Trong báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC), các nhà khoa học cảnh báo, mức khí nhà kính trong khí quyển đã đủ cao để tác động đến khí hậu trong nhiều thập kỷ, nếu không muốn nói là hàng thế kỷ.
Đó là nguyên nhân của những đợt nắng nóng chết người, những trận cuồng phong dữ dội và các hiện tượng thời tiết cực đoan khác đang diễn ra hiện nay và còn có khả năng trở nên nghiêm trọng hơn.
Mô tả báo cáo này là "báo động đỏ cho nhân loại", Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres kêu gọi chấm dứt việc sử dụng than và các nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm nặng khác.
Trong một tuyên bố, ông Guterres nói: “Báo cáo này phải là hồi chuông báo tử cho than đá và nhiên liệu hóa thạch, trước khi chúng hủy diệt hành tinh của chúng ta”.
Báo cáo của IPCC được đưa ra chỉ ba tháng trước Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc (COP26) dự định tổ chức tại ở Glasgow, Scotland, nơi các quốc gia sẽ phải đưa ra cam kết hành động khí hậu tham vọng hơn và cung cấp nguồn tài chính đáng kể để thực hiện nó.
Dựa trên hơn 14.000 nghiên cứu khoa học, báo cáo đưa ra bức tranh toàn cảnh và chi tiết nhất về biến đổi khí hậu đang thay đổi thế giới tự nhiên và dự báo những gì có thể còn xảy ra trong tương lai.
Báo cáo cho biết, nếu không hành động ngay lập tức, nhanh chóng và trên quy mô lớn để giảm lượng khí thải, thì nhiệt độ trung bình toàn cầu có khả năng vượt qua ngưỡng nóng lên 1,5 độ C trong vòng 20 năm tới.
Cho đến nay, các cam kết cắt giảm khí thải của các quốc gia vẫn chưa đủ để làm giảm mức độ khí nhà kính tích tụ trong bầu khí quyển.
Các chính phủ và các nhà vận động đã lên tiếng báo động với báo cáo này. Thủ tướng Anh Boris Johnson, nước sẽ tổ chức COP26 cho biết, thập kỷ tới sẽ là "then chốt" để bảo đảm tương lai của hành tinh chúng ta.
"Tôi hy vọng báo cáo IPCC hôm nay sẽ là một lời cảnh tỉnh cho thế giới hành động ngay bây giờ, trước khi chúng ta gặp nhau tại Glasgow vào tháng 11 tới trong Hội nghị thượng đỉnh COP26 quan trọng".
Sự thay đổi không thể đảo ngược
Báo cáo cho biết, phát thải “rõ ràng do hoạt động của con người gây ra” đã đẩy nhiệt độ trung bình toàn cầu lên 1,1 độ C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp và sẽ tăng thêm 0,5 độ C nếu không có tác động của ô nhiễm trong khí quyển.
Điều đó có nghĩa là, khi xã hội không dùng nhiên liệu hóa thạch, nhiệt độ sẽ còn bị đẩy lên do mất đi các chất ô nhiễm trong không khí.
Các nhà khoa học cảnh báo rằng, việc tăng hơn 1,5 độ C so với mức trung bình trước thời kỳ công nghiệp có thể gây ra biến đổi khí hậu với những tác động thảm khốc, như nắng nóng gay gắt đến mức gây chết người.
Bất kỳ sự nóng lên nào nữa cũng sẽ làm tăng cường độ và tần suất của các đợt nhiệt cực đoan và lượng mưa lớn, cũng như hạn hán ở một số vùng.
Giáo sư, Tiến sĩ Sonia Seneviratne, nhà khoa học khí hậu thuộc Viện Khoa học Khí quyển và Khí hậu ETH Zurich, đồng tác giả của ba lần viết báo cáo IPCC cho biết: “Chúng tôi có tất cả bằng chứng cần thiết để cho thấy chúng ta đang bị khủng hoảng khí hậu. Các nhà hoạch định chính sách có đủ thông tin. Vậy liệu công sức nghiên cứu của các nhà khoa học có ý nghĩa không nếu chúng ta không hành động gì cả?".
Sự nóng lên 1,1 độ C đã được ghi nhận đủ để gây ra hiện tượng thời tiết thảm khốc. Năm nay, các đợt nắng nóng đã giết chết hàng trăm người ở Tây Bắc Thái Bình Dương và phá vỡ các kỷ lục nhiệt trên khắp thế giới. Cháy rừng do nắng nóng và hạn hán đang quét sạch toàn bộ các thị trấn ở miền Tây nước Mỹ, giải phóng lượng khí thải carbon dioxide kỷ lục từ các khu rừng ở Siberia và khiến người Hy Lạp phải rời bỏ nhà cửa và chạy trốn bằng phà.
Giáo sư Ed Hawkins, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Reading, Anh, đồng tác giả của báo cáo IPCC cho biết: “Sự nóng lên dù chỉ một chút thôi cũng đều là vấn đề. Hậu quả ngày càng trở nên tồi tệ hơn khi hành tinh nóng lên".
Băng ở Greenland "gần như chắc chắn" sẽ tiếp tục tan chảy và nước biển sẽ tiếp tục dâng cao trong nhiều thế kỷ tới, khi các đại dương ấm lên và mở rộng.
Đã quá muộn để ngăn chặn những thay đổi cụ thể này. Điều tốt nhất mà thế giới có thể làm là giảm tốc độ để các quốc gia có thêm thời gian chuẩn bị và thích ứng.
Tiến sĩ Tamsin Edwards, nhà khoa học khí hậu tại Đại học King's College London, đồng tác giả của báo cáo IPCC cho biết: “Hiện nay chúng ta đưa ra cam kết thực hiện một số lĩnh vực của biến đổi khí hậu, một số lĩnh vực trong đó không thể đảo ngược trong hàng trăm đến hàng nghìn năm. Nhưng chúng ta càng hạn chế sự nóng lên, chúng ta càng có thể tránh hoặc làm chậm lại những thay đổi đó".
“Chúng ta vẫn có những lựa chọn để thực hiện”
Báo cáo cho biết, ngay cả để làm chậm biến đổi khí hậu, thế giới cũng đang không còn nhiều thời gian.
Nếu thế giới cắt giảm mạnh lượng khí thải trong thập kỷ tới, nhiệt độ trung bình vẫn có thể tăng 1,5 độ C vào năm 2040 và có thể là 1,6 độ C vào năm 2060 trước khi ổn định trở lại.
Nếu thế giới không cắt giảm đáng kể lượng khí thải mà vẫn tiếp tục quỹ đạo hiện tại, mức tăng có thể là 2 độ C vào năm 2060 và 2,7 độ C vào cuối thế kỷ này.
Trái đất đã không còn bị nóng lên kể từ Kỷ nguyên Pliocene khoảng 3 triệu năm trước, khi tổ tiên đầu tiên của loài người xuất hiện, và các đại dương cao hơn 25 m so với ngày nay.
Trái đất có thể trở nên tồi tệ hơn, nếu sự nóng lên kích hoạt các vòng phản hồi giải phóng nhiều khí thải carbon làm khí hậu nóng lên, như sự tan chảy của lớp băng vĩnh cửu ở Bắc Cực hoặc sự tàn lụi của các khu rừng toàn cầu. Theo các kịch bản phát thải cao này, vào năm 2081-2100, Trái đất có thể bị tăng nhiệt độ lên đến 4,4 độ C so với mức trung bình trước thời kỳ công nghiệp.
Một đồng tác giả khác của báo cáo IPCC, Tiến sĩ Joeri Rogelj, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Imperial, London, cho biết: “Chúng ta đã thay đổi hành tinh của mình và một số thay đổi đó khiến chúng ta sẽ phải sống chung trong nhiều thế kỷ và thiên niên kỷ tới”.
Ông nói, câu hỏi bây giờ là có thể tránh được bao nhiêu thay đổi không thể đảo ngược được nữa.
"Chúng ta vẫn có những lựa chọn để thực hiện", Tiến sĩ Joeri Rogelj khẳng định.
