Các thành phần chính tham gia kinh doanh, phân phối ở Việt Nam gồm: các doanh nghiệp phân phối thuốc chuyên nghiệp; các công ty dược vừa sản xuất vừa phân phối; hệ thống các cơ sở bán lẻ thuốc.
Định vị mô hình “chuỗi nhà thuốc”
Thời gian gần đây, do quá trình phát triển, chuyên môn hóa của xã hội dẫn đến hình thành một số mô hình kinh doanh dược mới, như hệ thống chuỗi nhà thuốc bắt đầu định hình rõ nét và xác định được vị trí của mình trong việc phân phối thuốc từ nhà phân phối đến bệnh nhân/người tiêu dùng ở kênh ngoài bệnh viện.
Thạc sĩ Phan Công Chiến, Trưởng phòng quản lý kinh doanh dược (Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế) cho biết: Hệ thống chuỗi nhà thuốc đang từng bước trở thành một mô hình đặc thù trong cung ứng thuốc của Việt Nam, một số chuỗi nhà thuốc được hình thành và phát triển khá nhanh. Như hệ thống nhà thuốc Long Châu với hơn 1.000 nhà thuốc tại 63 tỉnh, thành phố; hệ thống nhà thuốc Pharmacity với hơn 1.100 nhà thuốc trên 44 tỉnh, thành phố; hệ thống nhà thuốc An Khang với hơn 500 nhà thuốc tại 33 tỉnh, thành phố…
Quy định cụ thể hơn các loại thuốc được kinh doanh theo phương thức thương mại điện tử
Tuy nhiên, quy định hiện hành về kinh doanh dược tại Luật dược năm 2016 chưa có quy định chi tiết về hoạt động của các nhà thuốc trong chuỗi; chưa quy định cụ thể điều kiện, cũng như quyền lợi của cơ sở kinh doanh chuỗi nhà thuốc; quy định còn cứng nhắc về dược sĩ phụ trách chuyên môn tại các nhà thuốc khi thay đổi,… chưa thực sự khuyến khích việc phát triển chuỗi nhà thuốc. Do đó, việc bổ sung quy định cụ thể về chuỗi nhà thuốc nhằm thống nhất cách thức quản lý; nâng cao tính chuyên môn hóa và hiện đại hóa hệ thống các cơ sở bán lẻ thuốc và việc làm cần thiết.
 |
Mô hình hệ thống nhà thuốc Long Châu đang khá phát triển. |
Trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược được trình trong kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV này, Ban soạn thảo (Bộ Y tế) đã đưa ra một số quy định đặc thù cơ bản của chuỗi nhà thuốc mà các cơ sở bán lẻ độc lập không có.
Chuỗi nhà thuốc hoạt động theo cơ chế quản lý thống nhất liên quan đến việc cung ứng, lưu thông, tồn trữ bảo quản thuốc và dữ liệu báo cáo của các nhà thuốc trong chuỗi. Tất cả các hoạt động của các nhà thuốc trong chuỗi do doanh nghiệp tổ chức chuỗi chịu trách nhiệm, quy định cụ thể điều kiện của cơ sở tổ chức chuỗi và điều kiện của các nhà thuốc trong chuỗi. Tương ứng với trách nhiệm trên, dự thảo cũng quy định quyền của cơ sở tổ chức chuỗi như: được luân chuyển thuốc giữa kho trung tâm với các nhà thuốc và giữa các nhà thuốc có phạm vi kinh doanh tương đồng trong chuỗi; được luân chuyển người phụ trách chuyên môn của các nhà thuốc trong chuỗi và chỉ cần thông báo tới cơ quan quản lý chứ không cần làm thủ tục đề nghị cấp lại/ điều chỉnh Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược. Các quyền lợi này giúp cơ sở tổ chức chuỗi hoạt động linh hoạt, tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng thuốc và chất lượng phục vụ.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp tổ chức chuỗi nhà thuốc có thể có các quyền lợi phái sinh như: đàm phán mua thuốc để cung cấp cho toàn bộ các nhà thuốc trong chuỗi với giá cả hợp lý; tạo dựng uy tín thương hiệu...
Hiện nay, cả nước có hơn 60.000 cơ sở bán lẻ thuốc với quy mô và cơ số thuốc cung ứng không đồng đều. Mục tiêu lớn nhất của việc công nhận và pháp quy hóa loại hình chuỗi nhà thuốc là nhằm chuyên môn hóa, hiện đại hóa hệ thống bán lẻ thuốc, nâng cao chất lượng, quản lý giá thành, dễ dàng truy xuất thông tin về nguồn gốc của thuốc, quản lý thông tin khách hàng giúp minh bạch hóa hoạt động kinh doanh (vì các cơ sở bắt buộc phải áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý).
Khi các chuỗi nhà thuốc được hình thành sẽ tạo ra động lực cạnh tranh, đòi hỏi các nhà thuốc truyền thống phải cải tiến, nâng cao chất lượng phục vụ, nhưng cũng không gây khó khăn cho các nhà thuốc truyền thống để bảo đảm cung ứng, tăng khả năng tiếp cận thuốc cho người dân.
Với những thay đổi trên, người dân được hưởng chế độ phục vụ với thuốc có chất lượng và giá cả hợp lý.
Tạo hành lang pháp lý cho mua-bán thuốc online
Trong và sau dịch Covid-19, việc mua bán theo phương thức thương mại điện tử ngày càng trở nên phổ biến trên thế giới và tại Việt Nam. Phương thức mua-bán hàng online đã trở thành sự lựa chọn của nhiều người, trong đó bao gồm cả mặt hàng thuốc chữa bệnh. Do đó cũng cần bổ sung, xây dựng hành lang pháp lý đối với phương thức kinh doanh trên trong lĩnh vực dược để tránh khoảng trống pháp lý đối với vấn đề này.
Thạc sĩ Phan Công Chiến cho biết, trong Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược sẽ bổ sung quy định yêu cầu đối với cơ sở kinh doanh thuốc muốn thực hiện thương mại điện tử (mua-bán thuốc online) phải được đánh giá cụ thể điều kiện về cơ sở vật chất, nhân sự, hồ sơ tài liệu và phải được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược. Đây phải là một cơ sở kinh doanh hiện hữu, đã được cấp phép kinh doanh theo phương thức truyền thống. Bán hàng trực tuyến chỉ là một hoạt động được thực hiện song song với bán hàng truyền thống. Như vậy, dù kinh doanh theo phương thức truyền thống hay kinh doanh trực tuyến, cơ sở vẫn phải tuân thủ các quy định chung về kinh doanh dược.
Cơ sở khi kinh doanh theo phương thức thương mại điện tử có trách nhiệm: đăng tải, cung cấp thông tin về Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược, Giấy đăng ký lưu hành của thuốc, Giấy phép nhập khẩu của thuốc, bao bì thương phẩm của thuốc, toàn bộ tờ hướng dẫn sử dụng thuốc và nhãn thuốc đã được phê duyệt...; tổ chức tư vấn, hướng dẫn cách sử dụng thuốc trực tuyến theo đúng quy định của pháp luật cho người mua thuốc và tổ chức thực hiện hoạt động vận chuyển thuốc đến người mua theo quy định.
Sau khi Luật mới được ban hành, Bộ Y tế sẽ xây dựng và ban hành các thông tư hướng dẫn liên quan, nhất là có các yêu cầu cụ thể đối với hoạt động của cơ sở kinh doanh thuốc theo hình thức thương mại điện tử, bao gồm cả cách thức tiến hành, tư vấn hướng dẫn sử dụng thuốc, trách nhiệm của người phụ trách chuyên môn đối với việc bán thuốc trên môi trường điện tử cho phù hợp đặc thù của hình thức kinh doanh này.
Do đây là một chính sách mới, dự kiến, giai đoạn đầu, Bộ Y tế chỉ cho phép bán lẻ các thuốc thông thường, thuộc danh mục thuốc không kê đơn mà không phải là thuốc phải kiểm soát đặc biệt. Sau quá trình triển khai, sẽ đánh giá, rà soát lại để xem xét có điều chỉnh danh mục này trong trường hợp cần thiết.
