Trị Thiên - Huế, những hồi ức chân thực và xúc động

Bình Trị Thiên là một mặt trận nổi tiếng gian khổ, ác liệt và ngoan cường trong kháng chiến chống thực dân Pháp. "Bình Trị Thiên khói lửa" đã là một danh xưng. "Dép Bình Trị Thiên", kiểu dép cao-su cắt từ lốp ô-tô hỏng, sáng tạo của Bộ đội Cụ Hồ, của những người kháng chiến ở Bình Trị Thiên hồi đó đã trở thành phổ biến trong cả hai cuộc trường chinh, góp phần làm nên sự thần kỳ của bước chân giải phóng.

Trong thời kỳ chống đế quốc Mỹ, mặt trận Bình Trị Thiên càng trở nên nóng bỏng vì là đầu cầu của hai miền, là nơi ta và địch tập trung lực lượng cao nhất và mở những chiến dịch lớn nhất.

Ngày nay, khi nhắc lại những trận đánh như ở Cửa Việt, Ðường 9 - Nam Lào, đặc biệt là cuộc tiến công giải phóng Huế 25 ngày đêm Tết Mậu Thân 1968; cuộc chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị 81 ngày đêm năm 1972, trong niềm vinh dự, tự hào, không khỏi xúc động. Vì tại đó, biết bao người dân trung thành với cách mạng đã cùng hy sinh với hàng nghìn cán bộ chiến sĩ tài năng, dũng cảm. Nỗi đau không nguôi được trong nhiều gia đình cho đến ngày nay.

Không ai có thẩm quyền đánh giá chiến tranh bằng những người lính trực tiếp chiến đấu. Không ai viết lịch sử dân tộc chân thực hơn họ, dù (và bởi) bàn tay của họ quen cầm súng hơn cầm bút, đôi chân của họ quen đi về phía gian khổ, hy sinh hơn đi về phía vinh hoa.

Nhân kỷ niệm 32 năm Ngày giải phóng Huế (25-3-1975 - 25-3-2007), Ban Liên lạc cựu chiến binh Quân khu Trị Thiên tại Hà Nội, do Trung tướng Lê Tự Ðồng, Thiếu tướng Trần Minh Ðức và các cựu binh Kiều Tam Nguyên, Bùi Sĩ Hiệp, Hoàng Nhuận Cầm... đã ghi chép, tập hợp lại các hồi ức của các tướng lĩnh, chiến sĩ từng chiến đấu ở Quân khu Trị Thiên thành một cuốn sách mang tên giản dị "Trị Thiên Huế - Hồi ức chiến trường", được xuất bản tại NXB Ðại học Quốc gia Hà Nội. Các tác giả không phải là những người viết sách chuyên nghiệp và vì điều kiện thời gian, kinh phí rất có hạn của một tổ chức là "Ban Liên lạc..." nên từ bố cục, tư liệu đến phong cách còn có thiếu sót, nếu như xét về tính toàn diện và hệ thống của một bộ sách. Nhưng, ta lại có thể gặp ở đây những con người, những trận đánh cụ thể, với những hoạch định, những xúc cảm chân thật nhất của chính thời kỳ lịch sử đó.

Bây giờ đọc lại bài thơ Ðêm Quảng Trị của Phạm Ngọc Cảnh (Vũ Ngàn Chi), ta gặp lại hình ảnh người chiến sĩ Quảng Trị chân thực và xúc động đến lạ lùng, Quảng Trị đến lạ lùng:

Một tên xóm Vĩnh Quang máu hồng loang biển cát
Ðêm nay theo ta tiếp cận hầm ngầm
Một lớp học em ta rung trong tầm đại bác
Gọi lòng ta vuốt nhọn mũi lê đâm
Dẫu ngón tay cò dày dạn đã mười năm
Một Dốc Miếu, La Vang... đất này chưa hả giận
Ðêm xuyên rừng con mắt vẫn đăm đăm
Chưa hết giặc, đời ta chưa đếm trận!

Ta cũng gặp ở đây một Chính ủy Lê Chưởng, vị tướng thao lược, đồng thời là một nhà thơ có khí thơ hùng hiếm thấy:

Vạn dặm Trường Sơn bước chập chùng
Vai mang súng lớn, đạn bên lưng
Ðầu say cách mạng, say mơ ước
Say ánh mặt trời, gánh nhẹ không
Ta chép lên non trang sử hồng,
Khắc vào tháp đá bức chân dung
Một đoàn chiến sĩ dày sương gió
Soi bóng mình cười rộn biển Ðông.

Ở những nơi khốc liệt nhất thì sự khốc liệt ấy dường như chỉ có thể thể hiện một cách chính xác bằng tiếng nói của thơ ca, của nghệ thuật. Vì thế, trong tập sách này, có nhiều vị tướng, nhiều chiến sĩ đã tự vẽ chân dung mình, chân dung đồng đội và miền đất gắn bó của mình bằng những bài thơ, bức tranh, tác phẩm âm nhạc... mà trong cuộc sống bình thường không thể viết ra.

VỀ quân sự, tháng 4-1961, tiểu đoàn chủ lực đầu tiên của Trị Thiên, Tiểu đoàn 800, được thành lập. Tháng 2-1965, thành lập Phân khu Trị Thiên (Phân khu Bắc) thuộc Quân khu V.

Theo bước phát triển của chiến trường, tháng 4-1966, Quân khu Trị Thiên (B4) được thành lập; tháng 6-1966, thành lập mặt trận Ðường 9 (B5), tạo ra một hướng tiến công chiến lược mới nhằm tiêu diệt, thu hút, giam chân quân chủ lực của đối phương, phối hợp chiến trường toàn miền nam, ngăn chặn âm mưu mở rộng chiến tranh ra toàn miền bắc. Với các bài viết của Thượng tướng Trần Văn Quang, Nguyễn Hữu An, Trung tướng Sùng Lãm và các cấp chỉ huy từ trung đội đến sư đoàn; các chiến sĩ trực tiếp tham gia các chiến dịch ở Bình Trị Thiên từ năm 1966 đến Ðại thắng mùa xuân 1975, người đọc có thể hình dung được toàn cục chiến trường, thấy rõ sự chỉ đạo, lãnh đạo sáng suốt tài tình của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, tinh thần chiến đấu dũng cảm vô song, đầy tính sáng tạo của từng đơn vị, từng chiến sĩ và cũng thấy rõ được tính chất chiến tranh nhân dân của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên một mặt trận tiêu biểu.

Cuốn sách là một tư liệu quý cho các nhà viết sử, viết văn; là một tác phẩm tốt góp phần giáo dục truyền thống cho quân đội và thế hệ trẻ hôm nay...