Trống chèo ai giục?

"Lúc đầu tôi cũng tưởng vậy, nhưng hỏi ra thì không phải thế! - tác giả chèo Lương Tử Đức - sáng 8-9, nói - Chỉ đơn giản là vì số vé phát ra nhiều hơn số ghế!". Đặc biệt là khi vở diễn được chọn khai màn lại là của Nhà hát Chèo Việt Nam cùng vở diễn được coi là thể nghiệm giàu tính đột phá nhất liên hoan: Đưa vào chèo một chất liệu xem ra rất khó "chèo hoá" ("những vần thơ thép" của Bác).

Băn khoăn thể nghiệm

"Những vần thơ thép" được nhiều người dự báo sớm sẽ được trao giải vở diễn xuất sắc nhất trong cố gắng khẳng định sức hấp dẫn của chèo hiện đại trước chèo cổ.

Tuy vậy, cũng không ít người cho rằng - việc đưa "thơ thép" vào chèo quả khó khăn thay, nếu không muốn nói nhiều chỗ gây cảm giác giống ngâm thơ, kịch hát...

"Tôi tôn trọng sự thể nghiệm táo bạo đó - tác giả chèo Lương Tử Đức nói. - Chỉ tiếc chăng, tác giả và đạo diễn vẫn chưa đủ mạnh dạn để Bác... hát chèo nhiều hơn.

Sáng 8-9, sau khi xem xong vở "Người tạo dựng ngai vàng" của chèo Hải Phòng, "lão làng" Hà Văn Cầu ngao ngán lắc đầu: "Không được, làm chèo thế thì hỏng! Ai lại đưa vào chèo một thứ ngôn ngữ lôm côm bằng ấy được: Vừa mới "thần y lệnh", đã "cái đầu hãnh tiến"... - thật chẳng ra làm sao!".

Không nhiều dũng cảm cách tân chèo ở cuộc này, ít ra trong khâu lựa chọn đề tài. Nhìn toàn cảnh, hội diễn chèo lần này hiện lên một rừng "quan văn, quan võ". Một vệt nhấn có lẽ còn thích hợp với... tuồng hơn!

Thưa vắng người làm chèo

Nhà viết chèo Trần Đình Ngôn có tới bảy vở tham dự. Đạo diễn Bùi Đắc Sừ đứng tên ba vở (dù một đạo diễn chỉ được phép tham gia tối đa hai vở), chưa kể NSƯT Lê Hùng trên thực tế dựng tới bốn vở. Hoạ sĩ Bùi Huy Hiếu làm trang trí sân khấu tới tám vở. Vắng những cái tên quen của làng chèo như đạo diễn, NSND Trần Bảng, tác giả Lương Tử Đức, hoạ sĩ Dân Quốc...

Không chỉ "quanh quẩn mãi chỉ vài ba dáng điệu", làng chèo hiện đang thưa vắng dần những đạo diễn, tác giả, hoạ sĩ trang trí quen nghề. Có vị vì tuổi cao, có người nhạt bớt nhiệt tình giữa hai luồng quan điểm "giữ chèo" hay "phá chèo"...

"Phần nào đó, tôi cũng đã mệt mỏi với cuộc giằng co quan điểm ấy!" - NSND Doãn Hoàng Giang cho biết.

Bổ khuyết, là sự xuất hiện mới của đạo diễn Xuân Huyền, lần đầu tiên chinh phục chèo, với hai vở: "Thái uý Lý Thường Kiệt" (Chèo Hà Nội); "Chuyện người xưa" (Chèo Tổng cục Hậu cần).

Một cách tự tin, Xuân Huyền cho rằng: Hai vở này, sẽ cho biết thế nào là một "Xuân Huyền của chèo".

Tuy nhiên, ông cũng cho rằng ông không dám thử sức với mảng đề tài hiện đại - điều mà cái nôi của chèo rất dễ khước từ. "Cách tân chèo là điều khó tránh khỏi khi muốn kể một câu chuyện mới - ông nói - Với những vở này, theo tôi, chỉ nên xếp vào chiếu chèo thể nghiệm, chứ không nên xếp lẫn vào những vở chèo làm theo phong cách truyền thống".

Một điều không biết nên vui hay buồn: Trong 18 vở tham dự hội diễn, chỉ có 6 vở dám chơi đề tài cận - hiện đại. Khác với kịch nói, đề tài hiện đại đối với chèo, cải lương hay tuồng thường gây cảm giác e ngại đến dị ứng và thật khó mà mường tượng nổi chèo sẽ "chèo chống" ra sao với thứ "rượu mới" này.

Lẽ dĩ nhiên, chưa thể nói gì nhiều khi liên hoan mới chỉ đi được non 1/3 chặng đường. Chỉ mong, sau liên hoan này, chèo cũng sẽ đủ sức nói được một "vần thơ thép" cho tuyên ngôn "cách tân hay bảo thủ" của mình. Để câu hỏi "trống chèo ai giục" tới đây sẽ bớt phần mông lung và bế tắc!