Thúc đẩy hoạt động hiến mô, tạng

Còn nhiều khó khăn, thách thức

Ðáng chú ý, năm 2024 đạt kỷ lục về vận động thành công các ca hiến tạng sau chết não với 41 ca, cao hơn số ca hiến tạng của ba năm trước (2021, 2022, 2023) cộng lại là 36 ca. Nhờ vận động thành công các ca hiến tạng sau chết não, đã thực hiện ghép tim-gan đồng thời đầu tiên tại Việt Nam từ người hiến tạng sau chết não; thực hiện ghép khí quản từ người cho chết não - một kỹ thuật hiếm gặp trên thế giới.

Mặc dù, Việt Nam đã đạt được những thành tựu hết sức to lớn trong lĩnh vực ghép mô, tạng cứu người, tuy nhiên, vấn đề thiếu tạng ghép hiện nay là trầm trọng nhất. Trong khi đó, nguồn hiến mô, tạng tại Việt Nam trong giai đoạn 1992-2023 từ người hiến chết não mới đạt khoảng 6%. Ngược lại, tại các quốc gia phát triển trên thế giới, đa phần tạng đến từ nguồn người cho chết (từ 90% đến 95%), nguồn người cho sống chỉ chiếm từ 5% đến 10%. Ðáng chú ý, tính đến ngày 14/10/2024, cả nước mới có 102.759 người đăng ký hiến tạng.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nêu trên là do công tác truyền thông còn hạn chế, chưa tạo được sự chuyển biến trong thay đổi nhận thức và hành vi của người dân về hiến tạng; cách thức để người dân tiếp cận đăng ký hiến tạng online hoặc trực tiếp còn khó khăn (phần mềm, điểm tiếp cận).

Trong khi đó, công nghệ thông tin trong quản lý đăng ký hiến tạng, danh sách chờ, điều phối ghép tạng, quản lý số liệu hiến và ghép tạng, báo cáo, phản hồi rất hạn chế, chưa được đầu tư; chưa có đầy đủ quy trình kỹ thuật của tất cả các tạng, để xây dựng định mức kỹ thuật, xây dựng giá cho các quy trình, bao gồm hiến và ghép tạng; thanh toán từ bảo hiểm y tế cho hiến và ghép tạng còn hạn chế…

Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Lai Châu, Hoàng Văn Trinh cho biết: Ðến nay, đã có 1.524 đoàn viên, viên chức, người lao động trên địa bàn tỉnh đăng ký tham gia hiến tạng, bộ phận cơ thể. Ngoài ra, toàn tỉnh hiện có 2.019 tình nguyện viên được cấp thẻ hiến mô, tạng qua đăng ký online và đăng ký trực tiếp.

Tuy nhiên, công tác tuyên truyền, vận động hiến mô, tạng còn gặp không ít khó khăn như: tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền, vận động còn ít; hoạt động phong trào hiến tặng mô và bộ phận cơ thể người chủ yếu lồng ghép vào các đợt tổ chức tuyên truyền, vận động tiếp nhận máu.

Trong khi đó, cán bộ làm công tác tuyên truyền chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa được tham gia các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về kiến thức và kỹ năng; nhận thức của người dân còn hạn chế, quan niệm tín ngưỡng, tôn giáo, sự ngăn cản của gia đình người thân và tâm lý khi chết cơ thể phải nguyên vẹn nên nhiều người còn lo sợ và không dám đăng ký tham gia.

Phát triển hoạt động hiến mô, tạng

Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, sau hơn 30 năm, từ ca ghép thận đầu tiên năm 1992, Việt Nam đã làm chủ công nghệ với 9.516 ca ghép thành công tại 28 bệnh viện trên cả nước. Ðặc biệt, những ca ghép phức tạp như ghép phổi tại Bệnh viện Phổi Trung ương; ghép tim-gan đồng thời tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Ðức cho thấy trình độ y học Việt Nam tiệm cận thế giới.

Tuy nhiên, nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề này, Ðảng, Nhà nước và Bộ Y tế xây dựng, triển khai nhiều chính sách, chương trình nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hiến tặng mô, tạng.

Cụ thể, thực hiện lời hiệu triệu của Thủ tướng Chính phủ vào ngày 19/5/2024, hàng chục bệnh viện tổ chức lễ phát động đăng ký hiến tặng mô, tạng sau chết; các chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người được ra đời không chỉ ở các cơ sở y tế công lập mà ở cả các cơ sở y tế tư nhân.

Mặt khác, Bộ Y tế đã và đang quyết liệt chỉ đạo để từng bước hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động hiến, lấy, ghép mô, tạng phát triển mạnh mẽ và bền vững như: Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật về hiến, lấy, ghép, vận chuyển, bảo quản và chăm sóc sau ghép gan từ người hiến sống và từ người hiến chết não; Thông tư số 48/2024/TT-BYT, ngày 31/12/2024 quy định về đăng ký ghép và nguyên tắc điều phối lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể ở người hiến sau khi chết, để hướng dẫn cụ thể cũng như vận động việc hiến mô, tạng sau khi chết...

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hiện nay vẫn chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim; các tổ tư vấn, vận động hiến tạng được thành lập tại các bệnh viện chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp; công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức...

Ðể khắc phục những khó khăn, hạn chế nêu trên, Bộ Y tế sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, bảo đảm có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác; tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống hiến tặng mô, tạng phát triển, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về tư vấn hiến tạng.

Mặt khác, Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam, Trung tâm Ðiều phối ghép tạng quốc gia, các bệnh viện phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị-xã hội đẩy mạnh công tác truyền thông, tuyên truyền theo hướng đa dạng hóa hình thức, tận dụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội, các kênh truyền hình, báo chí để lan tỏa thông điệp về hiến tạng, giúp thay đổi nhận thức cộng đồng một cách bền vững; xây dựng mạng lưới kết nối giữa các bệnh viện có thực hiện ghép tạng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đồng thời phối hợp với các tổ chức tôn giáo, đoàn thể, nhằm tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong xã hội và cộng đồng.