Gánh nặng thuế và phí
Bắt đầu từ ngày 18-10, Tổng cục Hải quan có biểu giá mới áp dụng cho cả xe ô-tô nhập khẩu mới 100% và xe đã qua sử dụng, nhằm bổ sung mức giá kiểm tra trong danh mục quản lý rủi ro hàng nhập khẩu. Theo Tổng cục Hải quan, việc ban hành danh mục quản lý này giúp cơ quan chức năng thống nhất thông tin dữ liệu, quản lý giá tính thuế, từ đó so sánh, đối chiếu với mức giá khai báo của doanh nghiệp, hạn chế các trường hợp gian lận thương mại. Nhiều loại ô-tô nhập khẩu được bổ sung mức giá kiểm tra tính thuế mới, với mức tăng từ vài trăm tới vài nghìn USD, thậm chí có loại tới 22 nghìn USD. Mức tăng cao nhất đánh vào xe Lexus GX 460 (mới) sản xuất tại Nhật Bản năm 2009, tăng 22 nghìn USD, lên tới 65 nghìn USD/xe, dòng BMW M6 bốn chỗ đời 2008 tăng 16 nghìn USD, lên mức 85 nghìn USD... Bảng giá tính thuế mới cũng được áp dụng với dòng xe nhập khẩu đã qua sử dụng.
Trong khuôn khổ Triển lãm ô-tô Việt Nam lần thứ 8 (Vietnam Motorshow 2012) diễn ra một hội thảo chuyên ngành với chủ đề "Thực trạng và giải pháp tháo gỡ khó khăn phát triển ngành công nghiệp và thị trường ô-tô Việt Nam". Ðây thực chất là cuộc tranh luận về chính sách thuế và phí, được cho là một trong những vấn đề làm chậm tiến trình phát triển của ngành công nghiệp sản xuất và thị trường tiêu thụ ô-tô. Tuy nhiên, kết quả cuộc hội thảo chỉ để chứng minh một điều, còn rất lâu chuyện này mới giải quyết được. Hiệp hội các nhà sản xuất, lắp ráp ô-tô Việt Nam (VAMA) cho biết, sản lượng ô-tô bán ra tại Việt Nam tám tháng năm nay giảm 30% so cùng kỳ, trong khi sản lượng tiêu thụ của thế giới tăng 30%, châu Á tăng 40%, thị trường ô-tô ASEAN tăng 151%, Thái-lan tăng 208%... Theo dự báo của Bộ Công thương, thị trường ô-tô năm nay có thể chỉ tiêu thụ được khoảng 100 nghìn xe các loại, trong khi kế hoạch ban đầu của VAMA dự kiến đạt 130 - 140 nghìn xe. Thị trường ô-tô nước ta đang thụt lùi về mốc sản lượng của năm 2007.
Chủ tịch Hội Kỹ sư ô-tô Việt Nam Ðỗ Hữu Hào nhận định: Muốn khuyến khích nội địa hóa ngành công nghiệp ô-tô, cần phải có chính sách thuế phù hợp. Nên đánh thuế theo công suất xe, doanh nghiệp nào tăng tỷ lệ nội địa hóa nhiều hơn, tốt hơn sẽ có chính sách thuế tốt hơn. Ở nước ta, cách tính thuế, phí mang tính cục bộ, chưa có sự thống nhất trong quản lý. Sự nặng nề của thuế và phí để mỗi chiếc ô-tô có thể lăn bánh được tại Việt Nam dường như đã khiến nó "bẹp lốp". Ðại diện hãng ô-tô Porsche Việt Nam cho rằng: Thuế, phí đã khiến giá ô-tô tăng vọt, mặc dù đã có những cam kết với WTO về việc giảm dần các loại thuế, nhưng thực tế, thuế và phí vẫn tăng dần theo từng năm.
Sản lượng tiêu thụ của các hãng ô-tô sụt giảm cũng do chính sách thuế, phí liên tục thay đổi, khiến các hãng sản xuất xe khó đưa ra các định hướng lâu dài cho thị trường. Năm 2011, Thông tư 20 của Bộ Công thương ban hành, hướng các doanh nghiệp nhập khẩu xe nhỏ lẻ phải có giấy ủy quyền của nhà nhập khẩu, nhà phân phối chính hãng đã "thổi bay" các doanh nghiệp nhập khẩu xe nhỏ lẻ khỏi thị trường ô-tô. Nhưng mới đây, Tổng cục Hải quan lại đề nghị nới lỏng quy định này theo hướng bỏ giấy ủy quyền đó để nhiều doanh nghiệp có thể góp mặt, giúp tăng thu ngân sách, hạn chế độc quyền và tránh lách luật trong nhập khẩu ô-tô.
Phát triển theo hướng nào?
Công nghiệp ô-tô là ngành công nghiệp quan trọng, cần được ưu tiên phát triển nhưng cần phù hợp nhu cầu tiêu dùng của đất nước, bảo đảm đồng bộ với việc phát triển hạ tầng giao thông và các yêu cầu về môi trường. Một số chuyên gia bày tỏ, một nước công nghiệp thì con người "không thể đi bộ", vì thế nên khuyến khích sử dụng ô-tô, nhưng không khuyến khích sử dụng những dòng xe hạng sang, áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao. Có thể thấy rõ, thị trường ô-tô ảm đạm do người dân lo ngại chính sách bất ổn, nhưng nhu cầu mua xe vẫn rất lớn, nếu có chính sách ổn định, thị trường chắc chắn sẽ sôi động. Thời gian xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu ô-tô nguyên chiếc từ thị trường ASEAN vào Việt Nam không còn nhiều. Ngành công nghiệp ô-tô Việt Nam bao năm qua vẫn đang ì ạch khởi động, trong khoảng vài năm, làm sao đủ thời gian để Việt Nam phát triển ngành công nghiệp ô-tô với rất nhiều doanh nghiệp cùng sản xuất nhiều mặt hàng, nhiều dòng sản phẩm?
Như vậy, việc cần làm của các nhà hoạch định chính sách là nghiên cứu lại một cách kỹ lưỡng, có tham khảo các chuyên gia về chính sách thuế đối với ô-tô. Bởi sự phát triển của ngành công nghiệp ô-tô Việt Nam phụ thuộc vào các chính sách vĩ mô dài hạn, đồng bộ và ổn định. Các chính sách phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, chính sách thuế, phí và các phát triển cơ sở hạ tầng, giao thông,... phải song hành cùng nhau. Kỹ sư chuyên ngành động lực Trần Tiến Vũ cho rằng, cần học tập kinh nghiệm của nhiều nước khi không khuyến khích phát triển phương tiện cá nhân mà đẩy mạnh phát triển giao thông công cộng. Mặt khác, không nên quá "sốt sắng" trong việc tìm mọi cách để phát triển ngành công nghiệp ô-tô khi các điều kiện chưa chín. Nhất là không nên chỉ định phải xây dựng hay quyết định phát triển một dòng xe chiến lược, mà hãy để cho cuộc sống, thị trường tự chọn lọc.
Thời điểm này, ai cũng biết cơ sở hạ tầng giao thông vẫn chưa đáp ứng và theo kịp tốc độ bùng nổ phương tiện, nhưng không thể chờ đợi phát triển hạ tầng rồi mới phát triển thị trường ô-tô. Cần có những biện pháp kích thích tiêu thụ ô-tô nội địa chứ không nên "xe máy hóa", qua đó mới khuyến khích được xã hội đầu tư vào các dự án hạ tầng giao thông, tạo ra cơ chế tự điều chỉnh. Thay vì chờ đợi sự phát triển của cơ sở hạ tầng, nên chọn giải pháp giảm giá xe hợp lý bằng cách điều chỉnh các sắc thuế phù hợp, nhằm tăng thu ngân sách để đầu tư hạ tầng, song song với việc đánh thuế lưu hành xe nội đô.
* Chủ tịch Hội Kỹ sư ô-tô Việt Nam Ðỗ Hữu Hào:
Muốn khuyến khích nội địa hóa ngành công nghiệp ô-tô, cần phải có chính sách thuế phù hợp. Nên đánh thuế theo công suất xe, doanh nghiệp nào tăng tỷ lệ nội địa hóa nhiều hơn, tốt hơn sẽ có chính sách thuế tốt hơn. Ở nước ta, cách tính thuế, phí mang tính cục bộ, chưa có sự thống nhất trong quản lý.
* Ông Bùi Ngọc Huyên, Tổng Giám đốc Vinaxuki:
Chính sách của Bộ Tài chính đối với ngành công nghiệp ô-tô thiếu ổn định, khiến doanh nghiệp khó lòng tồn tại.
