Theo kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương năm 2019, tỷ số giới tính khi sinh (SRB) của Việt Nam cao hơn mức sinh học tự nhiên. Tỷ số SRB thông thường là 104-106 bé trai/100 bé gái sinh ra sống. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tỷ lệ chênh lệch SRB có dấu hiệu giảm nhưng không nhiều (năm 2018: 114,8 bé trai/100 bé gái; năm 2019 vẫn là 111,5 bé trai/100 bé gái). Trong đó, tỷ lệ SRB giữa các vùng có sự chênh lệch đáng kể, cao nhất là ở đồng bằng sông Hồng (115,5 bé trai/100 bé gái) và thấp nhất ở đồng bằng sông Cửu Long (106,9 bé trai/100 bé gái).
Ðáng chú ý, tỷ lệ chênh lệch SRB của trung du và miền núi phía bắc năm 2009 là 108,5 bé trai/100 bé gái, tăng lên 114,2 bé trai/100 bé gái năm 2019; của đồng bằng sông Hồng năm 2009 là 115,3 bé trai/100 bé gái, tăng lên 115,5 bé trai/100 bé gái năm 2019. Qua 10 năm, tỷ lệ chênh lệch SRB của đồng bằng sông Hồng luôn ở mức cao nhất. Ðiển hình như: tỉnh Hưng Yên đang ở mức cao dẫn đầu cả nước là 120,6 bé trai/100 bé gái. Tại Hà Nội, theo báo cáo của Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Thủ đô cũng trong nhóm có tỷ số chênh lệch SRB cao, năm 2019: 112,8 bé trai/100 bé gái.
Cũng theo kết quả điều tra dân số và nhà ở Trung ương năm 2019, chênh lệch SRB tăng cao ở nước ta là do một số nguyên nhân như: sự ưa thích con trai trong bối cảnh giảm sinh, văn hóa Nho giáo với phong tục về việc mong muốn có được con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên cũng như đánh giá thấp giá trị của nữ giới trong gia đình và xã hội tại mỗi vùng, miền. Ngoài ra, việc tiếp cận các dịch vụ y tế dễ dàng hơn trong lựa chọn giới tính thai nhi khi mang thai hoặc chẩn đoán giới tính thai nhi dẫn tới nạo phá thai vì lý do lựa chọn giới tính... Việc lựa chọn giới tính khi sinh phản ánh tình trạng bất bình đẳng giới sâu sắc.
Các nghiên cứu đã chỉ ra các hệ lụy tới cấu trúc gia đình, hệ thống hôn nhân và các vấn đề xã hội trong tương lai của tình trạng mất cân bằng giới tính hiện nay; nhất là tình trạng thiếu hụt số trẻ em gái sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt phụ nữ ở tất cả các nhóm tuổi trong tương lai. Nam giới trẻ tuổi sẽ bị dư thừa do tỷ lệ nữ giới đang giảm dần trong cùng một thế hệ và kết quả là họ có thể phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời. Trì hoãn hôn nhân trong nam giới hoặc gia tăng tỷ lệ sống độc thân, là những khả năng có thể xảy ra trong tương lai do tình trạng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn. Ðiều này sẽ tác động ngược lại hệ thống gia đình trong tương lai.
Thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới, Việt Nam đặt mục tiêu đưa tỷ số SRB về mức cân bằng tự nhiên, đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống. Theo Phó Tổng cục trưởng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình Nguyễn Thị Ngọc Lan, để đạt được mục tiêu nêu trên, cần tập trung vào công tác truyền thông nâng cao nhận thức của lãnh đạo và người dân. Mặt khác, thực hiện giáo dục về giới, bình đẳng giới thích hợp tại trường học cho từng cấp học, ngành học. Thường xuyên tổ chức các chuyên đề, chiến dịch, sự kiện truyền thông với nội dung về mất cân bằng giới tính khi sinh.
Thực hiện nghiêm cấm, nâng mức phạt nặng đối với các trung tâm y tế, cơ sở khám thai sử dụng công nghệ trong xác định giới tính thai nhi. Ðáng chú ý, cần cải thiện vấn đề bình đẳng giới, nâng cao vị thế phụ nữ, trẻ em gái trong xã hội, từng bước khắc phục tư tưởng trọng nam, khinh nữ. Xây dựng và ban hành các hệ thống an sinh xã hội, đề án phúc lợi kinh tế có chú trọng đến đối tượng là phụ nữ và trẻ em gái.
Thanh Mai
