Sáng 3/6, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Công an Tô Lâm trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.
Việc thực hiện thí điểm không vi phạm các Công ước quốc tế về lao động cưỡng bức
Bộ trưởng Tô Lâm cho biết, ngoài việc đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác thi hành án phạt tù, công tác chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt tù trong thời gian tới, Nghị quyết thí điểm cũng nhằm đánh giá tính hiệu quả của mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam, trên cơ sở đó đề xuất đưa (hoặc không đưa) quy định tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam vào quy định của pháp luật về thi hành án hình sự.
Bộ trưởng nhấn mạnh, tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là chủ trương mới, tuy nhiên do đối tượng lao động trong trường hợp này là phạm nhân, không phải là người lao động bình thường nên không đơn thuần thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật về lao động.
Việc bảo đảm chế độ (trong đó có chế độ lao động), thực hiện quyền, nghĩa vụ cho phạm nhân và việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân được thực hiện như đối với phạm nhân trong trại giam theo Luật Thi hành án hình sự năm 2019 và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Bộ trưởng Tô Lâm nêu rõ, thực hiện thí điểm mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam không vi phạm các Công ước quốc tế về lao động cưỡng bức, thể hiện qua 3 yếu tố gồm: phạm nhân tự nguyện tham gia lao động, học nghề ngoài trại giam (thông qua hình thức có đơn tự nguyện được tham gia lao động, học nghề); phạm nhân được trả tiền công lao động; trại giam là đơn vị trực tiếp quản lý, giám sát và tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân.
Thời gian thí điểm dự kiến kéo dài 5 năm
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga tán thành với Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định việc thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.
Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh, việc ban hành Nghị quyết ngoài việc tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, cải tạo phạm nhân, còn tạo điều kiện để phạm nhân được lao động, hướng nghiệp, học nghề phù hợp, tăng khả năng thích ứng khi tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế nguy cơ tái phạm tội.
Đồng thời, tạo cơ chế thu hút, huy động nguồn lực xã hội tham gia công tác thi hành án hình sự theo định hướng cải cách tư pháp. Ngoài ra, mô hình này còn góp phần bảo đảm sử dụng đúng mục đích đất quốc phòng-an ninh, hạn chế việc phải bổ sung đất đai cho các trại giam để tập trung quỹ đất cho phát triển kinh tế-xã hội. Kết quả thí điểm sẽ tạo cơ sở thực tiễn cho việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật về hình sự, thi hành án hình sự.
Ủy ban Tư pháp cũng nhất trí cho rằng, việc đề xuất áp dụng thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là phù hợp với chủ trương, định hướng cải cách tư pháp; không trái với quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Về phạm vi áp dụng thí điểm, Ủy ban Tư pháp tán thành quy định không quá 1/3 tổng số trại giam thuộc Bộ Công an, nhằm bảo đảm đúng tính chất thực hiện thí điểm và tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế tại các trại giam.
Liên quan chính sách miễn thuế thu nhập đối với tổ chức hợp tác với trại giam, Ủy ban Tư pháp đồng tình với dự thảo Nghị quyết, theo đó, thu nhập của tổ chức hợp tác với trại giam từ hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam trong thời gian thí điểm được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp.
Dự thảo Nghị quyết quy định 11 nhóm phạm nhân thuộc diện không được đưa ra khu lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam, trên cơ sở xác định điều kiện về tội danh, tính chất, mức độ phạm tội và một số điều kiện khác; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết các tiêu chí, quy trình lựa chọn phạm nhân.
Tán thành với phương án trên, Ủy ban Tư pháp cho rằng việc giao Chính phủ quy định cụ thể tiêu chí, quy trình lựa chọn phạm nhân được đưa ra khu lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam nhằm bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế tại từng trại giam, phù hợp với tính chất của Nghị quyết của Quốc hội là tổ chức thí điểm mô hình này.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, đa số thành viên Ủy ban nhất trí thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam thực hiện trong 5 năm, kể từ ngày Nghị quyết có hiệu lực (1/9/2022), như trong Tờ trình của Chính phủ. Theo đó, phương án này là phù hợp để có đủ thời gian tổng kết, đánh giá hiệu quả thí điểm và bảo đảm quyền lợi cho các tổ chức, cá nhân đã đầu tư cơ sở vật chất để hợp tác với trại giam tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.
