Trồng lúa nước ở vùng miền núi Phú Yên

Công trình trữ nước đưa vào sử dụng từ năm 2011. Có công trình trữ nước, huyện Sông Hinh tiếp tục đầu tư cải tạo đồng ruộng, mở rộng diện tích, chia đều cho hộ gia đình, bình quân mỗi hộ từ hai đến ba sào, tùy theo số nhân khẩu để gieo cấy lúa hai vụ/năm. Già làng Y Quở phấn khởi nói: "Gia đình tôi có năm nhân khẩu, được chia 3,5 sào đất lúa, mỗi vụ thu được 25 đến 30 bao lúa (gần một tấn).

Có lúa ăn, là ơn Đảng, Nhà nước nên bà con quyết tâm làm sao cho lúa tốt hơn, ăn được no hơn để xây dựng buôn làng". Ông Lê Mô Y Đênh, ở buôn Quang Dù phấn khởi cho hay, có ruộng lúa là đã có cái ăn tại chỗ, bà con yên tâm tập trung đầu tư phát triển các loại cây trồng khác. Hiện nay, hộ có ít nhất cũng có từ ba đến năm sào đất, nhiều thì từ năm đến mười ha trồng mía, sắn và hoa màu. Nhờ vậy mà thu nhập bình quân năm sau đều cao hơn năm trước, đến nay bình quân thu nhập đầu người đạt từ sáu đến tám triệu đồng; mỗi nhân khẩu đến tuổi lao động có mức thu nhập trung bình hơn 500 nghìn đồng/tháng, tăng gần 200 nghìn đồng so với cách đây năm năm. Vì vậy, số hộ nghèo trong buôn đã giảm đi một nửa so với năm năm trước đây (hộ nghèo giảm 4 đến 5% năm).

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Sông Hinh Trần Thanh Định, diện tích lúa nước ở Sông Hinh đã phát triển hơn 1.500 ha. Chủ trương của Đảng bộ huyện là làm sao mỗi hộ đồng bào dân tộc thiểu số phải có một vài sào lúa nước để chủ động cái ăn tại chỗ. Huyện đã tranh thủ các nguồn vốn đầu tư xây dựng những công trình thủy lợi nhỏ, phát triển nhanh diện tích lúa nước. Hiện nay, mỗi địa phương có từ 80 đến 110 ha diện tích lúa nước. Cũng như nhiều vùng dân tộc thiểu số khác, hơn mười năm về trước, vào mùa khô hạn như năm nay, ở nhiều vùng như xã Ea Bá, Ea Lâm, Ea Trol, huyện Sông Hinh có đến hơn 80% số hộ dân bị thiếu ăn giáp hạt, phải trông chờ vào sự cứu đói của Nhà nước. Nhưng hiện nay, nhờ làm được lúa nước tình trạng này không còn nữa.

Nhiều người ở buôn Ken, xã Ea Bá kể rằng, mười năm trước, khi huyện Sông Hinh chủ trương ngăn con suối ELa Bol, xây đập dâng buôn Ken để làm lúa nước, già làng Oi Chay là người phản đối gay gắt việc này. Bởi theo ông, con suối là nguồn nước trời cho mình, ngăn suối là cắt đứt mạch sống của làng. Bà con không thể làm ngược lại tổ tiên... Nhưng bây giờ đã khác, Oi Chay đã có nhiều kinh nghiệm làm lúa nước và có của ăn, của để trong buôn. "Từ khi làm cây lúa nước, tôi thấy đồng bào mình không còn thiếu cái ăn như trước, có cái ăn, yên cái bụng là làm được nhiều thứ khác" - Oi Chay nói.

Sau năm năm thực hiện Nghị quyết lần thứ XIV của Đảng bộ tỉnh (nhiệm kỳ 2011-2015), tại ba huyện miền núi Phú Yên đã phát triển 9.300 ha diện tích lúa nước. Cùng với đó, các địa phương đã nâng cấp, mở rộng tăng năng lực tưới tiêu của các công trình thủy lợi đã được xây dựng 6.700 ha, tạo điều kiện cho đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) phát triển diện tích trồng lúa nước và tưới tiêu các loại cây trồng công nghiệp lên hàng nghìn ha. Nhiều vùng miền núi, vùng cao như Phú Mỡ, Xuân Lãnh, Đa Lộc, huyện Đồng Xuân; Cà Lúi, Phước Tân, huyện Sơn Hòa; xã Sông Hinh, Ea Ly, Ea Bá huyện Sông Hinh, bà con dân tộc thiểu số đã có thể tự sản xuất lúa nước lấy cái ăn; tình trạng phát rừng làm rẫy đã chấm dứt.

Trưởng phòng Dân tộc huyện miền núi Đồng Xuân Phạm Văn Trung cho biết: Để giúp bà con thay đổi cung cách làm ăn, huyện lồng ghép nhiều chương trình hỗ trợ giống, phân bón, thuốc trừ sâu; mở các lớp tập huấn chuyển giao kỹ thuật cho bà con, kể cả đưa lực lượng cán bộ khuyến nông cơ sở hướng dẫn trực tiếp đến từng hộ. Khi có hạt thóc ăn, bà con bắt đầu nhận ra, nhiều hộ tự khai hoang, đắp đập tận dụng khe suối lấy nước, mở rộng diện tích lúa nước hai vụ trong năm.

Tuy nhiên, do điều kiện địa hình miền núi, vùng cao, những công trình thủy lợi như đập dâng tự chảy, trạm bơm thường không lớn, mỗi đập dâng chỉ tưới được cho một số diện tích nhất định ở gần đập sau khi chuyển từ đất rẫy thành đất ruộng. Do đó, có nhiều hộ không có điều kiện làm lúa nước. Trước thực tế này, nhiều địa phương đã có cách làm sáng tạo. Phó Chủ tịch UBND huyện Sông Hinh Trần Thanh Định cho biết: sau khi xây đập nước thì những hộ có đất ở gần đập được cải tạo thành ruộng cho nên họ có đến vài ha ruộng. Trong khi những hộ có đất rẫy ở xa đập thì không có ruộng. Vì vậy, huyện đã thực hiện chủ trương đổi đất rẫy lấy đất ruộng, qua đó chia đều ruộng nước cho bà con.

Phát triển lúa nước ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn là một chương trình lớn của tỉnh Phú Yên để bảo đảm an ninh lương thực tại khu vực còn nhiều khó khăn này. Tại Đại hội Đại biểu các dân tộc thiểu số lần thứ II vừa qua, tỉnh Phú Yên đưa ra chỉ tiêu phấn đấu mỗi năm giảm từ 3 đến 4% tỷ lệ hộ nghèo khu vực miền núi, riêng vùng đồng bào DTTS giảm từ 5 đến 6% số hộ nghèo. Theo đó, tỉnh sẽ tăng cường nguồn lực, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế vùng DTTS. Trong đó ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi vừa và nhỏ đa mục tiêu ở những nơi có điều kiện để phục vụ sản xuất; đồng thời quản lý, khai thác có hiệu quả các công trình đã xây dựng, tạo điều kiện sớm đưa vùng đồng bào DTTS, vùng đặc biệt khó khăn thoát nghèo bền vững.