tính triết lý của vở kịch được truyền tải một cách nhẹ nhàng nhưng sâu cay.

các nghệ sĩ đối thoại với khán giả trẻ trước các tình huống của vở "Stereo man và nơi đến của những mảnh đời".

Đồng quan điểm, đạo diễn, NSƯT Anh Tú, Phó giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam bộc bạch: “Bản thân tôi cũng thấy mình có lỗi khi đã lãng quên tới việc xây dựng các tác phẩm sân khấu có tính giáo dục và định hướng dành cho lớp trẻ. Thanh niên, sinh viên là một đối tượng khán giả quan trọng, vậy mà rất ít đơn vị nghệ thuật khai thác đề tài về họ cũng như tìm cách đưa sân khấu tiếp cận với họ. Việc bỏ ra vài trăm nghìn đồng để mua một chiếc vé vào nhà hát là điều quá xa xỉ đối với một sinh viên đang đi học. Tôi cho rằng đã tới lúc các đơn vị nghệ thuật cần dành một số lượng vé trong đêm diễn để tài trợ cho khán giả trẻ tới xem. Các nhà làm sân khấu cần nghiên cứu thị trường biểu diễn và kêu gọi tài trợ cho khán giả trẻ ”.

Khi nghệ thuật chạm vào tim những người trẻ…

“Khi dựng vở cho khán giả trẻ, tôi cho rằng các nhà làm sân khấu đừng quá lý tưởng hóa các nhân vật cũng như nặng những lời lẽ mang tính giáo huấn… Làm như vậy chẳng khác gì những bài giảng đạo đức khô khan. Theo tôi sân khấu cần đề cập tới những vấn đề rất bình dị với những khát vọng của riêng mỗi cá nhân, mỗi gia đình và cộng đồng. Hãy đi từ những vấn đề bình dị trong cuộc sống, giáo dục cho lớp trẻ biết yêu thương, biết trân trọng những điều tốt đẹp và căm ghét tránh xa cái xấu. Đề cập tới những vấn đề mà người trẻ đang gặp và phải đối diện hàng ngày như giáo dục về HIV, về người đồng tính… Theo tôi cũng đừng phân chia quá rạch ròi giữa tính giáo dục và tính giải trí. Bởi có những chùm hài kịch, những vở diễn hài sâu sắc khiến khán giả xem có thể cười ra nước mắt”, đạo diễn, NSƯT Anh Tú nhận định.

Mùa hạ cuối cùng là vở kịch đã được viết cách đây mấy chục năm nhưng tại sao khi dựng lại nó vẫn được khán giả tiếp nhận và không hề mất đi tính thời sự? Vậy mà có những vở diễn gần đây khai thác trực diện vào những vấn đề được gọi là nóng của xã hội như nạn mua quan bán chức, nạn tham nhũng… nhưng lại không làm cho khán giả đón nhận? Đó là do cách viết, cách dựng và cả cách diễn không có gì mới mẻ đã khiến vở diễn tưởng là thời sự nhưng lại thành lỗi nhịp hơn với những biến động thực tế của đời sống. Đó là lý do mà những người làm sân khấu cần phải cân nhắc để hiểu được đối tượng khán giả trẻ đưa ra những món ăn phù hợp đáp ứng trúng những vấn đề mà giới trẻ quan tâm bằng cách tư duy dàn dựng mới mẻ.

“Tôi cho rằng khán giả ngày hôm nay mong muốn một sân khấu với tiết tấu nhanh, mạnh và hiện đại. Họ là những người có tri thức và vì vậy cũng không cần nghệ thuật cứ phải theo một trình thức có đầu, có đuôi dài với những lời thoại, lời giải thích dài dòng. Mà cái họ cần đó là vấn đề mà sân khấu đưa ra có chạm được đến trái tim, đánh thức được trách nhiệm cũng như đặt ra quyền lợi của người trẻ hay không”, đạo diễn Bùi Như Lai chia sẻ thêm về quan điểm của mình khi thực hiện các dự án giành cho giới trẻ.

Sự xuất hiện của một số tài năng trẻ như cậu bé Đức Vĩnh giành Quán quân Vietnam’s Got Talent 2014 diễn Ông già cõng vợ trẻ đi xem hội như lên đồng, cô bé Phương Mỹ Chi giật Á quân Giọng hát Việt Nhí 2013 với ca khúc Quê em mùa nước lũ, bé Thiện Nhân với giọng hát trong trẻo trời phú đã hát thành công với thể loại âm nhạc dân tộc chầu văn với Cô đôi thượng ngàn đã đánh thức tình yêu nghệ thuật dân tộc của đông đảo các tầng lớp khán giả… Những đêm diễn chèo của nhóm sinh viên của các trường đại học trong nhóm “Chèo 48” đông nghịt các cổ động viên là bạn thanh niên, học sinh tới xem… Rõ ràng lớp trẻ không hề thờ ơ với nghệ thuật sân khấu, vấn đề là những người làm nghệ thuật ngày hôm nay phải làm gì để đổi mới tư duy, đổi mới cách làm nối lại sự đứt mạch với thị trường của sân khấu với khán giả trẻ.