Nhiều khó khăn đặt ra
Ðào tạo theo học chế tín chỉ là hình thức đào tạo khá phổ biến và được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Với quy trình đào tạo "mềm dẻo", lấy người học làm trung tâm, chương trình đào tạo tín chỉ tạo cho sinh viên tính chủ động cao trong việc lựa chọn kiến thức để trang bị cho bản thân và lựa chọn tiến trình học phù hợp khả năng của mỗi người.
Cuối tháng 7-2001, Bộ Giáo dục và Ðào tạo có quyết định về việc Thí điểm tổ chức đào tạo, kiểm tra, thi và công nhận tốt nghiệp đại học, cao đẳng hệ chính quy theo học chế tín chỉ và dự kiến đến năm 2010 sẽ hoàn thành cơ bản việc chuyển đổi từ phương thức đào tạo niên chế sang mô hình đào tạo học chế tín chỉ. Ðến nay, cả nước có sáu trường đang áp dụng mô hình này.
Sự thay đổi phương thức đào tạo đang có những tác động nhiều chiều đến hoạt động của tổ chức đoàn tại các trường đại học, cao đẳng. Theo đó, cơ cấu chi đoàn theo lớp truyền thống và các cấp bộ đoàn trong mỗi trường đào tạo tín chỉ có thể thay đổi; việc thực hiện Ðiều lệ Ðoàn gặp nhiều khó khăn, như: không thể thu đoàn phí, không sinh hoạt hằng tháng. Tham gia đào tạo tín chỉ, đoàn viên thường phân tán, không tập trung thành một "đơn vị" ổn định; thời gian học tập không cố định; việc trao đổi thông tin giữa các chi đoàn, đoàn cơ sở không bảo đảm nên việc sắp xếp thời gian và thống nhất các nội dung hoạt động gặp khó khăn.
Tại Trường đại học Thăng Long, khi áp dụng hình thức đào tạo tín chỉ, việc quản lý đoàn viên theo chi đoàn "kiểu cũ" không còn phù hợp vì ngay trong năm học đầu tiên (đến học kỳ thứ ba), các sinh viên đã đăng ký học theo khả năng của mình. Thêm vào đó, lịch học và lịch thi dày đặc lại "lệch nhau" giữa các khóa, các khoa nên việc tập hợp sinh viên vào các hoạt động ... rất khó khăn. Khi không sinh hoạt theo chi đoàn, nhiều sinh viên tỏ ra thờ ơ, không quan tâm tới tổ chức đoàn, hội nên chất lượng hoạt động không cao.
Tại Trường đại học Khoa học tự nhiên (Ðại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh), khi đến với mô hình đào tạo tín chỉ, cơ cấu sinh viên không ổn định, tách nhập liên tục. Danh sách sinh viên của một lớp học chỉ mang tính tạm thời vì không phải tất cả sinh viên trong danh sách cùng học một môn. Bên cạnh đó, việc sinh viên đến học hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức tự giác và khả năng học tập của từng người, nhà trường không kiểm tra hay ràng buộc. Trước thực trạng trên, trong thời gian đầu, tổ chức đoàn nhà trường không thể "theo" kịp và hoạt động đoàn, hội lúng túng, bị động...
Những cách làm có hiệu quả bước đầu
Ðứng trước thực tế không ổn định của tổ chức đoàn và đoàn viên trong mô hình đào tạo tín chỉ, Ðoàn Trường đại học đại học KHTN TP Hồ Chí Minh tích cực tổ chức các buổi tọa đàm, lấy ý kiến đóng góp của nhiều người mong tìm ra lời giải hợp lý cho "bài toán khó" này.
Trên cơ sở xác định: Hình thức chi đoàn vẫn có vai trò quan trọng, Ðoàn trường cùng Ðoàn các khoa liên tục thành lập các chi đoàn theo sự biến đổi của các lớp học và chỉ định BCH lâm thời. Có nghĩa là khi có lớp học, Ðoàn trường tổ chức thành lập ngay chi đoàn và chi đoàn này phù hợp với đặc điểm học tập của các sinh viên. Một số khoa như Toán, Tin học, Công nghệ thông tin có danh sách sinh viên chỉ là tạm thời (sinh viên được quyền đăng ký môn học mình thích), Ðoàn trường vẫn thành lập Chi đoàn và chỉ định BCH lâm thời. Hết giai đoạn 2, sinh viên tự do chọn chuyên ngành, lúc này, các chi đoàn lớn sẽ được giải tán và các chi đoàn nhỏ theo từng chuyên ngành được thành lập và BCH các chi đoàn này sẽ được chỉ định. Như vậy, trên thực tế, dù sinh viên có "biến động" về tổ chức như thế nào thì mô hình chi đoàn vẫn "đồng hành" với họ trong những năm tháng học tập. Việc quản lý đoàn viên được Ðoàn trường triển khai qua các nhóm học tập. Ðây là cách làm đem lại hiệu quả bước đầu bởi trong hầu hết các môn học lý thuyết, ngoài giờ trên lớp, sinh viên phải chia nhóm để thảo luận và thực tập. BCH các chi đoàn quản lý đoàn viên của mình thông qua nhóm này mà trực tiếp là người Nhóm trưởng.
Tại Trường đại học Thăng Long, Ðoàn trường xây dựng Chi đoàn cán bộ, giáo viên, gồm 80 người trong độ tuổi đoàn. Chi đoàn có nhiệm vụ cùng Ðoàn trường nắm bắt tình hình của sinh viên trong học tập, rèn luyện và hoạt động đoàn thể. Hầu hết các giáo viên trẻ này đang đảm nhận chức danh giáo viên chủ nhiệm nên có những đóng góp thiết thực cho công tác quản lý, tập hợp đoàn viên. Việc sinh hoạt các chi đoàn được Ðoàn trường phối hợp các giáo viên chủ nhiệm gắn liền với việc họp lớp. Theo quy định của nhà trường, trong một học kỳ, các giáo viên chủ nhiệm phải họp lớp ít nhất 1,5 tháng/lần để giúp sinh viên các công việc cần thiết. Ðoàn trường cùng các giáo viên chủ nhiệm tập trung sinh viên và tiến hành sinh hoạt chi đoàn ngay sau buổi họp lớp đó.
Trên thực tế, một số Ðoàn trường nghĩ ra những phương thức tập hợp sinh viên có hiệu quả, như: phát cho sinh viên Sổ theo dõi công tác của từng người. Theo đó, mỗi bạn trẻ tự quản lý cuốn sổ đó và khi có tham gia, đóng góp cho hoạt động nào của đoàn, hội thì ghi chép vào sổ và được sự chứng nhận của Bí thư Chi đoàn cũng như Ðoàn khoa, Ðoàn trường. Nhiều Ðoàn trường tập trung phát triển mô hình các CLB, đội, nhóm để thông qua đó vừa hỗ trợ, giúp đỡ sinh viên trong quá trình học tập, vừa quản lý và tập hợp các bạn trẻ đến với các hoạt động. Ngoài ra, việc thu Ðoàn phí được một số trường thu cùng với việc thu học phí.
Công tác tập hợp, quản lý, hỗ trợ sinh viên khi các nhà trường chuyển sang hình thức đào tạo tín chỉ còn gặp rất nhiều khó khăn, trở ngại. Những mô hình trên đây đã có hiệu quả bước đầu nhưng trong quá trình triển khai vẫn bộc lộ những hạn chế. Tuy vậy, điều đáng trân trọng là Ðoàn Thanh niên các trường luôn nỗ lực tìm kiếm phương thức hiệu quả, hợp lý nhất để khẳng định vai trò của mình trong sinh viên, từ đó giúp đỡ và định hướng họ học tập, rèn luyện có kết quả tốt.
