Đủ dữ liệu xác định bán phá giá
Từ 1-1-2020, Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành đường bằng cách không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và áp dụng mức thuế nhập khẩu 5%.
Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), trong 8 tháng đầu năm 2020, lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam gia tăng đột biến, đạt gần 950.000 tấn, tăng hơn sáu lần so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, lượng đường mía nhập khẩu từ Thái Lan vào Việt Nam chiếm tỷ lệ chủ yếu, đạt gần 860.000 tấn (hơn 87%).
Quyền Tổng Thư ký VSSA Nguyễn Văn Lộc khẳng định, VSSA đã có đầy đủ cơ sở dữ liệu để xác định đường nhập khẩu có nguồn gốc từ Thái Lan là đường bán phá giá và được trợ cấp để bán phá giá ra thị trường nước ngoài theo các định nghĩa của quy tắc thương mại của WTO.
Theo ông Nguyễn Văn Lộc, giá xuất khẩu bình quân đường thô và luyện của Thái Lan vào Việt Nam chỉ có 334 USD/tấn thấp hơn cả chi phí mía trong đường của Thái Lan (chi phí niên vụ 2019-2020 của Thái Lan là 410 USD/tấn).
Theo VSSA, do người nông dân trồng mía chưa đươc tạo điều kiện cạnh tranh ngang bằng với các đồng nghiệp trong khu vực và hầu như không có cách nào khác ngoài từ bỏ cây mía để tìm cây trồng khác dẫn đến diện tích mía nguyên liệu suy giảm. Từ đó khiến nhiều nhà máy mía đường phải đóng cửa do không bảo đảm nguồn nguyên liệu, và hoạt động không còn hiệu quả.
Thống kê của VSSA cho biết trong tổng số 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy hoạt động. Niên vụ 2020-2021, dự kiến sẽ có thêm 4 nhà máy đường gồm Sơn Dương, Nông Cống, Vạn Phát và Phổ Phong đóng cửa.
Ngành mía đường Việt Nam đang có trình độ tương đương và nhỉnh hơn so với các quốc gia trồng mía đã cam kết thực hiện ATIGA trong khối ASEAN. VSSA không chủ trương yêu cầu Nhà nước phải thực thi các biện pháp bảo hộ trái với các nguyên tắc và thông lệ thương mại quốc tế của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) - Quyền Tổng Thư ký VSSA Nguyễn Văn Lộc chia sẻ.
Đồng thời, ông Nguyễn Văn Lộc khẳng định, ngành mía đường chỉ cần nhận được sự đối xử tương đương và điều kiện cạnh tranh ngang bằng với đồng nghiệp trong khối ASEAN-6.
Phân phối bình đẳng lợi nhuận
Trước những khó khăn của ngành mía đường, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo thực hiện các biện pháp tháo gỡ khó khăn cho ngành mía đường. Ngày 14-7-2020, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 28/CT-TTg về triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới.
Tháng 9-2020, Bộ Công thương ban hành Quyết định số 2466/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.
Bên cạnh đó, tháng 6-2020, Bộ Công thương ban hành Quyết định số 1715/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với một số sản phẩm đường lỏng chiết xuất từ tinh bột ngô (còn gọi là HFCS).
Phó Cục trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải cho biết, hiện tại, cả hai vụ việc đều đang trong quá trình điều tra. Trong thời gian tới, khi có kết quả điều tra và chứng minh được vi phạm của đường nhập khẩu thì chúng ta có thể áp dụng các công cụ để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp và người nông dân trồng mía.
Tuy nhiên, theo ông Trần Thanh Hải, sự chuyển biến của ngành mía đường chưa rõ ràng trong bối cảnh hội nhập hiện nay, ngành mía đường cần có sự cố gắng vươn lên để liên kết và đổi mới thực sự vượt qua hội nhập.
Còn theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú - nguyên Phó giám đốc Sở Thương mại, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, trước hết cần làm tốt công tác quy hoạch vùng sản xuất nguyên liệu mía, đi đôi với việc xây dựng các cụm công nghiệp sản xuất mía liền kề, tạo sự gắn kết giữa vùng nguyên liệu và nhà máy một cách chặt chẽ có kế hoạch, lợi nhuận được phân phối một cách hợp lý giữa người trồng mía và nhà máy chế biến đường, không ép nhau và không phá vỡ hợp đồng từ hai phía như trước đây.
Theo Luật Mía đường của Thái Lan, tỷ lệ phân phối lợi nhuận được quy định người trồng mía được phân chia 60-70%, còn 30-40% là dành cho hệ thống phân phối, ông Vũ Vinh Phú dẫn chứng.
Theo nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, Nhà nước cần hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tiếp cận đất đai, nguồn vốn, khoa học kỹ thuật, đầu tư đổi mới công nghệ của các vùng mía và các nhà máy chế biến đường để tạo ra những vùng sản xuất lớn và những tổ hợp sản xuất đường ngày càng hiện đại.
Kiểm soát chống buôn lậu gian lận thương mại, trốn thuế, bảo vệ những doanh nghiệp làm ăn chân chính, có chính sách khuyến khích thỏa đáng các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào lĩnh vực mía đường.
Tạo lập các chuỗi sản xuất phân phối mặt hàng đường một cách hiệu quả, tạo lập tính công khai, minh bạch trong phân phối lợi nhuận của chuỗi này.
Làm được những vấn đề trên chúng ta tin chắc rằng trong 5-10 năm tới mặt hàng đường của Việt Nam có đủ sức cạnh tranh ngay tại sân nhà và từng bước vươn ra xuất khẩu một cách vững chắc - chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú nói.
