Văn học thiếu nhi: thừa mà thiếu!
Văn học thiếu nhi Việt Nam từng có thời "vang bóng" với những tác phẩm ghi dấu sâu đậm trong ký ức tuổi thơ nhiều thế hệ như Dế mèn phiêu lưu ký (Tô Hoài);Đất rừng phương Nam(Đoàn Giỏi); thơ của các tác giả như: Võ Quảng, Phạm Hổ, Trần Đăng Khoa... Song nhiều năm trở lại đây, mảng văn học này dần mất đi vị thế, thậm chí có những khoảng trống, thiếu hụt đáng lo ngại.
Thực tế, sách thiếu nhi lâu nay vẫn rất nhiều, song phần lớn là sách dịch, truyện tranh nước ngoài. Tác phẩm của các tác giả trong nước chiếm một số lượng rất khiêm tốn, chỉ khoảng 20% đến 30%, thể loại, hình thức lại nghèo nàn, kém hấp dẫn.
Một thời gian dài, sách văn học thiếu nhi và tuổi mới lớn của NXB Trẻ dựa vào các cuộc vận động sáng tác là chính; NXB Kim Đồng chủ yếu tái bản tác phẩm của những nhà văn tên tuổi và xuất bản sách đoạt giải từ dự án hỗ trợ của Đan Mạch. Văn học thiếu nhi nước nhà hiện nay tuy thừa mà lại...
thiếu! Thừa bởi sự xuất hiện tràn lan sách dịch, đặc biệt là truyện tranh nước ngoài, trong đó không ít cuốn mang yếu tố bạo lực, kích động, lệch lạc thẩm mỹ. Trong khi đó các tác phẩm hay, mang tính giáo dục và bản sắc văn hóa Việt Nam lại rất thiếu. Có thể thấy, bên cạnh sự thưa vắng, chưa thật sự tâm huyết, nhập cuộc của những người viết cho thiếu nhi, đặc biệt ở những cây bút trẻ, còn một nguyên nhân quan trọng là các NXB phải đặt yêu cầu bán được nhiều sách, thu nhiều lợi nhuận lên hàng đầu...
Hiện tượng Nguyễn Nhật Ánh
Đây không phải lần đầu tiên sách của Nguyễn Nhật Ánh vào hàng best-seller của văn học trong nước. Mà liên tiếp, nhiều năm qua, nhà văn sinh năm 1955 gốc Quảng Nam luôn là cái tên được chờ đợi, kiếm tìm của tuổi nhỏ với hàng loạt những tác phẩm "đình đám" như bộKính vạn hoa54 tập, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, Ngồi khóc trên cây, Chúc một ngày tốt lành...
Năm nay là năm thứ ba liên tiếp tác giả Nguyễn Nhật Ánh được bạn đọc trẻ Thủ đô nồng nhiệt đón chào. Trong buổi ký tặng sách vào ngày 1-3 vừa qua tại Nhà sách Lâm phố Đinh Lễ, Hà Nội, rất nhiều người có mặt từ sớm, xếp hàng chờ dù thời tiết đột ngột trở lạnh, mưa phùn. Phần lớn đều là các bạn trẻ, nhưng cũng khá nhiều người đã qua tuổi mực tím cũng mong được gặp nhà văn thần tượng. Một nữ độc giả ở lứa tuổi 30 tâm sự: "Sách của bác Ánh thường viết về tuổi thơ, mà con người ta không ai là không đi qua tuổi thơ. Tuy vậy, ở đó có những triết lý mà tới năm 70 tuổi vẫn có thể nghiền ngẫm". Vẫn giọng văn kể chuyện hóm hỉnh, nhẹ nhàng quen thuộc, tác giả truyện dài Bảy bước tới mùa hèkể về một mùa hè ngọt ngào, những trò chơi nghịch ngợm và bâng khuâng tình cảm tuổi mới lớn. Câu chuyện về tình thầy trò, bè bạn, làng xóm, họ hàng được nhà văn thể hiện qua cách nhìn nhẹ nhõm, bao dung và kết thúc có hậu. Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho biết, ông sớm phải sống xa quê hương nên luôn có nhu cầu tìm và viết về tuổi thơ; nhiều tác phẩm của ông thường viết về những kỷ niệm tuổi thơ nơi quê ngoại.
Giữa môi trường đầy cám dỗ của những loại hình giải trí thời hiện đại, trẻ em giờ không còn say mê với sách truyện chữ. Song cũng phải thấy chưa có những tác phẩm thật sự hấp dẫn. Xã hội hiện đại làm thay đổi tâm lý và nhu cầu đọc của tuổi trẻ, vì thế người sáng tác cũng cần tìm tòi cách viết cho phù hợp với thế hệ mới, nhưng không làm mất đi tính nhân văn, bản sắc văn hóa cũng như những giá trị văn chương đích thực. Sự "lắng lại" của số đông độc giả trước những trang sách của Nguyễn Nhật Ánh cho thấy sức hấp dẫn của văn học và số ít nhà văn thật sự tâm huyết, tài năng, biết đánh thức những xúc cảm sâu kín trong tâm hồn. Theo ý kiến của nhiều tác giả và NXB, cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông cho mảng đề tài sách văn học này; đồng thời Nhà nước cần cải thiện cơ chế chính sách, có sự đãi ngộ hợp lý đối với nhà văn viết cho thiếu nhi bằng các giải thưởng uy tín, giá trị chứ không chỉ dừng ở những cuộc vận động sáng tác của một số cơ quan, NXB. Bên cạnh đó, vai trò của gia đình, nhà trường cũng hết sức quan trọng trong việc quan tâm, khơi dậy và nuôi dưỡng văn hóa đọc để các em có niềm say mê với những trang sách, góp phần định hướng nhân cách, phát triển tâm hồn và trí tuệ.
Sau gần 80 năm, câu chuyện về chú dế mèn dũng cảm của nhà văn Tô Hoài vẫn được xem là tác phẩm đỉnh cao; mỗi thời kỳ, văn học Việt Nam có những tên tuổi được thế giới biết đến như: Trần Đăng Khoa, Nguyễn Nhật Ánh...
Dù viết về cái gì, viết như thế nào, thì điều quan trọng là phải chạm được đến trái tim con người. Nguyễn Nhật Ánh tâm sự: "Tác phẩm của tôi đáp ứng phần nào nhu cầu của bạn trẻ. Đó không chỉ là nhu cầu về văn chương, mà còn chứa đựng nhu cầu về tình cảm, đạo đức. Tôi luôn thể hiện sự hướng thiện trong tác phẩm. Tôi nghĩ, hướng thiện chính là liều thuốc kháng sinh cho tâm hồn".
