Trên thị trường chính thức, tính đến ngày 17-6-2004, tỷ giá bình quân liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước công bố ở mức 15.678 VND/USD, thấp hơn 2 VND/USD so với mức TGBQLNH áp dụng cho ngày 13-2-2004 (15.680 VND/USD), tức là cách đây hơn 4 tháng.
Chính sách tỷ giá ổn định
So với thời điểm đầu năm, tỷ giá trên thị trường chính thức chỉ tăng khoảng 68 VND/USD, tức là chưa bằng 1/5 giá trị mớ rau muống, tương đương với 0,44% trong 5 tháng đầu năm 2004, thấp hơn so với mức tăng 0,52% của cùng kỳ năm ngoái. So với thời điểm 17-6-2003, tỷ giá cũng chỉ tăng khoảng 230 VND/USD - bằng một nửa giá trị mớ rau muống, tương đương với 1,5% trong vòng một năm. Theo tuyên bố của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trên báo chí, trong tháng 5-2004, mức tăng của tỷ giá trên thị trường chính thức năm nay sẽ không vượt quá 1%, có nghĩa là diễn biến tỷ giá trên thị trường chính thức trong sáu tháng cuối năm 2004 chắc chắn cũng không có biến động và sẽ không khác nhiều so với 6 tháng đầu năm.
Trong khi đó, tỷ giá trên thị trường tự do - vốn được đông đảo người dân coi là thước đo tỷ lệ mất giá thực của VND so với USD - cũng cực kỳ ổn định, thậm chí có nhiều tuần liên tiếp đứng yên ở mức giá 15.750 - 15.770 hoặc 15.760 - 15.780 VND/USD. Trong vòng hai tháng trở lại đây, tỷ giá VND/USD trên thị trường tự do chỉ dao động rất nhỏ và hầu như không đổi trong phạm vi 15.740 - 15.790 VND/USD, tăng khoảng 100 VND/USD, bằng 1/5 mớ rau muống so với thời điểm đầu năm giáp Tết âm lịch và thấp hơn khoảng 30 đồng/USD so với thời điểm ngoài Tết âm lịch.
Như vậy, có thể thấy rằng mặc dù mức tăng 6,3% của chỉ số giá tiêu dùng trong năm tháng đầu năm 2004 đang khiến nhiều người lo ngại về nguy cơ lạm phát hay tốc độ mất giá của VND, song rõ ràng hiện tượng này chỉ bắt nguồn từ biến động giá nhất thời của một vài mặt hàng. Nguyên nhân là do biến động tăng giá trên thị trường thế giới hoặc do tác hại của thiên tai, dịch bệnh, chứ không hề liên quan đến nguyên nhân tiền tệ và không phải là hệ quả của chính sách tiền tệ, tỷ giá như nhiều người nghi ngại.
Ưu thế nghiêng về đồng Việt Nam (VND)
Trong bối cảnh đó, nhiều cá nhân hay doanh nghiệp đã hoặc đang có ý định chuyển đổi các khoản dự trữ hoặc đầu tư từ VND sang USD hay vàng, vì lo ngại đồng Việt Nam mất giá. Có lẽ cần phải xem lại lời giải cho bài toán của mình. Ai cũng biết, giá vàng cả trên thị trường thế giới lẫn trong nước trong hai năm trở lại đây trồi sụt bất thường, và phụ thuộc chủ yếu vào diễn biến tỷ giá đồng USD cũng như mức độ ổn định về kinh tế, chính trị, quân sự trên toàn cầu. Theo dự đoán của một số chuyên gia hàng đầu thế giới, giá vàng sang đến năm 2005 sẽ có thể giảm mạnh, và nếu quả thực như vậy thì tất yếu giá vàng trong nước sẽ giảm theo.
Còn USD - đồng tiền vốn được coi là mạnh nhất thế giới và không bao giờ mất giá thì sao? Con số thống kê cho thấy, chỉ trong 2 năm 2003 và nửa đầu năm 2004, đồng USD đã mất giá tới 41% so với đồng Euro, 23% so với đồng bảng Anh, 22% so với đồng yên Nhật Bản, 12% so với đồng bạt Thái-lan và 10% so với đồng đôla Singapore, xuống tới mức thấp kỷ lục trong vòng từ 7-11 năm trở lại đây so với hầu hết các đồng tiền chủ chốt trên thế giới. Trên thị trường trong nước thì như trên đã nói, tỷ giá VND/USD đã đứng yên hầu như không đổi trong từ hai đến bốn tháng nay. Liệu khoản thu được từ chênh lệch tỷ giá giữa hai thời điểm cộng với tiền lãi cực nhỏ thu được từ lãi suất tiền gửi ngoại tệ quá thấp có đủ để bù đắp cho chi phí mất đi (cái giá phải trả) do không gửi tiết kiệm hoặc đầu tư bằng VND hay không?
Đơn cử trường hợp của ông M. ở quận H.K. Ngày 17-12-2003, trước tình hình tỷ giá VND/USD trên thị trường tự do vừa có biến động lên tới hơn 16.000 VND/USD, ông M. nghe lời khuyên của con gái (làm ngành ngân hàng) đã chuyển đổi 157.400.000 VND từ sổ tiết kiệm đến hạn của mình sang USD để phòng ngừa rủi ro về tỷ giá và mong được hưởng lợi nhuận đầu tư lớn hơn từ chênh lệch tỷ giá.
Với số tiền nói trên, ông đã mua được 10.000 USD ở một cửa hàng vàng bạc với tỷ giá họ bán ra là 15.740 đồng/USD. Sau đó ông M. đem gửi tiết kiệm USD kỳ hạn sáu tháng tại Vietcombank với lãi suất 1,35%/năm, tin tưởng rằng khi đến hạn thanh toán, tỷ giá VND/USD đã tăng cao và ông sẽ thu lợi từ chênh lệch tỷ giá. Ngày 17-6-2004, sổ tiết kiệm đến hạn thanh toán và cũng là lúc ông M cần một số tiền lớn bằng VND để trang trải việc gia đình. Ông buộc phải bán toàn bộ số ngoại tệ thu được tính cả lãi là 10.067,5 USD để lấy VND với tỷ giá mua vào của các cửa hàng vàng bạc tại thời điểm này là 15.720 VND/USD. Kết quả, ông thu được 158.261.100 đồng - tương đương với số tiền lãi là 861.100 đồng trong sáu tháng, tức mỗi tháng thu được 143.517 đồng tiền lãi khi gửi tiết kiệm ngoại tệ.
Trong khi đó, với số tiền ban đầu là 157.400.000 VND, nếu ông đem gửi tiết kiệm VND kỳ hạn sáu tháng, với lãi suất phổ biến tại thời điểm đó là ở mức 0,56%/tháng, số tiền lãi thu được sẽ là 5.288.640 VND, bình quân mỗi tháng thu được 871.440 đ/tháng tiền lãi, cao gấp gần 6 lần lãi suất tiết kiệm ngoại tệ. Tổng số tiền thu được sau kỳ tính lãi là 162.688.640 VND/USD, nếu đem chuyển đổi sang USD trên thị trường tự do với tỷ giá bán ra của các cửa hàng vàng bạc tại thời điểm 14-6-2004 là 15.750 VND/USD thì số USD nhận được là 10.329 USD chứ không phải chỉ là 10.080 USD như ông M. thực nhận.
Bàng hoàng trước kết quả của bài toán so sánh này, ông M. và con gái nhận ra một điều: trong điều kiện tỷ giá hết sức ổn định như ở Việt Nam (nếu có đôi lúc biến động cũng chỉ là nhất thời, chủ yếu do hiện tượng đầu cơ, rối loạn tâm lý và sẽ qua đi nhanh chóng) và chênh lệch giữa lãi suất tiền gửi VND và tiền gửi ngoại tệ rất cao (hiện nay khoảng 5,4%) thì giữ VND bao giờ cũng có lợi hơn là giữ USD.
