Thuyền viên đi biển: Còn đó nhiều tâm tư

Người bạn mà anh Văn đề cập tới là anh Võ Hà. Anh Hà hiện đang bị kẹt ở Brazil gần nửa năm sau khi kết thúc hợp đồng lênh đênh trên biển 12 tháng. Thật không may, anh không được chủ tàu cho xuôi tàu về Việt Nam mà lên bờ ở Brazil. “Có lẽ tới tết âm lịch, may ra mới có chuyến bay giải cứu”, giọng anh Hà chùng xuống khi nghĩ tới tháng ngày dài đằng đẵng nửa năm tới đây sống trên đất khách quê người khi số tiền dần cạn kiệt.

May mắn được về bờ ngày 24/6 vừa qua khi trao đổi thuyền viên tại cảng Tân Vũ, Hải Phòng, anh Vũ Đình Châu, đại phó tàu Tong Youn tâm sự, đây không phải là chuyến đi xa nhà dài nhất của anh và các đồng nghiệp, nhưng là chuyến đi khó khăn nhất khi các cảng biển nơi tàu đi qua, các anh không được vào bờ.

Tròn 11 tháng 15 ngày, tàu đi qua nhiều nước từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… nhưng cuộc sống chỉ quanh quẩn trên tàu. Ngoài tìm niềm vui từ hát karaoke, giao lưu văn nghệ, gọi điện về nhà khi có mạng…, hiếm hoi lắm ở một vài cầu cảng được nới lỏng thì thuyền viên được loanh quanh trên bờ kè, được câu cá xả stress.

Mất ba giờ đồng hồ làm thủ tục bàn giao, 8 giờ 30 phút tối 24/6, các anh được xe chuyên dụng chở đi cách ly tập trung tại Trường Cao đẳng du lịch Hải Phòng.

“Chúng tôi đã chờ đợi ngày này rất lâu, hồi hộp chờ từng phút để được lên bờ. Đó là cảm xúc của hạnh phúc vì mình vẫn bình an trở về trong đại dịch. Có nhiều đồng nghiệp của chúng tôi không may mắn như chúng tôi vì bị mắc kẹt ở nước ngoài hoặc buộc phải gia hạn hợp đồng làm việc thêm nhiều tháng nữa”, anh Châu nói.

May mắn mà anh Châu đề cập tới, chính là việc anh và tám thuyền viên được chủ tàu tính toán cung đường lưu thông hàng hóa để về Việt Nam trao đổi thuyền viên. Hiện nay, nhiều cảng trên thế giới đã bị tê liệt, không thể diễn ra hoạt động trao đổi thuyền viên. Có nhiều chủ tàu không tiện chuyến ghé Việt Nam lấy hàng cũng không thể đưa thuyền viên về nước. Trong khi nếu xuống bờ ở nước ngoài, chi phí cách ly vô cùng đắt đỏ và cũng không biết liệu có đường bay về Việt Nam hay không.

Suốt những tháng ngày lênh đênh, ai cũng lo lắng nguy cơ bị lây nhiễm Covid-19 bất kỳ lúc nào. “Có tới 90% thuyền viên đi qua cảng Ấn Độ đều nhiễm Covid-19. Vì thế, anh em ai cũng lo ngại”, các thuyền viên vừa lên bờ tâm sự. 

Theo ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, Việt Nam  được đánh giá là quốc gia vẫn duy trì hoạt động cảng biển tốt nhất, nhịp độ tăng trưởng từ lĩnh vực hàng hải không bị tác động nhiều. Nhưng điều ông lo ngại nhất là tình trạng các cảng biển trên thế giới bị tê liệt có thể diễn ra tại Việt Nam khi không ít thuyền viên quá mệt mỏi khi quá hạn hợp đồng mà không được lên bờ hoặc bị mắt kẹt ở nước ngoài. Có những người đã ở trên tàu tới 18 tháng. Có những người rơi vào trầm cảm vì cuộc sống chật chội trên tàu.

Hiện nay, một số quốc gia như: Bỉ, Ấn Độ đã khởi động chương trình tiêm vaccine cho thuyền viên. Việt Nam hiện có 47 nghìn thuyền viên đang có giấy chứng nhận khả năng chuyên môn để làm việc trên tàu biển, trong đó có 10 nghìn thuyền viên đang hoạt động trên biển. Chưa lúc nào, các thuyền viên – lực lượng tuyến đầu thực hiện nhiệm vụ thông thương hàng hóa qua cảng biển tại Việt Nam lại khao khát có được vaccine như hiện nay.

“Nghị quyết 21 của Chính phủ đã đưa đối tượng vận tải vào trong lực lượng được ưu tiên tiêm vaccine nhưng đến nay, các thuyền viên đều chưa được tiêm vaccine. Trong khi đó, 90% hàng hóa được luân chuyển bằng đường biển. Tôi cho rằng, trong lực lượng ưu tiên thì lực lượng thuyền viên và người làm trong cảng phải được coi là tuyến đầu chống dịch giống như bác sĩ, công an, biên phòng… Mặc dù không phải là các chiến sĩ áo trắng ở bệnh viện, không phải là lực lượng bảo đảm an toàn biên giới đất liền, nhưng họ là lực lượng quan trọng trong vận chuyển hàng hóa đường biển. Thuyền viên cần ưu tiên tiêm phòng bệnh trước để bảo đảm chức năng vận chuyển hàng hóa”, ông Giang nhấn mạnh.

Ngoài tâm tư về việc chưa được tiêm vaccine để bảo đảm an toàn cho công việc vận tải hàng hóa, các thuyền viên Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn khi kết thúc hợp đồng lao động nhưng không được bàn giao thuyền viên. Trong khi đó, theo quy định của Công ước Lao động Hàng hải 2006, thời gian làm việc trên tàu của thuyền viên không được quá 12 tháng. Nhưng do dịch Covid-19, nhiều thuyền viên đã làm việc quá thời gian quy định mà không được trở về bờ.

Bên cạnh đó, Việt Nam hiện có hơn 1.500 thuyền viên đang bị mắc kẹt ở nước ngoài cần hỗ trợ hồi hương. Tuy nhiên, đến nay chưa biết khi nào các chuyến bay hồi hương ở nhiều nước được mở lại. Và ngay cả khi về Việt Nam, chi phí cách ly cho thuyền viên quá đắt đỏ, tạo gánh nặng lớn cho các chủ tàu.

Ngược với tình trạng 10 nghìn thuyền viên đang lênh đênh trên biển không được về bờ thì 37 nghìn thuyền viên đang ở trên bờ cũng không có cơ hội đi biển. Thế nhưng, theo ông Nguyễn Văn Thư, Cố vấn Công ty UT-STC, các chính sách hỗ trợ người lao động của chính phủ đã không tới được với những thuyền viên đang bị thất nghiệp vì đại dịch.

Nhận định về nguy cơ về làn sóng lây nhiễm các biến thể mới của Covid-19, ông Nguyễn Xuân Sang, Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, Phó Tổng Thư ký thường trực Ban Thư ký IMO Việt Nam đã gửi thư tới Tổng Thư ký IMO Kitack Lim đề xuất ý tưởng về việc IMO cần khuyến nghị mạnh mẽ các quốc gia thành viên đưa lực lượng thuyền viên (không kể quốc tịch) vào danh sách đối tượng ưu tiên tiêm vaccine phòng Covid-19.

Đánh giá cao đề xuất từ Ban Thư ký IMO Việt Nam và một số quốc gia khác, tháng 5/2021, Ủy ban An toàn hàng hải (MSC) của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) đã thông qua nghị quyết khuyến nghị các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam ưu tiên tiêm vaccine cho các thuyền viên của mình.